των Αλίκης Τζίμα και Επαμεινώνδα Παπλωματά, Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Για την καλλιέργεια της ελιάς, η περίοδος του χειμώνα είναι κρίσιμη για τη διαχείριση ασθενειών. Η συγκομιδή συχνά συνδυάζεται με το κλάδεμα και άλλες καλλιεργητικές πρακτικές.
Παρακάτω ακολουθούν πληροφορίες για πρακτικές που θα προστατέψουν την καλλιέργεια από ασθένειες και θα συμβάλουν στην ευρωστία των δέντρων και στην καρποφορία τους:
✱ Δεν επιτρέπεται η ενσωμάτωση κλαδιών και φύλλων για τη βελτίωση της δομής του εδάφους σε περιοχές που υπάρχουν προσβολές από τη βερτισιλλίωση της ελιάς, γιατί έτσι αυξάνεται το παθογόνο στο έδαφος. Η ασθένεια προκαλείται από τον μύκητα Verticillium dahliae, που επιβιώνει στο έδαφος με τη μορφή ανθεκτικών μορφών (μικροσκληρώτια) για 8-14 χρόνια. Το παθογόνο μολύνει το φυτό από τις ρίζες, αποικίζει τα αγγεία του ξύλου και τα σπόρια μεταφέρονται σε διάφορα σημεία της κόμης (φύλλα) του δέντρου. Σε μεγάλα δέντρα, η ασθένεια εκδηλώνεται με τη μορφή ημιπληγίας (ξήρανση μίας πλευράς του δέντρου) ή ξήρανση μεμονωμένων κλαδιών. Στα νεαρά φυτά, η βερτισιλλίωση μπορεί να προκαλέσει ξήρανση και ολόκληρου του δενδρυλλίου.
✱ Η καταστροφή των ζιζανίων να μη πραγματοποιείται με κατεργασία του εδάφους (όργωμα, σβάρνισμα), αλλά με χορτοκοπή ή χημική ζιζανιοκτονία, γιατί οι πληγές στις ρίζες ευνοούν τη μόλυνση από το βερτισίλλιο.
✱ Το κλάδεμα θα πρέπει να ξεκινάει από τα υγιή δέντρα. Προσβεβλημένα τμήματα του δέντρου (κλάδοι που έχουν ξεραθεί από τη βερτισιλλίωση ή από άλλες ασθένειες) θα πρέπει να αφαιρούνται και να καταστρέφονται με φωτιά. Εναλλακτικά, μπορεί να εφαρμοστεί κομποστοποίηση των υπολειμμάτων, που οδηγεί στην παραγωγή καλής ποιότητας φυτοχώματος.
✱ Θα πρέπει το φθινόπωρο, πριν από την έναρξη των βροχών, να έχει προηγηθεί ψεκασμός με χαλκούχα, αν στην περιοχή ενδημεί κυκλοκόνιο (μύκητας Spilocaea oleagina), που σχηματίζει χαρακτηριστικές τεφροκαστανές κηλίδες στην πάνω επιφάνεια των φύλλων, σαν «μάτι παγωνιού» ή κερκόσπορα (μύκητας Pseudocercospora cladosporioides) με χαρακτηριστικό γκρίζο χρωματισμό (καρποφορίες) στην κάτω επιφάνεια των φύλλων.
✱ Ψεκασμός με χαλκούχα θα πρέπει επίσης να πραγματοποιείται αμέσως μετά από χαλαζόπτωση ή παγετό, αλλά και όταν πραγματοποιείται συλλογή καρπού με ράβδισμα και βροχερό καιρό για προστασία από το βακτήριο της καρκίνωσης (Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi). Το βακτήριο επιβιώνει στα χαρακτηριστικά καρκινώματα (κόμπια), αλλά και πάνω στα φύλλα (επιφυτικά) και μολύνει μέσω των πληγών.
✱ Αν υπάρχει έλλειψη βορίου, πρέπει να πραγματοποιείται προσθήκη βόρακα την περίοδο του χειμώνα (προσοχή στη δοσολογία). Τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται στα νεότερα φύλλα, με χλώρωση (κιτρίνισμα) της κορυφής τους. Σε προχωρημένες προσβολές, τα φύλλα γίνονται ροπαλόμορφα και παρατηρείται μικροφυλλία. Οι κλάδοι αναπτύσσονται με μορφή «σκούπας» (βλάστηση πολλών πλάγιων κλαδίσκων). Τα δένδρα παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία λόγω σχηματισμού μόνο ξυλοφόρων οφθαλμών.
✱ Τέλη χειμώνα με αρχές άνοιξης (Μάρτιος – Απρίλιος) να πραγματοποιείται επιμελές κλάδεμα καθαρισμού από καρπούς «μούμιες» (αφυδατωμένες ελιές) και ξηρούς κλαδίσκους, ώστε να απομακρύνονται οι εστίες μόλυνσης από προσβολές από το γλοιοσπόριο (Colletotrichum acutatum, C. gloesporioides). Ο μύκητας επιβιώνει πάνω στην αφυδατωμένη (σταφιδιασμένη) επιφάνεια των καρπών της ελιάς που παραμένουν πάνω στο δέντρο από την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο. Σε περιοχές με μεγάλες προσβολές από το γλοιοσπόριο, θα πρέπει στις αρχές Απριλίου να γίνεται ένας προληπτικός ψεκασμός με χαλκούχα.
