των Μαρίας Αντωνίου, Γιάννη Τσατσάκη
Σε μία περίοδο που η φέτα βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο, κυρίως για όλους τους λάθους λόγους (καταγγελίες για νοθεία, μείωση τιμών αιγοπρόβειου γάλακτος κ.λπ.), ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τελευταία στοιχεία για τη θετική, εν πολλοίς, εξαγωγική πορεία του εμβληματικού ελληνικού προϊόντος στην αγορά του Καναδά, στην οποία απολαμβάνει μια σχετικά χαμηλή προστασία στο πλαίσιο της «Περιεκτικής Συμφωνίας Οικονομίας και Εμπορίου μεταξύ ΕΕ-Καναδά», γνωστής και ως CETA.
Τα ίδια στοιχεία, ωστόσο, αναδεικνύουν και τις «γκρίζες ζώνες» της CETA, που επιτρέπουν σε ανταγωνιστικά προϊόντα άλλων κρατών (από τη Δανία και τη Βουλγαρία, μέχρι τις ΗΠΑ), καθώς και σε προϊόντα ελληνικής μεν προέλευσης, αλλά… φυτικής σύστασης, να διακινούνται στην καναδική αγορά φέροντας την ονομασία «φέτα». Μάλιστα, τα προϊόντα αυτά είναι αμφίβολο αν καλύπτονται νομικά ακόμα και από το «χαλαρό» πλαίσιο της συμφωνίας.
Διπλασιασμός εξαγωγών στην πενταετία
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ανάλυση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) στο Τορόντο, το διάστημα Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2023, οι ελληνικές εξαγωγές φέτας προς τον Καναδά έφτασαν τα 9 εκατ. ευρώ και τους 980 τόνους, από 4,2 εκατ. ευρώ και 659 τόνους το 2018, σημειώνοντας αύξηση κατά 111% σε αξία και 49% σε ποσότητα μέσα σε μια πενταετία.
Σε σχέση με το 2022, ο ρυθμός μεταβολής των εξαγωγών φέτας ανήλθε σε 41% σε αξία και 16% σε ποσότητα, έστω κι αν η μεγαλύτερη αύξηση στην αξία αποδίδεται στις πληθωριστικές τάσεις.
Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η φέτα, είτε ελληνικής είτε καναδικής παραγωγής, είναι από τα φθηνότερα τυριά που διατίθενται στη χώρα
Όπως επισημαίνει το Γραφείο ΟΕΥ, η υπογραφή της CETA το 2018 «μπορεί να θεωρηθεί ως το γεγονός εκκίνησης της ουσιαστικής αύξησης των ελληνικών εξαγωγών φέτας στον Καναδά». Επί του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών τυριών, μόλις το 1,21% σε αξία και το 1,05% σε ποσότητα κατευθύνεται στη βορειοαμερικανική χώρα, η οποία αποτελεί τη 15η σημαντικότερη αγορά για τα ελληνικά τυριά παγκοσμίως.
Παραμένει φθηνό το ελληνικό προϊόν
Τον Ιανουάριο του 2024, μία τυπική τιμή ελληνικής φέτας σε σούπερ μάρκετ του Καναδά ήταν 27,5 ευρώ/κιλό, τη στιγμή που πολλά –εισαγόμενα κυρίως– τυριά πωλούνται στη χώρα πάνω από 40 ευρώ/κιλό. Εξάλλου, στο κανάλι του διαδικτύου, από τα 34 διαθέσιμα τυριά φέτας, διάφορων τύπων και προσμείξεων, μόνο τα δύο ήταν ελληνικής προέλευσης και οι τιμές τους κυμαίνονταν από 12,5 ευρώ/κιλό έως 41 ευρώ, με τα ελληνικά να διατίθενται σε μία μέση τιμή 25,7 και 26,7 ευρώ/κιλό στις συσκευασίες των 200 γραμμαρίων και 1 κιλού αντίστοιχα (χωρίς η μεγαλύτερη συσκευασία να είναι πιο οικονομική, όπως συνηθίζεται). Επιπλέον, στα ομογενειακά καταστήματα λιανικής, όπου διατίθεται και χύμα, οι τιμές ήταν κατά 10%-25% χαμηλότερες.
Σύμφωνα με δείγματα τιμών λιανικής που ελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 2020, η μέση τιμή της ελληνικής φέτας ήταν 19,9 ευρώ/κιλό, ενώ η αντίστοιχη για τυριά «τύπου φέτας» καναδικής παραγωγής ήταν 17,8 ευρώ/κιλό και για εισαγόμενα από Δανία, Βουλγαρία και ΗΠΑ 23 ευρώ/κιλό.
Διαφαίνεται, δηλαδή, μια ουσιώδης αύξηση των τιμών λιανικής κατά την τελευταία τριετία, ωστόσο προκαλεί προβληματισμό το γεγονός ότι οι τιμές λιανικής δεν εξαρτώνται από την (ελληνική ή μη) προέλευση του τυριού, ούτε της πρώτης ύλης. Εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η φέτα, είτε ελληνικής είτε καναδικής παραγωγής, είναι από τα φθηνότερα τυριά που διατίθενται στη χώρα.
Σε μια πιο αισιόδοξη νότα και παρά το χαμηλό επίπεδο προστασίας, η Ελλάδα φαίνεται να αυξάνει σταθερά το μερίδιό της στην κατηγορία. Ενδεικτικά, το 2022, οι ελληνικές εξαγωγές στον Καναδά αντιστοιχούσαν στο 69,8% της αξίας του συνόλου εισαγωγών φέτας και «τύπου φέτας», έναντι 60,3% το 2018. Αντίστροφα, την ίδια χρονιά, το ποσοστό της Δανίας είχε υποχωρήσει στο 24,9%, από 34,6% το 2017, και της Βουλγαρίας στο 8,2% το 2021, από 12,2% το 2017. Σε όρους ποσοτήτων, το ελληνικό μερίδιο αυξήθηκε σε 71,6% το 2022, από 46,6% το 2017, περιορίζοντας το αντίστοιχο της Δανίας από 30,2% σε 13% και της Βουλγαρίας από 18,9% σε 11%, για το ίδιο διάστημα.
Στα όρια της νομιμότητας ή και πέραν αυτών πολλοί κωδικοί
Στην καναδική αγορά διακινούνται, σύμφωνα με το γραφείο ΟΕΥ του Τορόντο, τα εξής είδη τυριού κατηγορίας φέτας:
✱ Φέτα ΠΟΠ ελληνικής παραγωγής, με την προβλεπόμενη σύσταση βάσει της νομοθεσίας Ελλάδος και ΕΕ, η οποία κυκλοφορεί νόμιμα.
✱ Φέτα vegan, δηλαδή φυτικής προέλευσης και ελληνικής παραγωγής, η εξαγωγή και κυκλοφορία της οποίας, σύμφωνα με το γραφείο ΟΕΥ, «πρέπει να διερευνηθεί από νομικής πλευράς».
✱ «Φέτα» καναδικής παραγωγής από κάθε είδος γάλακτος (αγελαδινό, πρόβειο, κατσικίσιο και σε συνδυασμούς αυτών) και από εταιρείες που θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα, λόγω των προβλέψεων της CETA (άρθρο 20.21.2). Η κυκλοφορία τέτοιων προϊόντων είναι νόμιμη, εφόσον οι εταιρείες έκαναν εμπορική χρήση της επωνυμίας στην κατηγορία των τυριών πριν από τις 18/10/2013 ή είναι διάδοχοι τέτοιων εταιρειών ή έχουν εμπορική συμφωνία (assignees) με τέτοιες εταιρείες.
✱ «Φέτα» καναδικής παραγωγής με το συνοδευτικό «like», «style» και τα παρόμοια, βάσει των προβλέψεων της CETA (άρθρο 20.21.1). Τα προϊόντα αυτής της κατηγορίας κυκλοφορούν νόμιμα, εφόσον η επωνυμία «feta» συνοδεύεται από χαρακτηρισμούς «kind», «type», «style», «imitation» ή παρόμοιους και είναι εμφανής η γεωγραφική προέλευση του προϊόντος. Παράλληλα, κυκλοφορούν προϊόντα με επωνυμία «feta» που συνοδεύεται από γεωγραφικούς χαρακτηρισμούς «Bulgarian style», «Macedonian style» κ.λπ., καναδικής παραγωγής. Η εκτίμηση του γραφείου ΟΕΥ είναι ότι εξαιρέσεις που προβλέπει η CETA «αποβλέπουν στην προστασία αποκλειστικά της καναδικής παραγωγής και αντιστοίχως της χώρας της ΕΕ που έχει κατοχυρώσει την επωνυμία ΓΕ/ΠΟΠ, και όχι της παραγωγής άλλων χωρών. Επομένως, εκτιμούμε ότι η χρήση τέτοιων γεωγραφικών χαρακτηριστικών είναι καταχρηστική, ωστόσο αυτό χρήζει περαιτέρω νομικής διερεύνησης».
✱ «Φέτα» εισαγωγής από Βουλγαρία, Δανία, ΗΠΑ. Κατά το γραφείο ΟΕΥ, η κυκλοφορία της είναι παράνομη και, εφόσον η εκτίμηση αυτή ισχύει, «πρέπει να διερευνηθεί εάν υπάρχει υποχρέωση των καναδικών τελωνείων να μην επιτρέπουν την εισαγωγή τέτοιων προϊόντων».
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι αρκετές εταιρείες που εισάγουν ελληνική φέτα, παράλληλα διαθέτουν φέτα, feta style κ.λπ. καναδικής παραγωγής, κατόπιν συμφωνιών με τοπικά τυροκομεία.
