Αποκωδικοποίηση DNA ελιάς: Ανοίγει νέους δρόμους για τους παραγωγούς

Τα αποτελέσματα που θα έχει η αποκωδικοποίηση του DNA της ελιάς στις παραγωγικές αποδόσεις, στη βελτίωση της ποιότητας, την ανθεκτικότητα στους φυσικούς εχθρούς, τόσο των νέων όσο και των παλαιών ελαιώνων, παρουσιάζει αποκλειστικά στην «ΥΧ» ο καθηγητής Toni Gabaldon, του ιδρύματος ICREA και επικεφαλής έργου του Κέντρου Γονιδιωματικού Κανονισμού. Είναι εκείνος που ηγήθηκε της επιστημονικής ομάδας που ξεκλείδωσε τα μυστικά του ελαιοδέντρου και μας εξήγησε τη σημασία που έχει ένα τέτοιο επίτευγμα στην ελαιοκαλλιέργεια.

Η πλήρης αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος της ελιάς από Ισπανούς ερευνητές, πριν από λίγες ημέρες, προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση. Ένα από τα αρχαιότερα είδη, που συνυπάρχει με τον άνθρωπο και ταυτίστηκε με τη διατροφή της Μεσογείου από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, δηλαδή πριν από 6.000 χρόνια περίπου, «αποκάλυψε τα μυστικά του». Πρόκειται για ένα προϊόν στρατηγικής σημασίας για την αγροτική ανάπτυξη χωρών όπως η Ελλάδα. Η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος βασικών ειδών αποτελεί για πολλούς επιστήμονες μία από τις βασικές προϋποθέσεις εξασφάλισης της διατροφικής επάρκειας για το μέλλον. Μπορεί, όμως, να αποτελέσει και πηγή ανεύθυνων ή κερδοσκοπικών επεμβάσεων στη φύση και τη διατροφή.

Τι είδους βελτιώσεις να αναμένουν οι ελαιοκαλλιεργητές και ο ελαιοκομικός τομέας ευρύτερα από τα νέα επιστημονικά επιτεύγματα που ανακοινώσατε;

Η εργασία μας αποτελεί το πρώτο βήμα για να κατανοήσουμε πώς η γενετική του ελαιοδέντρου καθορίζει τα χαρακτηριστικά του. Και στα χαρακτηριστικά αυτά συμπεριλαμβάνουμε βεβαίως τα αγροτικά γνωρίσματα. Το έργο μας τώρα είναι να συγκρίνουμε τα γενετικά γνωρίσματα διαφορετικών ποικιλιών και να μελετήσουμε τη συμπεριφορά των γονιδίων σε διαφορετικές συνθήκες. Όταν κατανοήσουμε τις γενετικές μεταβλητές ενός χαρακτηριστικού, θα έχουμε και χειροπιαστά αποτελέσματα. Να το πούμε απλά με ένα παράδειγμα. Η περιεκτικότητα σε λάδι, που έχει ένας καρπός, αποτελεί ένα βασικό τέτοιο γνώρισμα. Όταν το κατανοήσουμε, οι αγρότες θα μπορούν να καλλιεργούν βελτιωμένα δέντρα και ποικιλίες που θα δίνουν ελαιόκαρπους με μεγαλύτερη περιεκτικότητα ελαιολάδου. Μετά από όσα ανακοινώσαμε, είμαστε πλέον σε θέση να διεξάγουμε μαζικά συνδυασμούς και διασταυρώσεις και να έχουμε τις επιθυμητές βελτιώσεις χωρίς να είμαστε αναγκασμένοι, όπως στο παρελθόν, να περιμένουμε ένα δέντρο να έλθει σε παραγωγική ηλικία.

Δηλαδή, να υποθέσουμε ότι, με τη διαδικασία αυτή, δεν θα μπορούμε να επηρεάζουμε μόνο την περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι, αλλά και την παραγωγή κάθε ελαιοδέντρου;

Ακριβώς! Ο όγκος παραγωγής ενός δέντρου αποτελεί επίσης ένα άλλο βασικό του χαρακτηριστικό που μπορεί να επηρεαστεί γενετικά. Συνεπώς, θα έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε πιο παραγωγικές ποικιλίες.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που συχνά καθορίζει την ποιότητα και την ποσότητα μιας ελαιοφυτείας είναι οι ασθένειες και κυρίως τα έντομα, όπως ο δάκος. Να περιμένουμε κάποια αποτελέσματα και σε αυτόν τον τομέα;

Γνωρίζουμε ότι κάποιες ποικιλίες είναι πιο ανθεκτικές στα παράσιτα από ό,τι άλλες, για παράδειγμα. Στόχος μας είναι να μεταφέρουμε αυτά τα πιο ανθεκτικά γονίδια στις λιγότερο ανθεκτικές ποικιλίες ελαιοδέντρων. Επιπλέον, θα εξετάσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ του γονιδώματος της ελιάς, με αυτό των βακτηριακών και μυκήτων που την πλήττουν. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορούμε να παρέμβουμε αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των εχθρών της.

Η άρδευση αυξάνει τις παραγόμενες ποσότητες, αλλά βέβαια μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ποιότητα. Τι μπορούμε να αναμένουμε μετά την ανακοίνωσή σας;

Το ζήτημα που θέτετε βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Η κατανόηση του γιατί συμβαίνει αυτό ταυτίζεται με την κατανόηση των βιοχημικών διεργασιών, που οδηγούν σε καλή ή κακή ποιότητα καρπού, ανάλογα με την ποσότητα νερού που λαμβάνει ένα δέντρο. Η πλήρης αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος που πετύχαμε θα δώσει μεγάλη ώθηση σε μελέτη και επίλυση αυτού του φαινομένου.

Αποκωδικοποίηση DNA ελιάς: Ανοίγει νέους δρόμους για τους παραγωγούς

Η αυξημένη γνώση, θα μας οδηγήσει σε πολύ καλύτερες καλλιεργητικές πρακτικές

Η έρευνά σας στηρίχθηκε στην ισπανική ποικιλία Farga. Θεωρείτε ότι τα πορίσματά σας αφορούν και άλλες ποικιλίες;

Βεβαίως, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η πρώτη πλήρης αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος ενός συγκεκριμένου ανθρώπου είχε εφαρμογή και σε άλλους ανθρώπους, ωφέλησε την κοινωνία συνολικά. Για να κατανοήσουμε τα ειδικά χαρακτηριστικά μιας άλλης ποικιλίας, πρέπει να μελετήσουμε το γονιδίωμά της. Όμως, τώρα αυτό είναι πολύ πιο εύκολο και φθηνό, γιατί έχουμε αποκωδικοποιήσει πλήρως μία ποικιλία με βάση την οποία θα κάνουμε συγκρίσεις.

Και μία τελευταία ερώτηση. Όλα όσα πολύ σημαντικά μας παρουσιάσατε, μπορούν να ωφελήσουν τις υφιστάμενες φυτείες, τα 100 και πλέον εκατομμύρια υφιστάμενων ελαιοδέντρων, στην Ελλάδα για παράδειγμα, ή αφορούν μόνο νέες φυτεύσεις και ποικιλίες;

Όταν κατανοήσουμε καλύτερα τη γενετική και τη φυσιολογία των κυριότερων χαρακτηριστικών, θα μπορούμε να πετύχουμε πολλά! Θα δημιουργήσουμε νέες ποικιλίες, θα βελτιώσουμε υφιστάμενες, θα έχουμε καλύτερα νέα δέντρα. Όμως, η αυξημένη γνώση που αποκτούμε, θα μας οδηγήσει σε πολύ καλύτερες καλλιεργητικές πρακτικές στις υφιστάμενες φυτείες. Για παράδειγμα, κατανοώντας πώς ακριβώς επηρεάζεται το δέντρο από τη διαδικασία θρέψης που ακολουθούμε ή από κάποιους μικροοργανισμούς που του παρέχουμε, μπορούμε να βελτιώσουμε σημαντικά την αποδοτικότητά του.

Συνέντευξη στον Νίκο Λάππα