Ο χάρτης των βιολογικών – Απαλλαγή κατάρτισης νεοεισερχόμενων παραγωγών βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας

Απαλλάσσονται από την υποχρέωση κατάρτισης οι νεοεισερχόμενοι βιολογικοί καλλιεργητές και κτηνοτρόφοι με απόφαση του ΥΠΑΑΤ. Ειδικότερα, και σύμφωνα με την 6^η κατά σειρά τροποποιητική απόφαση της πλαισίου εφαρμογής του Μέτρου 11 «Βιολογικές καλλιέργειες» του ΠΑΑ 2014-2020, οι δικαιούχοι του υπομέτρου 11.1 «Ενισχύσεις για τη μετατροπή σε βιολογικές πρακτικές και μεθόδους» ουσιαστικά δεν υποχρεώνονται να καταρτιστούν, στο πλαίσιο των τριετούς διάρκειας δεσμεύσεων, αφού διαγράφονται οι σχετικές αποφάσεις.

Πιο αναλυτικά διαγράφεται η παράγραφος σύμφωνα με την οποία «Οι δικαιούχοι του υποµέτρου 11.1 δεσμεύονται να καταρτιστούν στις βιολογικές καλλιεργητικές πρακτικές και µμεθόδους µέσω του Μέτρου 01 «Δράσεις μετάδοσης γνώσεων και ενημέρωσης» του ΠΑΑ 2014-2020, κατά τη διάρκεια της τριετούς δέσμευσης. Η δέσμευση αυτή δεν ισχύει στις εξής περιπτώσεις: α) ο δικαιούχος συµμετέχει και στο υποµέτρο 11.2 και β) ο δικαιούχος είναι κάτοχος πτυχίου ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ σχολών Γεωτεχνικής κατεύθυνσης’

Επίσης διαγράφεται και η παράγραφος: «Στις περιπτώσεις όπου οι δικαιούχοι του υποµέτρου 11.1 που είναι υπόχρεοι να καταρτιστούν στις βιολογικές καλλιεργητικές πρακτικές και μεθόδους δεν προσέλθουν ή δεν ολοκληρώσουν την εκπαίδευση τους µε δική τους ευθύνη, αποβάλλονται οριστικά από τη δράση/-εις και επιστρέφουν τις μέχρι τότε καταβληθείσες ενισχύσεις προσαυξηµένες µε τους νόµιµους τόκους». 

Ακολουθεί το μεγάλο αφιέρωμα της «ΥΧ» για τα βιολογικά:

Το σύνολο των βιολογικών εκτάσεων στην ΕΕ των 28 ανέρχεται, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, σε 134 εκατ. στρέμματα (σ.σ.: το σύνολο των πιστοποιημένων και εκείνων που βρίσκονται υπό καθεστώς μετατροπής), αριθμός που αντιστοιχεί στο 7,5% των συνολικών αξιοποιούμενων αγροτικών εκτάσεων, έναντι 5,6% το 2012. Αυξήθηκε, δηλαδή, κατά 34% μέσα σε μια εξαετία.

Το 3,7% των βιολογικών εκτάσεων της Ευρώπης είναι ελληνικό

Αναλύοντας τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ, διαπιστώνει κανείς ότι σε δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αντιστοιχεί το 79,4% των συνολικών στρεμμάτων βιολογικής καλλιέργειας, ενώ στις υπόλοιπες 18 χώρες επιμερίζεται μόλις το 20,6%. Η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία εμφανίζουν τα τέσσερα μεγαλύτερα ποσοστά και η Ελλάδα, στην όγδοη θέση της κατάταξης, κατέχει το 3,7% στο σύνολο των βιολογικών εκτάσεων της ΕΕ.

Ωστόσο, ως ποσοστό επί των συνολικών αξιοποιούμενων εκτάσεων ανά χώρα, πιο μπροστά βγαίνουν η Αυστρία, η Σουηδία και η Εσθονία, στις οποίες περισσότερο από το 20% διατίθεται για βιολογικές καλλιέργειες. Στην Ιταλία, στην Τσεχία, στη Λετονία, στη Φινλανδία και στη Σλοβενία το ποσοστό είναι πάνω από 10%, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ η αναλογία βιολογικών εκτάσεων κυμαίνεται μεταξύ 0,4% και 9,9%.

Στη διάρκεια της εξαετίας 2012-2018, οι χώρες που αύξησαν εντυπωσιακά τα στρέμματα που διατίθενται για βιολογική καλλιέργεια, σε ποσοστό πάνω από 100%, ήταν η Βουλγαρία, η Κροατία και η Ιρλανδία, ενώ άλλα κράτη-μέλη, όπως η Μ. Βρετανία (σ.σ.: στοιχεία προ Brexit) και η Πολωνία υποχώρησαν κατά 22,5% και 26,1% αντίστοιχα. Η Ελλάδα, από την άλλη, εμφανίζει αύξηση των βιολογικών εκτάσεων κατά 6,5% και είναι η μία από τις δύο χώρες με μονοψήφιο ποσοστό αύξησης, με δεύτερη την Πορτογαλία (6,1%).

Κυριαρχούν αροτραίες καλλιέργειες και βοσκότοποι

Η βιολογική αγροτική γη επιμερίζεται σε τρεις βασικές κατηγορίες: στις αροτραίες καλλιέργειες, στους βοσκότοπους και στις μόνιμες καλλιέργειες.

Τη μερίδα του λέοντος καταλαμβάνει η πρώτη κατηγορία, με ποσοστό 45,2%, καθώς στην ΕΕ καλλιεργούνται 60 εκατ. στρέμματα με αροτραίες, κυρίως δημητριακά, ριζώδεις καλλιέργειες, φρέσκα λαχανικά και πράσινες ζωοτροφές. Πολύ κοντά σε αναλογία ακολουθούν οι βοσκότοποι με ποσοστό 43,9% και χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για εκτροφή βιολογικών ζώων, ενώ κατά πολύ υπολείπονται οι μόνιμες καλλιέργειες, όπως οπωροφόρα δέντρα, ελαιώνες και αμπέλια, σε ποσοστό 10,8%.

Σε επίπεδο επιμέρους χωρών, στις 15 χώρες-μέλη οι βιολογικές μόνιμες καλλιέργειες δεν ξεπερνούν το 5% της καλλιεργήσιμης γης τους, ενώ στην Κροατία και στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ 10% και 20%.

Πάνω από 20% είναι στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Βουλγαρία, ενώ στη Μάλτα και στην Κύπρο καλλιεργούνται με βιολογικές μεθόδους το 38,3% και το 49,2% των μόνιμων καλλιεργειών τους, κυρίως ελαιόδεντρα.

Το 5,26% των βοοειδών είναι βιολογικής εκτροφής

Από τα μεγέθη που αφορούν τη βιολογική κτηνοτροφία στην ΕΕ προκύπτει ότι, σε ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καταγράφονται σημαντικά ποσοστά επί του συνόλου του ζωικού κεφαλαίου που εκτρέφονται με βιολογικές μεθόδους, με μεγαλύτερο ενδιαφέρον να διαφαίνεται για βοοειδή και πρόβατα. Περισσότερα από 4,6 εκατ. βιολογικά βοοειδή, από το σύνολο των καταγεγραμμένων 87,4 εκατ. στην ΕΕ το 2018, ήταν βιολογικής εκτροφής.

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό βοοειδών βιολογικής εκτροφής, που ανέρχεται σε 25,5% στο σύνολο του ζωικού κεφαλαίου, και το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό βιολογικών γαλακτοπαραγωγικών αγελάδων, 15,1%. Η Λετονία εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό σε αμνοερίφια (35,2%), η Αυστρία έχει το υψηλότερο ποσοστό βιολογικών γαλακτοπαραγωγικών αγελάδων (21,7%) και ακολουθεί η Σουηδία με 18,8%. Η βιολογική χοιροτροφία έχει πολύ δρόμο ακόμη, όπως φαίνεται, καθώς στις περισσότερες χώρες της ΕΕ κυμαίνεται σε ποσοστά μικρότερα του 4%, που καταγράφεται στη Δανία.

Νέα νομοθεσία από την 1η Ιανουαρίου 2021

Τις προηγούμενες μέρες, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζήτησαν να μετατεθεί η έναρξη ισχύος του νέου κανονισμού για τα βιολογικά, κάτω από το βάρος των επιπτώσεων και των δυσκολιών που προκάλεσε η πανδημία στον αγροτικό τομέα, αίτημα το οποίο η Κομισιόν επιφυλάχθηκε να εξετάσει σε εύλογο χρόνο. Υπενθυμίζεται ότι από την 1η Ιανουαρίου 2021 αλλάζουν οι ισχύοντες κανονισμοί για τα βιολογικά προϊόντα, ώστε να αντικατοπτρίζουν τη μεταβαλλόμενη φύση αυτού του ταχέως αναπτυσσόμενου τομέα. Στόχος του νέου κανονισμού είναι να εξασφαλιστεί θεμιτός ανταγωνισμός για τους αγρότες και παράλληλα να προληφθεί η απάτη και να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Οι τρόποι με τους οποίους επιδιώκεται να επιτευχθεί αυτό συνοψίζονται ως εξής:

✱ Οι κανόνες παραγωγής θα απλουστευθούν μέσω της σταδιακής κατάργησης ορισμένων εξαιρέσεων και αυτοεξαιρέσεων.

✱ Το σύστημα ελέγχου θα ενισχυθεί χάρη σε αυστηρότερα μέτρα προφύλαξης και διεξοδικούς ελέγχους σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

✱ Οι παραγωγοί σε τρίτες χώρες θα πρέπει να συμμορφώνονται με την ίδια δέσμη κανόνων που ακολουθούν οι παραγωγοί της ΕΕ.

✱ Οι κανόνες για τη βιολογική παραγωγή θα καλύπτουν ευρύτερο κατάλογο προϊόντων (π.χ. αλάτι, φελλός, κηρός μελισσών, ματέ, αμπελόφυλλα, καρδιές φοίνικα) και θα έχουν πρόσθετους κανόνες παραγωγής (π.χ. για τα ελάφια, τα κουνέλια και τα πουλερικά).

✱ Η πιστοποίηση των μικροκαλλιεργητών θα διευκολυνθεί χάρη σε ένα νέο σύστημα ομαδικής πιστοποίησης.

✱ Θα υιοθετηθεί πιο ομοιόμορφη προσέγγιση όσον αφορά τη μείωση του κινδύνου τυχαίας μόλυνσης από φυτοφάρμακα.

✱ Θα καταργηθούν σταδιακά οι εξαιρέσεις για την παραγωγή σε οριοθετημένα πλαίσια στα θερμοκήπια.

Παραμένει ζητούμενο να μεγαλώσει το μερίδιο των ελληνικών βιολογικών στην αγορά

Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ, φιγουράρει στην 11η θέση μεταξύ των 28 χωρών-μελών όσον αφορά το ποσοστό των βιολογικών επί του συνόλου των αγροτικών εκτάσεων της χώρας, με ποσοστό 9,3%, μεγαλύτερο και από τον μέσο όρο της Ένωσης, που διαμορφώνεται στο 7,5% (Eurostat, organic farming statistics 2018). Ωστόσο, «διαβάζοντας» κανείς πιο αναλυτικά τους αριθμούς και μιλώντας με όρους παραγωγής η οποία μπορεί να φτάσει στα ράφια της αγοράς, τόσο της εγχώριας όσο και του εξωτερικού –γιατί αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για την ελληνική βιολογική γεωργία, εάν λόγος γίνεται για το παραγωγικό αγροτικό εισόδημα για την απόδοση υπεραξίας στα προϊόντα από το χωράφι μέχρι τη μεταποίηση–, το αντίστοιχο ποσοστό είναι πολύ μικρότερο.

Και αυτό γιατί, στην πραγματικότητα, σε αυτά τα στρέμματα συμπεριλαμβάνονται και εκείνα που αφορούν βοσκότοπους δηλωμένους ως βιολογικούς. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (ΕΛΣΤΑΤ και ΥΠΑΑΤ), το ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων που καταγράφονται ως βιολογικές επισήμως (μεταβατικό στάδιο και βιολογικό στάδιο) χωρίς να συνυπολογίζονται οι βοσκότοποι δεν ξεπερνούν το 4,7% του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων της χώρας.

Η κτηνοτροφία, από την άλλη μεριά, και δη η βοοτροφία και η αιγοπροβατοτροφία, επιδεικνύει σαφώς μεγαλύτερη δυναμική έναντι της γεωργίας, καθώς, όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία, το 2018 το ποσοστό των βιολογικών βοοειδών επί του συνόλου του ζωικού κεφαλαίου ανήλθε σε 25,47%, των προβάτων σε 15,42% και των αιγοειδών σε 15,42%, ενώ μηδαμινό είναι το ποσοστό των ενταγμένων στη βιολογική εκτροφή χοίρων, που υπολογίζεται μόλις σε 0,66%. Την ίδια στιγμή, εντυπωσιακή είναι η αύξηση που προκύπτει στην παραγωγή βιολογικού αγελαδινού και αιγοπρόβειου γάλακτος στη διετία 2016-2018, κατά 82,2%, καθώς και αβγών, κατά 18,26%. 

Βιολογικά εκτρεφόμενα ζώα στην Ελλάδα ως ποσοστό του συνολικού ζωικού κεφαλαίου 2018

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Επεξεργασία: «ΥΧ»

Βιολογική παραγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης

Βιολογική παραγωγή προϊόντων υδατοκαλλιέργειας

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Επεξεργασία: «ΥΧ»

Ενταγμένοι επιχειρηματίες στο καθεστώς του ΚΑΝ 834/07

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Βιολογικές καλλιέργειες στην Ελλάδα
ως ποσοστό επί των συνολικών εκτάσεων

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Επεξεργασία: «ΥΧ»