Συνάντηση με θέμα τη γεωργία άνθρακα, ως μέρος της λύσης στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και ως επιπλέον πηγή εισοδήματος για τους αγρότες, πραγματοποίησε το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας (IOC) στις 17-19 Οκτωβρίου, στην έδρα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Μαδρίτη.
Στις συνομιλίες των εκπροσώπων από τους χώρους της ελαιοπαραγωγής, της επιστήμης, της αγοράς και της πολιτικής, δόθηκε έμφαση στην προοπτική ανάπτυξης ενός συστήματος πιστοποίησης της φιλοπεριβαλλοντικής λειτουργίας που έχουν οι ελαιώνες, και συγκεκριμένα της ιδιότητάς τους να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, το οποίο αποθηκεύεται στα ελαιόδεντρα και στο έδαφος. «Στο πλαίσιο αυτό, πολλά ενδιαφερόμενα μέρη εξέφρασαν την αισιοδοξία ότι η περιβαλλοντική προσφορά ενός οικολογικά καλλιεργούμενου ελαιώνα θα μπορέσει στο μέλλον να φέρει ένα πρόσθετο εισόδημα στους παραγωγούς, μετά από την κατάλληλη πιστοποίηση», επισημαίνει στην «ΥΧ» ο Δρ Γεώργιος Κουμπούρης, κύριος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου του ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ».
Όπως εξηγεί ο έγκριτος ερευνητής, ο όρος «κλιματική αλλαγή» χρησιμοποιείται για αναφορές στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και, ειδικότερα, σε μεταβολές μετεωρολογικών συνθηκών μεγάλων χρονικών περιόδων. «Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικά αίτια, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες», επισημαίνει. «Βασικά στοιχεία τους είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και τα ακραία φαινόμενα όπως οι καύσωνες, οι πλημμύρες, η συρρίκνωση των διαθέσιμων αποθεμάτων νερού και η μείωση της γονιμότητας του εδάφους».
Πώς επηρεάζεται ο ελαιοπαραγωγός
Σύμφωνα με τον κ. Κουμπούρη, ο ελαιοπαραγωγός υφίσταται ήδη τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, υπό τη μορφή ζημιών στην ανθοφορία, στην καρποφορία και στο φυτικό κεφάλαιο, τη χαμηλή παραγωγή καρπού ή και την πλήρη ακαρπία. «Φέτος, σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας είχαμε παρατεταμένους καύσωνες το καλοκαίρι και τις χειρότερες πλημμύρες των τελευταίων δεκαετιών το φθινόπωρο. Πριν λίγα χρόνια, είχαμε ολοκληρωτική καταστροφή της ανθοφορίας στην ελιά, αλλά και σε άλλες καλλιέργειες», αναφέρει.
Φυσικά, δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενα τα φαινόμενα καταστροφών σε καλλιέργειες από τον καιρό. «Αυτά συνέβαιναν πάντα», διευκρινίζει ο ερευνητής του ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ». «Ωστόσο, είναι η συχνότητα και η έντασή τους, τα στοιχεία που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Επίσης, σημαντικές αλλαγές παρατηρούνται στα στάδια ανάπτυξης των φυτών, όπως, για παράδειγμα, πολύ πρώιμη άνθιση ή έκπτυξη βλαστοφόρων οφθαλμών, εξαιτίας της αυξημένης θερμοκρασίας».
Κλιματικά και οικονομικά επωφελείς πρακτικές
Ένας ελαιοκαλλιεργητής μπορεί να συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, μειώνοντας την απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. «Για παράδειγμα, με την καύση των υπολειμμάτων κλαδέματος απελευθερώνονται στον αέρα τεράστιες ποσότητες ζημιογόνων αερίων», σημειώνει ο κ. Κουμπούρης.
«Αντίθετα, με τον θρυμματισμό και τη χρήση του πριονιδιού ως εδαφοβελτιωτικού με επιτόπου ανακύκλωση στο χωράφι, αποφεύγουμε τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και πετυχαίνουμε σημαντικά οφέλη για τον ελαιώνα μας. Αυτή η πρακτική δοκιμάστηκε συστηματικά για περισσότερα από πέντε χρόνια στους νομούς Μεσσηνίας, Χανίων, Ηρακλείου και Λασιθίου, σε συνεργασία με αγροτικές οργανώσεις, και είχε πολύ καλά αποτελέσματα.
Με βάση αυτή την εκτεταμένη εφαρμογή (έργα LIFE Oliveclima και Agroclimawater και PRIMA Sustainolive), ο θρυμματισμός των κλαδιών βρήκε μεγάλη ανταπόκριση σε όλη την Ελλάδα. Φυσικά, τα κλαδιά από δέντρα με ύποπτα συμπτώματα πρέπει να καίγονται και να μην ανακυκλώνονται όπως επίσης είναι σαφές ότι ο αγρότης πρέπει να συμβουλεύεται τον γεωπόνο για να πετύχει στην εφαρμογή νέων καλλιεργητικών πρακτικών και τεχνολογιών. Υπάρχουν και άλλες πρακτικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, όπως εξορθολογισμός στη χρήση των συνθετικών λιπασμάτων και αξιοποίηση τοπικών υλικών ως εισροών στο αγροοικοσύστημα, τις οποίες θα αναλύσουμε σε άλλη ευκαιρία».
Ένα σημαντικό μήνυμα είναι ότι τα δέντρα πρέπει να κλαδεύονται κάθε χρόνο. «Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να προχωράμε συνεχώς σε δραστικές εφαρμογές και να κόβουμε χοντρά κλαδιά, όμως πηγαίνοντας για κλάδεμα κάθε χρόνο, θα χρειάζεται να κάνουμε όλο και λιγότερα πράγματα», εξηγεί ο κ. Κουμπούρης. «Το θερινό κλάδεμα βοηθάει να απομακρύνουμε εγκαίρως ανεπιθύμητους βλαστούς, ούτως ώστε να εξοικονομήσουμε λίπασμα και νερό για τη βλάστηση που θα μείνει. Έτσι, το δέντρο θα έχει σταθερότερη παραγωγή και, τελικά, καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα για τον παραγωγό. Ένα δέντρο που έχει 70% παραγωγή κάθε χρόνο θα δώσει περισσότερο και ποιοτικότερο λάδι, με καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα σε σύγκριση με έναν ελαιώνα που φορτώνεται τη μία χρονιά και ακαρπεί την επόμενη».
Ένα πολύ βασικό στοιχείο στην καλλιέργεια είναι το νερό. «Χρειάζεται σωστή άρδευση, με συνεργασία του παραγωγού με τους τοπικούς γεωπόνους και τους αρμόδιους φορείς. Επίσης, οι αρδευόμενοι ελαιώνες πρέπει να ποτίζονται και τις χρονιές που δεν έχουν καρποφορία τα δέντρα, διότι επηρεάζεται η παραγωγή της επόμενης χρονιάς», υπογραμμίζει ο κ. Κουμπούρης.
Χρήσιμο υλικό εκμάθησης
Κλείνοντας, ο ερευνητής τονίζει ότι το Ινστιτούτο προσφέρει μεγάλο όγκο διαθέσιμης πληροφορίας πάνω σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων και παροτρύνει τους παραγωγούς να την αναζητήσουν. «Υπάρχουν βίντεο με οδηγίες για το κλάδεμα, τη λίπανση, τη διαχείριση ζιζανίων, αλλά και συνολικά για τη διαχείριση του ελαιώνα, δωρεάν και προσβάσιμα για όλους στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου του ΕΛΓΟ-“ΔΗΜΗΤΡΑ”».
Σημείωση: Το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας είναι ένας διακρατικός Οργανισμός που ιδρύθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το 1959 και έχει μέλη του χώρες που παράγουν ελαιοκομικά προϊόντα, ελαιόλαδο και επιτραπέζιες ελιές, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα.
