του Διονύσιου Περδίκη, αναπληρωτή καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εργαστήριο Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας
H τρέχουσα καλλιεργητική περίοδος για την ελιά χαρακτηρίζεται από ορισμένα χαρακτηριστικά που τη διαφοροποιούν από τις προηγούμενες, όπως η καλή καρπόδεση στις περισσότερες περιοχές και, επομένως, η προσδοκία για καλή παραγωγή, σε συνδυασμό όμως με το υψηλό κόστος εφοδίων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, προβλήματα από τον δάκο της ελιάς θα πρέπει να αποφευχθούν με τρόπο επιτακτικό, καθώς η επένδυση στην παραγωγή έχει υψηλό κόστος και δεν πρέπει να γίνει χωρίς οικονομικό αποτέλεσμα. Ο δάκος είναι το κύριο έντομο-εχθρός της ελιάς που μπορεί να καθορίσει το αποτέλεσμα της παραγωγής, σε περίπτωση που επικρατήσουν ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες και δεν ληφθούν εγκαίρως τα απαραίτητα μέτρα αντιμετώπισης.
Απαραίτητη η έγκαιρη εγκατάσταση παγίδων
Οι παγίδες παρακολούθησης του δακοπληθυσμού, είτε από τις υπηρεσίες είτε από τους παραγωγούς ή τις οργανώσεις τους, πρέπει τώρα να εγκατασταθούν, εάν δεν έχουν εγκατασταθεί ήδη. Κατά προτεραιότητα, πρέπει να εγκατασταθούν παγίδες στις εστίες του δακοπληθυσμού που είναι γνωστές στις υπηρεσίες, ώστε εκεί να ληφθούν γρήγορα και χωρίς μεγάλες ανάγκες σε προσωπικό και υλικά τα κατάλληλα μέτρα όταν και όπου χρειαστεί ώστε να αποφευχθεί εξάπλωση του προβλήματος.
Επομένως, εκτός από τις παγίδες και το προσωπικό, τα εντομοκτόνα και τα δολώματα πρέπει να είναι επίσης διαθέσιμα. Η σημασία του πρώτου ψεκασμού είναι μεγάλη για να αποφευχθεί αύξηση του δακοπληθυσμού αργότερα και ειδικά εάν το καλοκαίρι είναι υγρό, οπότε τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστρεπτικά για την παραγωγή.
Μία άλλη σημαντική παράμετρος που πάντα σημειώνεται, αλλά δεν πραγματοποιείται είναι η συμμετοχή των ίδιων των παραγωγών στην παρακολούθηση των ενεργειών της δακοκτονίας, καθώς το πρόβλημα αφορά τελικά αυτούς και τη δική τους παραγωγή. Πιθανώς η αύξηση του ενδιαφέροντός τους να επιτυγχανόταν με συγκεντρώσεις ή εκπαιδεύσεις – ενημερώσεις αυτή την περίοδο που ξεκινά η δακοκτονία.
Θα πρέπει τώρα, στην έναρξη της δακοκτονίας, να οργανωθεί η επικοινωνία των υπηρεσιών με τους παραγωγούς ή τις οργανώσεις τους, ώστε να τους δίνονται οδηγίες/ενημερώσεις για να λαμβάνουν πρόσθετα μέτρα, όταν και όπου απαιτηθεί. Η εισαγωγή της έννοιας της «αξιολόγησης» των παραγόντων της όλης προσπάθειας (εργολάβων κ.ά.) θα βοηθούσε στην κατανόηση τυχόν προβλημάτων και στο πώς θα μπορούσαν να επιλυθούν, όπως π.χ. μέσω εκπαίδευσης ή θέσπισης κριτηρίων επιλογής/στόχων.
Όλες οι προσπάθειες χρήσης γεωπληροφορικών συστημάτων πρέπει να ενισχυθούν προς όλες τις κατευθύνσεις, καθώς έχουν τη δυνατότητα άμεσης λήψης δεδομένων για παρακολούθηση και συντονισμό των δράσεων (ψεκασμών, πορεία τρακτέρ, ύψος πληθυσμών στις παγίδες κ.λπ.) στο πεδίο σε πραγματικό χρόνο.
Παρακολούθηση καρπών και εφαρμογή εγκεκριμένων σκευασμάτων
Οι μεμονωμένοι παραγωγοί ή οι ομάδες παραγωγών που εφαρμόζουν ψεκασμούς θα πρέπει και αυτοί να εγκαταστήσουν παγίδες, εάν δεν το έχουν κάνει ήδη. Όμως, πρέπει να γνωρίζουν ότι το κριτήριο για ψεκασμό δεν είναι ο αριθμός στις παγίδες, αλλά και εάν έχουν ξεκινήσει οι πρώτες προσβολές. Επομένως, χρειάζεται πολύ συχνή παρακολούθηση και των καρπών.
Οι παραγωγοί επιτραπέζιας ελιάς συνήθως έχουν προβλήματα λόγω των νυγμάτων του δάκου στους καρπούς αυτή την εποχή, αμέσως δηλαδή μόλις οι καρποί φθάσουν στο κατάλληλο στάδιο για προσβολή, καθώς στο κάθε νύγμα του δάκου πάνω στον καρπό αναπτύσσονται μύκητες (π.χ. ξεροβούλα), που εκμηδενίζουν την εμπορική αξία του καρπού.
Για αυτό πρέπει να μην παραλείπουν να εγκαθιστούν παγίδες νωρίς και να μην καθυστερούν στην εφαρμογή των μέτρων, πάντοτε όμως με βάση τα κριτήρια και την παρουσία ελάχιστων νυγμάτων σε καρπούς μετά από δειγματοληψίες που πρέπει να είναι πολύ συχνές, κάθε 2-3 ημέρες (μία εβδομάδα που χρησιμοποιείται συνήθως είναι μεγάλο διάστημα για αυτή την περίπτωση). Κάλυψη του φυλλώματος και των καρπών με εγκεκριμένα σκευάσματα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των προβλημάτων στους καρπούς όταν εφαρμόζονται σύμφωνα με τις οδηγίες και πάντοτε με παρακολούθηση του δακοπληθυσμού με παγίδες και παρακολούθηση τυχόν προσβολών σε καρπούς.
Παράλληλα με τα μέτρα αντιμετώπισης του δάκου, σημαντική είναι η λήψη όλων των ενδεικνυόμενων μέτρων για την αντιμετώπιση του γλοιοσπορίου ή άλλων μυκήτων ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλή υγρασία. Σε τέτοιες περιοχές, υψηλοί πληθυσμοί δάκου και παρουσία μυκήτων μπορεί να εκμηδενίσουν την παραγωγή. Οι παραγωγοί, συμπεριλαμβανομένων και των βιοκαλλιεργητών, έχουν στη διάθεσή τους και διάφορους τύπους παγίδων με προσελκυστικά μεγάλης διάρκειας απελευθέρωσης. Αυτές έχουν το σημαντικό πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζονται ανανέωση του δολώματος για μεγάλο διάστημα.
Χρησιμοποιούνται σε μικρό αριθμό ανά στρέμμα και ενισχύουν τα μέτρα αντιμετώπισης που στόχο έχουν τη συνεχή πίεση στον δακοπληθυσμό από την αρχή της περιόδου, ώστε να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την αποφυγή έξαρσης του δακοπληθυσμού π.χ. λόγω απρόσμενων κλιματολογικών συνθηκών. Ωστόσο, στα κτήματα με τις παραπάνω παγίδες θα πρέπει ο δακοπληθυσμός να παρακολουθείται με τυπικές παγίδες παρακολούθησης, όπως και τα επίπεδα προσβολής των καρπών, για τη λήψη πρόσθετων μέτρων χωρίς καθυστέρηση.
Κλείνοντας, η εμπειρία έχει δείξει ότι λόγω πολλών παραγόντων μια δυνητικά καλή ή πολύ καλή παραγωγική περίοδος για την ελιά μπορεί να μην εξελιχθεί όσο καλά αναμενόταν, ωστόσο αυτό που πάντοτε ήταν σημαντική παράμετρος ήταν η έγκαιρη αντιμετώπιση του δάκου από την έναρξη της περιόδου. Για αυτό, η υπόθεση της αντιμετώπισης του δάκου είναι πολύ σοβαρή και κάθε καθυστέρηση ή λάθος εκτίμηση κοστίζει τελικά στον παραγωγό. Ωστόσο, υπάρχουν διαθέσιμα μέσα και με συστηματική προσπάθεια, συμμετοχή και το ενδιαφέρον όλων, το αποτέλεσμα θα είναι οπωσδήποτε με θετικό πρόσημο.
