Ανάλυση: Αυξηµένες σε αξία και µειωµένες σε όγκο οι εξαγωγές νωπών oπωροκηπευτικών

του Γιώργου Πολυχρονάκη, ειδικού συμβούλου INCOFRUIT-HELLAS

Οι εξαγωγές των νωπών φρούτων και λαχανικών το οκτάμηνο του 2022 διαμορφώθηκαν σε 1.098.000 τόνους, 4,3% λιγότερες από την αντίστοιχη περσινή περίοδο, φτάνοντας σε αξία 926,34 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 6,4%. Συγκρινόμενες με το αντίστοιχο οκτάμηνο του 2020 (έτος κανονικό με ρεκόρ σε ποσότητες και αξίες), παρουσιάζεται μείωση 10,5% σε ποσότητες και αύξηση 6,3% σε αξία, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, όπως επεξεργάστηκαν από τον Σύνδεσμό μας, INCOFRUIT-HELLAS.

Το οκτάμηνο του 2022 υπάρχει έλλειμμα στο ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων κατά 418,5 εκατ. ευρώ, με προοπτικές ραγδαίας επιδείνωσής του κατά τους επόμενους μήνες, όταν το ίδιο διάστημα το 2021 υπήρχε πλεόνασμα 362,8 εκατ. ευρώ.

Οι αποστολές-εξαγωγές λαχανικών, το ίδιο οκτάμηνο, μπορεί μειώθηκαν κατά 11,4% κατ’ όγκο σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2021, ανερχόμενες σε 170.992 τόνους, όμως μειώθηκαν μόνο 0,8% σε αξία, ανερχόμενες σε 144,8 εκατομμύρια ευρώ. Σε σχέση με το 2020, οι ποσότητες μειώθηκαν κατά 19,9% και η αξία αυξήθηκε κατά 9,8%.

Αντίστοιχα, η εξαγωγή φρούτων σημείωσε μείωση σε όγκο συγκριτικά με την ίδια περίοδο του 2021 (-2,8%), ανερχόμενη σε 927.309 τόνους, ενώ η αξία αυξήθηκε κατά 7,8% και ανήλθε σε 781,6 εκατομμύρια ευρώ. Σε σχέση με το 2020 σημειώθηκε μείωση 8,6% σε ποσότητα και αύξηση 5,7% σε αξία (Πίνακας 1).

Πίνακας 1: Εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών οκταμήνου 2022 (έναντι 2021-2020)

Πηγή: Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ επεξεργασμένα από τον INCOFRUIT-HELLAS

Επαναφορά στην κανονικότητα

Με την παραγωγή των θερινών φρούτων να επανέρχεται στα συνήθη επίπεδα, μετά τη μεγάλη μείωση λόγω καταστροφών πέρυσι, οι εξαγωγές οπωροκηπευτικών είναι φέτος μειωμένες κατά 10,5% σε όγκο, την ώρα που η μέση τιμή ανά εξαγόμενο προϊόν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, είναι αυξημένη κατά 19%, με πρωταγωνιστές τις φράουλες, τα ακτινίδια, τα ροδάκινα και τα νεκταρίνια (Πίνακας 2). Ταυτόχρονα, όμως, το κόστος παραγωγής υπολογίζεται μεσοσταθμικά να υπερβαίνει το 35%, που σημαίνει ότι η απώλεια εισοδήματος είναι πολύ μεγαλύτερη.

Πίνακας 2: Εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών οκταμήνου 2022 (έναντι 2021-2020)

Πηγή: Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ επεξεργασμένα από τον INCOFRUIT-HELLAS

Κύριες αιτίες μείωσης των εξαγωγών είναι η μείωση της κατανάλωσης στις βασικές αγορές, η έλλειψη εργατών γης, η αύξηση του κόστους λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, ενέργειας και νερού άρδευσης, η αύξηση του κόστους των υλικών συσκευασίας-τυποποίησης και μεταποίησης και η αύξηση στο κόστος μεταφοράς, λόγω της αύξησης των τιμών των καυσίμων στην Ελλάδα. Όλα τα παραπάνω δεν μας επιτρέπουν να είμαστε ανταγωνιστικοί, ενώ άλλες χώρες, όπως η Ισπανία, μπορούν να ανταποκρίνονται στις χαμηλές τιμές στην αγορά. Ζητείται χορήγηση σχετικής ενίσχυσης κοινοτικής και εθνικής, προκειμένου τα προϊόντα μας να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της έλλειψης εργατών γης.

Επιπλέον, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει τις αυξήσεις του κόστους και έχει ήδη δημιουργήσει μια κατάσταση υπερπροσφοράς, με πτώση των τιμών στην κατανάλωση και με πρόσφατη επιβάρυνση του κόστους παραγωγής και μεταφοράς με την κατάργηση της ενίσχυσης στο πετρέλαιο κίνησης.

Τον Αύγουστο, οι ελληνικές εξαγωγές νωπών φρούτων και λαχανικών αυξήθηκαν σε όγκο σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους (μειωμένης παραγωγής) και σε αξία, φτάνοντας τα 90,48 εκατ. ευρώ, με αποκατάσταση της επίδοσής τους -0,4% σε όγκο έναντι του Αυγούστου 2020, έτος κανονικής παραγωγής, και +3,2% σε αξία (Πίνακας 3).

Πίνακας 3: Εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών Αυγούστου 2022 (έναντι 2021-2020)

Πηγή: Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ επεξεργασμένα από τον INCOFRUIT-HELLAS

Ανησυχητικά μεγάλη αύξηση των εισαγωγών

Οι ενδείξεις από τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι η χρονιά θα κλείσει με αρνητικό πρόσημο, όσον αφορά τις εξαγόμενες ποσότητες, αλλά με θετικό ως προς τις αξίες, πλην όμως κάποια προϊόντα θα μείνουν ασυγκόμιστα λόγω χαμηλής ζήτησης, όπως είναι τα επιτραπέζια σταφύλια, τα μήλα και άλλα χειμερινά φρούτα και λαχανικά.

Η πτώση της ζήτησης οφείλεται στην παρατηρούμενη υποκατανάλωση στις καταναλωτικές αγορές, στην απώλεια τριών χωρών προορισμού των προϊόντων μας, στα προβλήματα της Αιγύπτου, στην απαγόρευση εισόδου μεταφορικών μέσων της ΕΕ στη Ρωσία και, βεβαίως, στην έλλειψη εργατών γης. Το μόνο αισιόδοξο είναι η μεσοσταθμική τιμή πώλησής τους.

Παράλληλα, υπήρξε αλματώδης αύξηση των εισαγωγών το αντίστοιχο οκτάμηνο στη χώρα μας, κατά 11,4% σε όγκο και κυρίως κατά 23,4% σε αξία, με σημαντική την αύξηση εισαγωγών κυρίως σε λαχανικά, 190% κατ’ όγκο και 38,3% κατ’ αξία (Πίνακας 4).

Πίνακας 4: Εισαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών οκταμήνου 2022 (έναντι 2021-2020)

Πηγή: Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ επεξεργασμένα από τον INCOFRUIT-HELLAS

Αυτή η συνεχής αυξητική τάση των εισαγωγών, σε συνδυασμό με τη μικρότερη αύξηση των εξαγωγών του οκταμήνου είναι ανησυχητική ένδειξη. Εκτιμάται ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να εγκαταλειφθούν καλλιέργειες και να υποκατασταθεί η τροφοδοσία της εφοδιαστικής αλυσίδας από εισαγόμενα προϊόντα τρίτων χωρών χαμηλού κόστους, που δεν τηρούν απαιτήσεις που ζητούνται από τους Ευρωπαίους παραγωγούς (φυτοϋγειονομικά, κοινωνικά, πρότυπα ποιότητας κ.ά.), αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και από την ελληνική πολιτεία.

Ανθεί η «μαύρη» διακίνηση

Εξακολουθούν να διακινούνται από «Έλληνες και βαλκάνιους εμπόρους» ατυποποίητα φρούτα και λαχανικά (κατευθείαν από τον αγρό), κυρίως προς τις γειτονικές αγορές και για ορισμένα προϊόντα σε μεγάλα ποσοστά, που δεν καταγράφονται στα προσωρινά στοιχεία (χωρίς αναγγελία), ενώ σημειώνονται κρούσματα δυσφήμησης των ελληνικών φρούτων και λαχανικών.

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της φήμης των προϊόντων μας στις καταναλωτικές αγορές είναι η αυστηρή εφαρμογή των εθνικών και ενωσιακών κανόνων για προδιαγραφές εμπορίας-ποιότητας με πλήρη ιχνηλασιμότητα, που παρέχει την ασφάλεια στον καταναλωτή για την ποιότητά τους, καθώς και με τήρηση των κανόνων υγιεινής σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Με βάση αυτά τα δεδομένα και τις προοπτικές, προτείναμε μέτρα για την αντιμετώπιση των διαταραχών στις αγορές, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία:

1) Δημιουργία ενιαίου Ταμείου (κατά το πρότυπο του ενιαίου ταμείου ενέργειας) που θα παρέχει στήριξη στους Ευρωπαίους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων και στις επιχειρήσεις απέναντι στις αυξήσεις κόστους (εισροών) λόγω του κόστους λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και ζωοτροφών, αλλά και τυποποίησης-συσκευασίας, υλικών συσκευασίας, μεταποίησης και μεταφορικών.

2) Επανεξέταση του καθεστώτος εισαγωγών με εντατικοποίηση των ελέγχων από τρίτες χώρες στην ΕΕ (προς αποφυγή ελληνοποιήσεων).

3) Η ελληνική πολιτεία να λύσει άμεσα το πρόβλημα με τους αλλοδαπούς εργάτες γης, καθότι η νομοθετική ρύθμιση του Μαρτίου είναι αναποτελεσματική (δεν εισακούστηκαν σχετικές προτάσεις μας) και ο κίνδυνος μη καλλιέργειας μεγάλων εκτάσεων γης σε όλη τη χώρα είναι υπαρκτός. Η δε πρόσφατη ρύθμιση για δυνατότητα χορήγησης άδειας για ένα τρίμηνο στους υφιστάμενους στη χώρα χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα μετανάστες-πρόσφυγες είναι μεν προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως δεν τους δίνει τη βεβαιότητα για την παραμονή τους, με συνέπεια τη φυγή τους προς άλλες χώρες της ΕΕ, που έχουν ελαστικότερους όρους χορήγησης κάρτας εργασίας και παραμονής, όπως η Ιταλία.

4) Εξαίρεση των ψυκτικών εγκαταστάσεων ευπαθών προϊόντων από τον υποχρεωτικό ή προαιρετικό περιορισμό κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.

5) Η παρέμβαση της χώρας μας σε διμερές επίπεδο στην Αίγυπτο και σε πολυμερές μέσω της ΕΕ για την επίλυση του προβλήματος των έμμεσων εμποδίων που επέβαλε η Αίγυπτος στις εισαγωγές της.

Επιβάλλεται η μελέτη των προοπτικών στις καταναλωτικές αγορές και των τάσεων που διαμορφώνονται για τη χάραξη προγραμμάτων αναδιάρθρωσης των καλλιεργούμενων οπωροκηπευτικών με έμφαση στα παραδοσιακά. Απαιτείται χάραξη ζωνών καλλιέργειας ανά είδος, εμπλουτισμός με νέες ποικιλίες και επέκταση ημερολογιακά της συγκομιδής, της μεταποίησης και της εμπορίας.

Αρμόδιο όργανο είναι το Συμβούλιο Αγροτικής Ανάπτυξης, που χρειάζεται επανασύσταση, με συμμετοχή των θεσμικών φορέων παραγωγής και εμπορίας. Το ίδιο συμβούλιο θα πρέπει να επιληφθεί και των βιολογικών προϊόντων.