EU CAP Network: Στρατηγικές ανανέωσης των γενεών στη γεωργία από τα κράτη-μέλη
Τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη «Στρατηγική για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία», η οποία καθορίζει έναν σαφή χάρτη πορείας για τη στήριξη των γεωργών νεαρής ηλικίας και την προσέλκυση περισσότερων ανθρώπων στον τομέα της γεωργίας, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο της ΚΑΠ (EU CAP Network) δημοσίευσε την έκθεση «Assessment of generational renewal strategies across EU Member States», παρουσιάζοντας μια εκτενή αποτίμηση των στρατηγικών που εφαρμόζονται στα κράτη-μέλη για την αναζωογόνηση της επόμενης γενιάς αγροτών.
Οι κύριοι στόχοι της έκθεσης είναι να αποτυπωθούν οι πιο πρόσφατες τάσεις στην αναζωογόνηση γενεών στη γεωργία της ΕΕ και να εντοπιστούν οι βασικοί φραγμοί που την εμποδίζουν, συμπεριλαμβανομένου του έμφυλου διχασμού. Επίσης, να κατασκευαστεί ένα ολοκληρωμένο αποθετήριο των εργαλείων (εθνικών/περιφερειακών) που εφαρμόζουν τα κράτη-μέλη για αυτήν τη στόχευση, συμπεριλαμβανομένων εργαλείων που διευκολύνουν την είσοδο των γυναικών στη γεωργία και, τέλος, να εντοπιστούν και να αναλυθούν επιτυχημένες πρακτικές που μπορούν να επαναληφθούν από τα κράτη-μέλη, με έμφαση επίσης σε υποστηρικτικές δράσεις για «διαδόχους» γυναίκες.
Οι προκλήσεις στην ανανέωση των γενεών
Η πρόκληση της ανανέωσης των γενεών παραμένει σοβαρή και ευρέως διαδεδομένη σε όλη την ΕΕ, καθώς, σύμφωνα με την έκθεση, η ηλικιακή σύνθεση της γεωργίας δείχνει επιβραδυνόμενη εισαγωγή των νέων γεωργών στο επάγγελμα και υψηλή μέση ηλικία των υφιστάμενων. Επίσης, καταγράφεται ότι ο έμφυλος διαχωρισμός παραμένει έντονος. Οι άνδρες διαχειριστές γεωργικών εκμεταλλεύσεων υπερτερούν αριθμητικά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ενώ σε λίγα μόνο κράτη-μέλη οι γυναίκες εισέρχονται με υψηλότερους ρυθμούς από τους άνδρες. Παρακάτω παρουσιάζονται οι κύριοι φραγμοί εισαγωγής των νέων στο αγροτικό επάγγελμα, σύμφωνα με την έκθεση.
Κύριοι φραγμοί
- Πρόσβαση στη γη (υψηλές τιμές, περιορισμένες μισθώσεις/αποκτήσεις): Οι υψηλές τιμές και η περιορισμένη διαθεσιμότητα γης δυσκολεύουν σοβαρά τη δημιουργία νέων εκμεταλλεύσεων.
- Πρόσβαση στη χρηματοδότηση (δάνεια, επενδυτικά κεφάλαια, ευνοϊκοί όροι): Οι νέοι αγρότες συχνά στερούνται πρόσβασης σε κεφάλαια, λόγω αυστηρών τραπεζικών όρων και αβεβαιότητας αποδόσεων.
- Χαμηλή κερδοφορία της γεωργίας – η έλλειψη βιωσιμότητας αποθαρρύνει τους νέους: Παρά τις επιδοτήσεις, η οικονομική βιωσιμότητα πολλών εκμεταλλεύσεων είναι ασθενής.
- Ποιότητα ζωής στην ύπαιθρο, υποδομές, επαγγελματικές προοπτικές: Έλλειψη υπηρεσιών, ευρυζωνικότητας, εναλλακτικών επαγγελματικών ευκαιριών.
- Διοικητικό/ρυθμιστικό βάρος, φορολογία, συνταξιοδοτικό πλαίσιο: Οι διαδικασίες μεταβίβασης γης και επιδοτήσεων συχνά αποθαρρύνουν νέους ενδιαφερόμενους.
- Εμπόδια για τις γυναίκες στη διαδοχή: Περιορισμένη πρόσβαση σε ιδιοκτησία, μικρότερη στήριξη σε επενδύσεις.
Καλές πρακτικές που δείχνουν τον δρόμο
Στην έκθεση αποτυπώνεται ένας μεγάλος αριθμός εθνικών/περιφερειακών εργαλείων (198 στον συνολικό κατάλογο από τα οποία 115 είναι άμεσα στοχευμένα σε νέους γεωργούς και στην αναζωογόνηση του αγροτικού τομέα). Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση αναδεικνύει πολιτικές που έχουν αποδώσει και μπορούν να υιοθετηθούν από περισσότερα κράτη-μέλη:
- Συνδυαστικές στρατηγικές (multi-instrument): Η ταυτόχρονη παροχή γης, χρηματοδότησης και εκπαίδευσης αποδίδει καλύτερα από μεμονωμένα μέτρα.
- Mentoring & επιχειρηματική καθοδήγηση: Η μετάβαση στη γεωργία δεν αφορά μόνο κεφάλαιο, αλλά γνώση και δικτύωση.
- Καινοτόμοι μηχανισμοί πρόσβασης στη γη: Μοντέλα, όπως τράπεζες γης και συνεργατικές μισθώσεις, διευκολύνουν τους νέους.
- Στοχευμένες δράσεις για τις γυναίκες: Εκπαίδευση, συμβουλευτική, δίκτυα γυναικών επιχειρηματιών.
Όπως υπογραμμίζεται στη μελέτη, η επιτυχία έρχεται όταν οι πολιτικές αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες και όχι μόνο την οικονομική στήριξη.
Προς μια νέα γενιά αγροτών
Παρότι η ΕΕ διαθέτει ισχυρό πλέγμα εργαλείων πολιτικής, η αποτελεσματικότητά τους παραμένει άνιση μεταξύ κρατών-μελών. Γίνεται σαφές πως η αναζωογόνηση της γεωργίας απαιτεί: Συστημική προσέγγιση, πολιτικές προσαρμοσμένες στις ανάγκες των αγροτικών κοινοτήτων και ισχυρότερη στήριξη των γυναικών και νέων επιχειρηματιών. Η διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για την αγροτική Ευρώπη εξαρτάται, πλέον, από την ικανότητα των κρατών-μελών να ενισχύσουν αποφασιστικά την επόμενη γενιά ανθρώπων που θα καλλιεργήσουν τη γη.
Στην ιστοσελίδα eu-cap-network.ec.europa.eu/ υπάρχει διαθέσιμος ο αναλυτικός κατάλογος των εργαλείων και των πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί σε διάφορα κράτη-μέλη
με επιτυχία.
