Η δημοσιογραφία πρωταγωνίστησε στο Διεθνές Forum Δημοσιογραφίας του iMEdD

Όπως ο διδάσκων οφείλει να διδάσκεται δια βίου έτσι και ο δημοσιογράφος οφείλει να ενημερώνεται από την πηγή, να συζητά με συναδέρφους, να επαναβεβαιώνει τον κοινωνικό του ρόλο με στόχο την πληροφόρηση του πολίτη και γνώμονα την αλήθεια. Το Διεθνές Forum Δημοσιογραφίας του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD, που υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και έλαβε χώρα από τις 25 έως τις 27 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, επέτρεψε στους συμμετέχοντες δημοσιογράφους να αναζητήσουν την ενημέρωση απευθείας από την πηγή.

Με περισσότερους από 1.000 συμμετέχοντες, 119 ομιλητές από 34 χώρες και 47 πάνελ και workshops, το Διεθνές Forum Δημοσιογραφίας του iMEdD 2025 αποτέλεσε και φέτος το επίκεντρο του διεθνούς διαλόγου για το μέλλον της δημοσιογραφίας, σε μια από τις κρισιμότερες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας αλλά και της ενημέρωσης. Αν ήταν να συνοψίσουμε το μήνυμα αυτής της μεγάλης γιορτής της δημοσιογραφίας θα ήταν μια φράση της Emilia Diaz-Struck, Εκτελεστικής Διευθύντριας του Global Investigative Journalism Network, στο Masterclasses ερευνητικής δημοσιογραφίας «πρέπει να αφήσουμε τα εγώ μας στην άκρη και να δημιουργήσουμε ομάδες».  

Το δημοσιογραφικό αλλά και το ανθρώπινο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων κέντρισαν τα μεγάλα γεγονότα που συγκλονίζουν τον πλανήτη, οι δυσκολίες και οι δυνατότητες κάλυψής τους, οι πόλεμοι και η ανθρωπιστική κρίση, το οργανωμένο έγκλημα. Οι μαύρες σελίδες που γράφονται αυτή τη στιγμή στον κόσμο μπορούν να φωτίσουν αν μεταφερθούν με αντικειμενικότητα τα γεγονότα.  

Βρίσκοντας τον Δρόμο Μας στην Εποχή της Αμφιβολίας

Το καλωσόρισμα των συμμετεχόντων δημοσιογράφων, ερευνητών, ακαδημαϊκών, γιατρών, σπουδαστών στο Διεθνές Φόρουμ Δημοσιογραφίας ανέλαβε η Άννα- Κύνθια Μπουσδούκου, Συνιδρύτρια και Διευθύνουσα Σύμβουλος του iMEdD και Εκτελεστική Διευθύντρια της πρωτοβουλίας «ΙΣΝ Διάλογοι». Έθεσε το ερώτημα «μας ακούει κανείς ή μιλάμε στον εαυτό μας;», διερωτώμενη εάν η αποφυγή των ειδήσεων είναι εδώ για να μείνει. Θύμισε ότι πριν τρία χρόνια μιλούσαν για εμπιστοσύνη και τώρα για αμφιβολία. Τόνισε ότι ο κεντρικός ρόλος των δημοσιογράφων παραμένει «να υπηρετούν το κοινό» και «να ελέγχουν την εξουσία», προσκαλώντας στη συνέχεια τους συμμετέχοντες στο πάνελ με τον επίκαιρο τίτλο «Βρίσκοντας τον Δρόμο Μας στην Εποχή της Αμφιβολίας» να αξιολογήσουν την τρέχουσα κατάσταση της δημοσιογραφίας. 

Η Sandrine Rigaud, Διευθύντρια Προγραμμάτων του Παγκόσμιου Δικτύου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας έδωσε έμφαση στην ερευνητική δημοσιογραφία με αναφορά στην  έρευνα που οδήγησε στην καταδίκη του πρώην Γάλλου προέδρου, Νικολά Σαρκοζί. Αναγνώρισε στις πιέσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος: αυταρχικά καθεστώτα που φιμώνουν τους δημοσιογράφους, δισεκατομμυριούχοι που αντιμετωπίζουν τους δημοσιογράφους ως μια ενόχληση την οποία μπορούν να παρακάμψουν και κατάρρευση των παραδοσιακών επιχειρηματικών μοντέλων.

Ο Justin Arenstein, Ιδρυτής και Επικεφαλής Στρατηγικός Σύμβουλος του Code for Africa και Συν-διευθύνων Σύμβουλος του ICFJ+, τόνισε την αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν πολλές αίθουσες σύνταξης σχετικά με το κοινό τους. «Οι αρχισυνταξίες και οι έμπειροι δημοσιογράφοι αναρωτιούνται πλέον ποιο είναι το κοινό τους: Για ποιον γράφουμε —ποιος είναι το βασικό κοινό; Ένας αλγόριθμος, ένα bot τεχνητής νοημοσύνης ή οι άνθρωποι;».

Η Maria Teresa Ronderos, Διευθύντρια του Λατινοαμερικανικού Κέντρου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας, μίλησε για τη συνεργασία της με γυναίκες από τη Λατινική Αμερική, αναφέρθηκε στη δύναμη και την επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας, ενώ χαρακτήρισε την τρέχουσα κατάσταση του κλάδου ως «υπό μετασχηματισμό». Ανέφερε ότι η συνεργασία και η συμμετοχή του κοινού αποτελούν βασικές στρατηγικές, επισημαίνοντας τη δυνατότητα του κοινού να συνεισφέρει με τις γνώσεις του στις διαδικασίες έρευνας. Σχολίασε χαρακτηριστικά ότι το κοινό καταναλώνει jung information όπως καταναλώνει και jung food, μόνο που αυτή αρρωσταίνει το μυαλό.

Ο Jelani Cobb, Κοσμήτορας και Καθηγητής δημοσιογραφίας, κατέχων την έδρα Χένρι Ρ. Λους στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Columbia, παρουσίασε μια διπλή προοπτική: «Μπορούμε να ασκήσουμε τη δημοσιογραφία με τρόπους που θα άφηναν άναυδους τους δημοσιογράφους παλαιότερων γενεών. Μπορούμε να διεξάγουμε έρευνες που θα ήταν αδύνατο να πραγματοποιήσουν οι παλαιότεροι δημοσιογράφοι». Τόνισε τη διαρκή κοινωνική αναγκαιότητα της δημοσιογραφίας, παρά τη μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού και τον αυξανόμενο κίνδυνο για τους δημοσιογράφους.

Ο Charlie Beckett, Καθηγητής στο London School of Economics and Political Science, υπογράμμισε τις παράδοξες ευκαιρίες της λεγόμενης εποχής της αμφιβολίας που είναι μια ευκαιρία για τη δημοσιογραφία. Σχολίασε ότι «η δημοσιογραφία δεν ακριβώς δουλειά, θεραπεύει τις ασθένειες του κόσμου».

Με τη φράση «it takes two to tango», η κ. Μπουσδούκου έθεσε τη συμμετοχή του κοινού στο επίκεντρο της συζήτησης, υπενθυμίζοντας ότι η δημοσιογραφία δεν υπάρχει για να είναι αποκομμένη από την κοινωνία. Αντίθετα, ένας από τους στόχους της δημοσιογραφίας είναι να κάνει τους ανθρώπους να ενδιαφερθούν.

Στο τριήμερο του συνεδρίου δυο θεματικές συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον ειδικά Ελλήνων δημοσιογράφων, η «Greek Mafia» και το δυστύχημα στα Τέμπη.  

Γιατροί Χωρίς Σύνορα

Συγκλονιστική η κατάθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην ενότητα «Γάζα και Σουδάν: Η ορατή και η αθέατη κρίση». Ο Δρ. Χρήστος Χρήστου, Διεθνής Πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, Επικεφαλής Επειγουσών Κρίσεων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και η Χριστίνα Ψαρρά, Γενική Διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μέσα από τις εμπειρίες τους στις δύο μεγάλες παγκόσμιες κρίσεις έδειξαν την έκταση της τραγωδίας αλλά και τις διαφορές. Στο Σουδάν που έχει τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση για δεκαετίες υπάρχει η έλλειψη της διεθνούς παρουσίας και ο κόσμος δε γνωρίζει ότι υπάρχει κρίση. Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου σημείωσε ότι οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν στο DNA τους την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και τη δημοσιογραφία. «Τη νύχτα κατέγραφα ό,τι έβλεπα τη μέρα. Στη Γάζα, έζησα το πρώτο blackout. Είναι τρομακτικό όταν όλα σκοτεινιάζουν και κλείνουν όλες οι επικοινωνίες». Αναφέρθηκε στις δολοφονίες δημοσιογράφων στη Γάζα, μίλησε για γενοκτονία κι έθεσε το ερώτημα: «Τι χρειάζεται για να γίνει ορατή η Γάζα».

Η Χριστίνα Ψαρρά μοιράστηκε την εμπειρία της από το Σουδάν. «Πήγα σε όλα τα στρατόπεδα που υπήρχαν παρεκτοπισμένοι Σουδανέζοι. Αυτοί οι τόποι είναι στη μέση του πουθενά». Τα παραδείγματα που έδωσε συγκλονιστικά: υπάρχουν γυναίκες που τις βιάζουν καθημερινά όταν πηγαίνουν για νερό. Υπάρχουν πεντάχρονα παιδιά που φροντίζουν το νοικοκυριό. «Από τον Απρίλη του 2023 γίνεται εμφύλιος στο Σουδάν. 13 εκατομμύρια άνθρωποι είναι παρεκτοπισμένοι» τόνισε.

O Χρήστος Χρήστου σχολίασε ότι οι Ευρωπαίοι άνοιξαν τις αγκαλιές τους να υποδεχτούν πρόσφυγες από την Ουκρανία, κάτι όμως που δεν συμβαίνει με άλλους πρόσφυγες από χώρες που τελούνται γενοκτονίες. Ευχήθηκε οι παριστάμενοι στο συνέδριο να βρεθούν στη Γάζα και στο Σουδάν κοντά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Ενάντια στη σιωπή

Η επόμενη ενότητα που επίσης έλαβε χώρα στην κεντρική αίθουσα «Ενάντια στη σιωπή: η ανεξάρτητη δημοσιογραφία πεδίου των +972 και LocalCall στον πόλεμο Ισραήλ-Παλαιστίνης» φώτισε πτυχές της γενικευμένης στρατιωτικής επίθεσης και πολιορκίας που έχει εξαπολύσει το Ισραήλ στη Γάζα με αδιάκριτους βομβαρδισμούς, μαζικούς εκτοπισμούς και τον αποκλεισμό τροφίμων, νερού και φαρμάκων. Ο Παλαιστίνιος Alaa Salama, Υπεύθυνος Ανάπτυξης Κοινού στο +972 Magazine και ο Ισραηλινός Haggai Matar, Εκτελεστικός Διευθυντής στο +972 Magazine  και συνδιευθυντής στο Local Call (ιστοσελίδα που δημοσιεύεται στα εβραϊκά) μίλησαν για τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική και πολιτική καταστροφή που έχουν βιώσει ποτέ οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί. Το +972 Magazine είναι ο μοναδικός δικοινοτικός οργανισμός μέσων ενημέρωσης που δραστηριοποιείται μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της Μεσογείου. Και τα δύο μέσα, είναι βραβευμένα για το έργο τους, που προάγει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία, προσηλωμένη στην ισότητα και τη δικαιοσύνη για όλους τους κατοίκους του Ισραήλ και της Παλαιστίνης.

Θανάσιμη τεχνητή νοημοσύνη

Στο μέτωπο της Γάζας ο  Haggai Matar  θύμισε ότι από το 2023 σκοτώθηκαν περισσότεροι από 65.000 Παλαιστίνιοι και χιλιάδες άλλοι βρίσκονται θαμμένοι στα ερείπια. «Το 3% του πληθυσμού σκοτώθηκε και ίσως αυτός ο αριθμός να είναι διπλάσιος. Πρόκειται για γενοκτονία που συμβαίνει τώρα, ορισμένη από τον ΟΗΕ και κορυφαίους διεθνείς οργανισμούς».

Μετέφερε ότι σύμφωνα με έρευνα της Local Call τον Μάιο του 2024,  η καταστροφή στη Γάζα αποτελεί «σχέδιο» καθώς καταστρέφονται πόλεις, σπίτια και υποδομές. Αναφέρθηκε σε ένα πρόγραμμα βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη, γνωστό ως Lavender (λεβάντα), που ανέπτυξε  ο ισραηλινός στρατός και καθημερινά παράγει καθημερινά χιλιάδες στόχους προς δολοφονία (με βομβαρδισμούς) χωρίς να ενδιαφέρεται αν πρόκειται για άντρα για γυναίκα. Έχουν έγκριση να σκοτώνουν έως και 100 άτομα αρκεί ο ένας εξ αυτών να είναι μέλος της Χαμάς. Το πρόγραμμα ΑΙ χτυπάει άτομα της Χαμάς στα σπίτια τους και όχι στους δρόμους, γι’ αυτό δεν μένει κανείς να τους θυμάται. Το 80% που κηδεύεται στη Γάζα είναι άμαχοι».

Ο Alaa Salama υπογράμμισε το γνωστό ρητό «το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι η αλήθεια» που επιβεβαιώνεται όσο ποτέ στη Γάζα. Έκανε λόγο για «ψέματα» που μεταφέρονται από τα ισραηλινά ΜΜΕ και τον ρόλο των φημών που είναι δύσκολο να σβηστούν. Για την πιο θανατηφόρα συγκυρία με την οποία έχουν έρθει αντιμέτωποι οι δημοσιογράφοι στη σύγχρονη ιστορία, είπε ότι αριθμεί περισσότερους από 200 Παλαιστίνιους εργαζομένους στα μέσα ενημέρωσης να έχουν σκοτωθεί και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να αποκλείονται συστηματικά από τη Γάζα, με συνέπεια η ευθύνη για τη μετάδοση της αλήθειας να πέφτει αποκλειστικά στους Παλαιστίνιους δημοσιογράφους. «Ο ισραηλινός στρατός αντιμετωπίζει τα ΜΜΕ σαν επέκταση του πεδίου μάχης» είπε, χωρίς να παραλείπει να αναφέρει ότι τον Οκτώβρη σκοτώθηκαν τέσσερις Ισραηλινοί δημοσιογράφοι από τη Χαμάς.

Δεκτή με χειροκροτήματα έγινε η ανακοίνωση από τον Haggai Matar ότι κατόπιν έρευνας προ μηνών των Guardian, +972 Magazine και Local Call οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ δεν θα έχουν πλέον χώρο στους σέρβερς της Microsoft στην Ολλανδία, όπως ανακοινώθηκε μόλις πριν δυο μέρες (25 Σεπτεμβρίου). Υπήρχε σχέδιο παρακολούθησης και καταγραφής καθημερινά των τηλεφωνημάτων των Παλαιστινίων.

Ο Alaa Salama μίλησε για το σπουδαίο ρόλο των δημοσιογράφων τους που μεταδίδουν από τη Γάζα αναζητώντας νερό και τροφή, με τους οποίους για μέρες δεν έχουν επαφή λόγω blackout. Συνεργάτες τους που επέλεξαν να μείνουν εκεί και να περιμένουν τις βόμβες, αντιστεκόμενοι στον λιμό και τον θάνατο. «Στηρίξτε τους συναδέλφους στη Γάζα, εμπιστευτείτε τους, επιτεθείτε στις κυβερνήσεις που στηρίζουν τη γενοκτονία» ήταν το μήνυμα των δυο συνεργατών προς τους συναδέρφους τους από όλο τον κόσμο, το κοινό.

Το όραμα των δυο δημοσιογράφων είναι ένα μέλλον για τους δυο λαούς που μοιράζονται αυτή τη γη, με αξιοπρέπεια, ελευθερία, ισότητα.

Απονομή του IJ4EU Impact Award

Κορυφαία στιγμή του τριήμερου Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας του iMEdD  αποτέλεσε  η τελετή απονομής του IJ4EU Impact Award, για πέμπτη χρονιά, σε μια βραδιά αφιερωμένη στις σημαντικότερες στιγμές της διασυνοριακής ερευνητικής δημοσιογραφίας. Στο πλαίσιο της συνεργασίας του iMEdD με το Investigative Journalism for Europe απονεμήθηκαν τα βραβεία που αναδεικνύουν τη σπουδαιότητα της διασυνοριακής ερευνητικής δημοσιογραφίας στις έρευνες: Deadly Prices, που αποκαλύπτει το αδιαφανές σύστημα τιμολόγησης φαρμάκων στην Ευρώπη, The Gaza Project, μια συνεργασία περισσότερων από 40 δημοσιογράφων που ερευνά τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους στη Γάζα και Desert Dumps, που καταγράφει τη συμμετοχή της Ευρώπης σε αντιμεταναστευτικές επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική. Επίσης, τιμητική μνεία δόθηκε σε έρευνα που αποκάλυψε τον ρόλο της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης στην καταστολή δημοκρατικών διαδηλώσεων στη Σενεγάλη. 

Παράλληλα, στο πλαίσιο του Forum, πραγματοποιήθηκαν οι συναντήσεις του Ευρωπαϊκού Βραβείου Τύπου, του δημοσιογραφικού οργανισμού Arena/Reference Circle αλλά και το editorial meeting του European Data Journalism Network.

Στις εγκαταστάσεις του συνεδρίου δημιουργήθηκε το Media Village που λειτούργησε σαν σημείο συνάντησης για όλους τους συμμετέχοντες. Εκεί, έδωσαν το «παρών» 19 διεθνείς οργανισμοί, προβάλλοντας το έργο τους και ενισχύοντας τη δικτύωση μεταξύ δημοσιογράφων και οργανώσεων από όλο τον κόσμο.

Στο συνέδριο συμμετείχαν 25 φοιτητές και 13 καθηγητές από 13 πανεπιστήμια σε έξι χώρες, από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία, που είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν ιδέες και να αναδείξουν το δικό τους όραμα για το μέλλον της δημοσιογραφίας.

Ολόκληρο το Ρεπορτάζ από τα masterclasses και τις ομιλίες θα φιλοξενηθεί στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας «ΥΧ« που θα κυκλοφορήσει στις 10 Οκτωβρίου 2025