Οι πυρκαγιές του καλοκαιριού προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές στο περιβάλλον και στη μελισσοκομία. Τα μέτωπα ήταν πολλά και οι δυνάμεις λίγες για να βοηθήσουν στην κατάσβεση. Ο κόσμος μιλά για οργανωμένο σχέδιο εμπρησμού και τίποτα πλέον δεν μοιάζει απίθανο, με τόσες εστίες που ξεπηδούσαν κάθε λίγο και λιγάκι από το πουθενά.
Μετά από τις πυρκαγιές και τις τεράστιες καταστροφές στο περιβάλλον και στη μελισσοκομία, ακολούθησαν η ανομβρία με έλλειψη γύρης και νέκταρος και οι καύσωνες που επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οι μελισσοκόμοι αναρωτιούνται τι θα κάνουν από εδώ και πέρα (Εικ. 1).
Σύμφωνα με το σύστημα COPERNICUS (πρόγραμμα γεωσκόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης), μέχρι τα τέλη Αυγούστου κάηκαν αμέτρητα ζώα, κτήρια και μία έκταση 1.264.040 στρεμμάτων. Οι πυρκαγιές ήταν πολλές, αλλά οι κυριότερες συνέβησαν στη Βόρεια Εύβοια, στα όρια Ηλείας-Αρκαδίας, στη Λακωνία και στην Αττική στην περιοχή της Βαρυμπόμπης, στα Γεράνεια όρη και στα Βίλια.
Όλες οι καμένες εκτάσεις παρουσίαζαν μελισσοκομικό ενδιαφέρον. Κάηκε ένα πολύ μεγάλο μέρος των πευκοδασών και είναι γνωστό ότι το 60% περίπου της ελληνικής παραγωγής μελιού είναι το πευκόμελο που προέρχεται από το μελίτωμα του πεύκου και είναι η πιο σταθερή παραγωγή.
Οι μέλισσες μετά τις πυρκαγιές
Τώρα οι μελισσοκόμοι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της διάσωσης των μελισσιών που απέμειναν. Τα μελίσσια αυτά έχασαν πολλές συλλέκτριες εργάτριες από τις φλόγες και τους καπνούς, με αποτέλεσμα οι κυψέλες να έχουν πολύ λίγο πληθυσμό και ο χειμώνας να είναι προ των πυλών. Το αισιόδοξο μήνυμα έρχεται από τα καμένα όπου μερικοί θάμνοι αναβλαστάνουν γρήγορα και αυτό είναι μία παρηγοριά. Τα πρώτα με τους θάμνους και τα δέντρα που θα αναγεννηθούν με φυσικό τρόπο (κουμαριές, χαρουπιές, σχίνα, ετήσια φυτά κ.λπ.) και μετά περίπου από 10 με 15 χρόνια με τα πεύκα (Εικ. 2).
Οι μελισσοκόμοι κινητοποιήθηκαν και μετέφεραν τα αδύνατα μελίσσια σε κάποια φθινοπωρινή ανθοφορία και τα δυνατά μελίσσια στην Κεντρική Εύβοια, στη Χαλκιδική ή στη Θάσο. Κάθε περιοχή έχει μια συγκεκριμένη μελισσοχωρητικότητα και η παραγωγή είναι πολύ μικρότερη ανά κυψέλη, όταν ο αριθμός των μελισσιών είναι υπερβολικά μεγάλος. Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα που δημιουργείται είναι η μετάδοση ασθενειών λόγω συνωστισμού.
Ενέργειες που πρέπει να γίνουν
Πολλά μελίσσια, την εποχή αυτή, έχουν πληθυσμό που σκεπάζουν 1 με 3 πλαίσια και πολύ λίγο γόνο και δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν τον χειμώνα. Οι μελισσοκόμοι έχουν μικρό χρονικό περιθώριο για να δυναμώσουν τα μελίσσια τους για τον χειμώνα. Για τις βόρειες περιοχές, το περιθώριο αυτό είναι ακόμα μικρότερο. Όταν θα αρχίσουν τα κρύα, θα είναι πλέον αργά. Πρέπει να παραχθούν νέες εργάτριες (νέος γόνος), που θα δώσουν τη δυνατότητα διαχείμασης.
Για τις νότιες περιοχές, τα μελίσσια μπορούν να ξεχειμωνιάσουν με μικρότερα αποθέματα τροφής και λιγότερο πληθυσμό. Δηλαδή, στα μέσα Νοεμβρίου να έχουν 2-3 κηρήθρες τροφές, 2 κηρήθρες σφραγισμένου γόνου και ο πληθυσμός να σκεπάζει τουλάχιστον 4-5 κηρήθρες (περίπου 8.000 μέλισσες).
Οι μελισσοκόμοι πρέπει να απομακρύνουν τα μελίσσια τους από τα πεύκα και όσοι δεν το έχουν κάνει να τα μεταφέρουν σε περιοχές που υπάρχουν φθινοπωρινά φυτά για να συλλέξουν γύρη ή και νέκταρ (ρείκι, κουμαριά, ακονιζιά, κισσό, μουσμουλιά κ.λπ.), προκειμένου να παραχθεί γόνος και έτσι να αυξήσουν τον πληθυσμό. Αν δεν γίνει αυτή η απομάκρυνση, τότε εκτός από το αδυνάτισμα (λίγο πληθυσμό), τα μελίσσια θα είναι πολύ ευάλωτα σε ασθένειες κυρίως της νοσεμίασης.
Όσον αφορά τα πολύ αδύνατα μελίσσια, συστήνεται η συνένωσή τους, μικραίνοντας τον χώρο της κυψέλης (σφίγγουμε το μελίσσι) με την αφαίρεση των άδειων κηρηθρών και τοποθετώντας στη μία πλευρά κομμάτι πολυστερίνης (φελιζόλ). Αν δεν συλλέγουν γύρη, τροφοδοτούμε με ένα κομμάτι υποκατάστατο γύρης (200 με 300 γραμμάρια) και ζαχαροζύμαρο. Από εδώ και πέρα κάνει κρύο και δεν πρέπει να τροφοδοτούμε με σιρόπι. Καλό θα είναι να τοποθετηθεί και κηρόπανο πάνω από τα πλαίσια.
Για καλό ξεχειμώνιασμα, είναι απαραίτητο να επιλεγεί μία καλή θέση μελισσοκομείου. Το έδαφος θα πρέπει να είναι επίπεδο, αλλά σε περίπτωση βροχής να μην πλημμυρίζει, να έχει χαμηλά ποσοστά υγρασίας, να προστατεύεται από βόρειους ανέμους και να έχει νότια έκθεση. Ακόμη, το μελισσοκομείο θα πρέπει να είναι μακριά από κατοικημένες περιοχές και η πρόσβαση με αυτοκίνητο να καθίσταται δυνατή οποιαδήποτε εποχή. Πολύ σημαντικό, επίσης, είναι να υπάρχει σωστή διάταξη των κυψελών και να τοποθετούνται μακριά από δρόμους για να αποφεύγονται ατυχήματα.
Τέλος, ένας από τους βασικότερους χειρισμούς είναι η καταπολέμηση της βαρροϊκής ακαρίασης τώρα τον χειμώνα, που θα απουσιάζει ο σφραγισμένος γόνος ή θα είναι στο ελάχιστο.
