Ολοκληρωμένο σχέδιο θρέψης στα σιτηρά

Καθοριστικός παράγοντας για την υψηλή παραγωγικότητα και την άριστη ποιότητα των τελικών προϊόντων των σιτηρών είναι η επαρκής κάλυψη των αναγκών των καλλιεργειών με θρεπτικά στοιχεία και ο χρόνος εφαρμογής τους κατά τα κρίσιμα στάδια του βιολογικού κύκλου των φυτών.

των Γαρυφαλιάς Οικονόμου, καθηγήτριας Γεωργίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και Ορφέα Λουκάκη, υποψήφιου διδάκτορα, Εργαστήριο Γεωργίας, ΓΠΑ

Στο πλαίσιο της εφαρμογής ορθών γεωργικών πρακτικών, ο καθορισμός των ποσοτήτων των λιπασμάτων, της μορφής των θρεπτικών στοιχείων και του χρόνου εφαρμογής τους εκτιμώνται και καθορίζονται από το είδος της καλλιέργειας (σιτάρι/κριθάρι), σε συνδυασμό με τις εφαρμοζόμενες καλλιεργητικές πρακτικές και με τους παράγοντες του περιβάλλοντος (έδαφος/κλιματικές συνθήκες).

Οι απαιτήσεις των θρεπτικών αναγκών ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το καλλιεργούμενο είδος, τις ποικιλίες, τις αναμενόμενες αποδόσεις, αλλά και τις ποιοτικές προδιαγραφές. Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο θρέψης απαιτείται να περιλαμβάνει βιώσιμες καλλιεργητικές πρακτικές, καθώς και να εξασφαλίζει την επάρκεια και τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων βάσει των αναγκών της φυτείας.

Βιώσιμες πρακτικές είναι οι αμειψισπορές (κυρίως με την εναλλαγή ψυχανθών), η διαχείριση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας και η επιλογή ποικιλιών μικρότερου βιολογικού κύκλου, από τα βασικά μέτρα του στρατηγικού σχεδιασμού του ΥΠΑΑΤ για την εναρμόνιση με τις απαιτήσεις του Πρασινίσματος στη γεωργία.

Βασική και επιφανειακή λίπανση

Η λίπανση στα σιτηρά χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στη βασική και στην επιφανειακή. Η βασική λίπανση πραγματοποιείται λίγο πριν από τη σπορά ή κατά τη διάρκεια αυτής. Σε αυτή χορηγείται όλη η ποσότητα του φωσφόρου και του καλίου, όπου είναι απαραίτητο, ενώ για το άζωτο το 1/3 με το 1/2 της ποσότητας των συνολικών αναγκών της καλλιέργειας, κυρίως σε αμμωνιακή μορφή.

Για αυτόν τον λόγο, είναι συνηθέστερη η επιλογή σύνθετων τύπων σκευασμάτων. Η επιφανειακή λίπανση έχει ως στόχο να καλύψει τις ανάγκες σε άζωτο και πραγματοποιείται στο στάδιο του αδελφώματος έως την έναρξη του καλαμώματος, με τη μορφή νιτρικής αμμωνίας ή ουρίας.

Η λίπανση αυτή γίνεται κυρίως σε μία δόση, αλλά για βέλτιστη αποτελεσματικότητα σε ορισμένες περιπτώσεις προτείνεται και η εφαρμογή πριν από την άνθιση σε αναλογία 3:4:3, ιδιαίτερα στο σκληρό σιτάρι, για αύξηση της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.

Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υψηλή εδαφική υγρασία ή οι βροχοπτώσεις μετά την εφαρμογή για την καλύτερη δέσμευση του αζώτου από τα φυτά. Εντούτοις, αυτή η επιλογή είναι κοστοβόρα. Η επάρκεια αζώτου έχει άμεσες επιδράσεις στην παραγωγικότητα και στην ποιότητα του τελικού προϊόντος. Για την επιλογή και την εφαρμογή ενός ορθολογικού σχεδίου θρέψης είναι απαραίτητη η ακριβής γνώση της χημικής σύστασης του εδάφους, μέσω εδαφολογικών αναλύσεων ανά τριετία, καθώς εξάγονται πληροφορίες για τη διαθεσιμότητα των μακροστοιχείων και ιχνοστοιχείων, την οργανική ουσία, το pH και άλλων απαραίτητων στοιχείων, όπως το θείο, το ασβέστιο και το μαγνήσιο.

Λίπανση στο σιτάρι

Η ανταγωνιστικότητά του σιταριού στις αγορές εξαρτάται από τη διασφάλιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του (ποσότητα πρωτεΐνης >13%, υαλώδεις κόκκοι >90%, πολύ μικρό ποσοστό από μαύρα στίγματα <3% και έντονο κίτρινο χρώμα).

Οι απαιτήσεις του κόκκου σε περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη σχετίζονται με την επάρκεια των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και συγκεκριμένα του αζώτου, αλλά πλέον καθοριστικός παράγοντας είναι η διαθεσιμότητά του στα κρίσιμα προαναφερθέντα στάδια. Ως ενδεικτικές ποσότητες επιφανειακής λίπανσης για την κάλυψη των αναγκών σε άζωτο στο στρέμμα, θα μπορούσαν να προταθούν οι 8 με 12 μονάδες, ενώ για το μαλακό σιτάρι οι 10 με 14 μονάδες.

Για βέλτιστη διαθεσιμότητα και πρόσληψη, προτείνεται η εφαρμογή σε δύο δόσεις, με την πρώτη στο τέλος του αδελφώματος έως την έναρξη του καλαμώματος και τη δεύτερη μετά την εμφάνιση του δεύτερου κόμβου του καλαμώματος, ή και λίγο αργότερα, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες.

Στις περιπτώσεις που υπάρχουν οι προϋποθέσεις της δεύτερης επιφανειακής εφαρμογής, αναμένεται η ενίσχυση της περιεκτικότητας της πρωτεΐνης στον καρπό, που αποτελεί επιθυμητό ποιοτικό χαρακτηριστικό στο σκληρό σιτάρι. Οι ανάγκες σε φώσφορο και κάλιο στο σκληρό σιτάρι καλύπτονται από τη βασική λίπανση, με προτεινόμενες εφαρμογές στο στρέμμα τις 4-5 μονάδες και τις 2-8 μονάδες στις περιπτώσεις που υπάρχει έλλειψη.

Λίπανση στο βυνοποιήσιμο κριθάρι

Στο βυνοποιήσιμο κριθάρι, οι ποιοτικές προδιαγραφές διαφοροποιούνται σε σχέση με το σιτάρι, με τις απαιτήσεις να επικεντρώνονται, α) στην περιεκτικότητα πρωτεΐνης στον καρπό στο αποδεκτό στενό εύρος μεταξύ 9,5% και 11,5% και
β) στην κοκκομετρία, με επιθυμητό μέγεθος κόκκου > 2,5 mm σε ποσοστό μεγαλύτερο του 95%, ώστε να εξασφαλίζεται η υψηλή περιεκτικότητα σε άμυλο.

Είναι γεγονός ότι η πρωτεϊνοπεριεκτικότητα αυξάνεται ανάλογα με την ποσότητα του εφαρμοζόμενου αζωτούχου λιπάσματος, το οποίο αναλόγως μειώνει το ποσοστό υδατανθράκων στο ενδοσπέρμιο, υποβαθμίζοντας το τελικό προϊόν. Καθίσταται, πλέον, κρίσιμη η κάλυψη των αναγκών σε άζωτο και η διαθεσιμότητά του στα απαιτούμενα στάδια της καλλιέργειας για την ανάπτυξή της, το μέγεθος του στάχυος και των καρπών.

Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει ο χρόνος εφαρμογής και η ποσότητα των λιπασμάτων για τη συγκράτηση της περιεκτικότητας της πρωτεΐνης στα επιθυμητά επίπεδα.

Η λίπανση κατανέμεται σε βασική, πριν ή κατά τη σπορά, και σε επιφανειακή, η περίοδος της οποίας συμπίπτει με το τέλος του αδελφώματος και την έναρξη του καλαμώματος των φυτών. Για τον λόγο αυτόν, οι ποσότητες του αζώτου στη βασική λίπανση δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τις 3-4 μονάδες το στρέμμα, ενώ στην επιφανειακή εφαρμογή δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τις 7-8 μονάδες.

Επειδή τα τελευταία χρόνια οι παρατηρούμενες θερμοκρασίες χαρακτηρίζουν τον χειμώνα ηπιότερο, συνιστάται η παρακολούθηση των σταδίων των φυτών, ώστε οι απαιτούμενες λιπάνσεις να γίνονται προτού το κριθάρι αρχίσει την έντονη δραστηριότητά του.

Αξίζει να σημειωθεί ο σημαντικός ρόλος του καλίου, ο οποίος βοηθά στο γέμισμα των καρπών και βελτιώνει το επιθυμητό χαρακτηριστικό του υψηλού ποσοστού μεγάλων κόκκων. Οι ανάγκες σε φώσφορο και κάλιο καλύπτονται από τη βασική λίπανση με ενδεικτικά προτεινόμενες εφαρμογές στο στρέμμα τις 4-6 μονάδες και 2-6 μονάδες, αντίστοιχα.