Η Κομισιόν υποβαθμίζει την ΚΑΠ

Εντείνονται οι αντιδράσεις για την πρόταση της Κομισιόν για την Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά το 2027, η οποία παρουσιάστηκε στις 17 Ιουλίου 2025. Το γεγονός ότι η ΚΑΠ, πλέον, καταργείται όπως την ξέραμε και εντάσσεται σε ένα ευρύτερο Ταμείο Χρηματοδοτήσεων, που περιλαμβάνει και άλλες πολιτικές, πέραν της αγροτικής, έχει πυροδοτήσει την κινητοποίηση αγροτικών οργανώσεων και φορέων σε όλη την ΕΕ.

Ηγετικό ρόλο έχουν οι ευρωπαϊκές οργανώσεις αγροτών και αγροτικών συνεταιρισμών Copa-Cogeca, οι οποίες, με επικοινωνιακή καμπάνια τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μιλούν για τις δέκα «κόκκινες γραμμές», τις οποίες ξεπέρασε με την πρότασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η πρόεδρός της, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αναλυτικά, αυτές είναι οι εξής:

• Η προτεινόμενη δομή του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) αντιβαίνει στις διατάξεις της Συνθήκης της ΕΕ.

Με τη συγχώνευση της ΚAΠ σε ένα ενιαίο ταμείο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπονομεύει τις διατάξεις της Συνθήκης της ΕΕ και την ίδια τη δομή που διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης, όπως τονίζουν οι Copa-Cogeca.

Οι Βρυξέλλες απαντούν με ανεπίσημη ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους ότι με την προτεινόμενη δομή θα επιτευχθεί απλούστευση του ισχύοντος πλαισίου, με ένα σύνολο κανόνων, έναν προγραμματισμό, με στόχο ολιστικό, συνεκτικό και συντονισμένο πλαίσιο, διευκόλυνση συνεργειών και μεγαλύτερη ευελιξία σε κάθε κράτος-μέλος για την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων.

• Η μείωση του προϋπολογισμού για την ΚAΠ κατά 20% δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις φιλοδοξίες.

Η γεωργία θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή της μετάβασης σε ένα όλο και πιο αβέβαιο περιβάλλον. Ωστόσο, αυτές οι περικοπές, που μειώνουν τη στήριξη της γεωργίας σε λιγότερο από το 15% των συνολικών δαπανών της ΕΕ, είναι εντελώς αποκομμένες από τη σημερινή οικονομική, κοινωνική, γεωπολιτική και κλιματική πραγματικότητα, υποστηρίζουν οι Copa-Cogeca.

Από την πλευρά της Κομισιόν, το επιχείρημα για τη μείωση των κονδυλίων της ΚΑΠ είναι ότι δεν μπορούν να συγκριθούν τα 293,7 δισ. ευρώ της ΚΑΠ 2028-2034 με τον προϋπολογισμό της τρέχουσας ΚΑΠ, διότι πρόκειται για το «ελάχιστο όριο χρηματοδότησης», πάνω από το οποίο τα κράτη-μέλη μπορούν να προσθέσουν πόρους από άλλες πολιτικές, για να χρηματοδοτήσουν την αγροτική ανάπτυξη και το εισόδημα.

• Σημαντικό βήμα οπισθοχώρησης στην ιστορία της ΕΕ – διάβρωση του κοινού χαρακτήρα της ΚΑΠ.

Σύμφωνα με τις Copa-Cogeca, η κατάργηση του κοινού χαρακτήρα της ΚΑΠ σηματοδοτεί το τέλος των ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών-μελών και των αγροτών, απειλεί την ακεραιότητα και τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, ενώ αποδυναμώνει τον βασικό ρόλο των συννομοθετών (σ.σ. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο).

Οι Βρυξέλλες αντιτάσσουν ότι η νέα ΚΑΠ θα διέπεται από κοινούς ευρωπαϊκούς στόχους, με κοινό πλαίσιο επιδόσεων, παρακολούθησης και υποβολής στοιχείων, καθώς και κοινή εργαλειοθήκη μέτρων στήριξης, με ειδικές ανά χώρα συστάσεις, ανάλογα με τις εθνικές και περιφερειακές ανάγκες.

• H κατάργηση της δομής της ΚAΠ με δύο πυλώνες καταστρέφει τη συμπληρωματικότητα και την προβλεψιμότητα.

Η συγχώνευση του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) σε ένα ενιαίο ταμείο και η δέσμευση μόνο μέρους της στήριξης της ΚΑΠ στο ελάχιστο όριο των 293,7 δισ. ευρώ θυσιάζει ουσιαστικά την αγροτική ανάπτυξη, τις επενδύσεις, την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα και την εδαφική συνοχή, όπως λένε οι Copa-Cogeca.

Από την πλευρά τους, οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι θα υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία και απλούστευση, λόγω της συγχώνευσης των δύο ταμείων, μαζί με: α) Ευκολότερη πρόσβαση σε στήριξη (π.χ. κατ’ αποκοπή ενισχύσεις), β) μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης, γ) λιγότερη νομοθεσία, λιγότερες απαιτήσεις και δ) μεγαλύτερη αυτονομία των κρατών-μελών στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων αναγκών.

• Μια εφαρμογή που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολυπλοκότητα, διοικητικό φόρτο και κόστος.

Αντί για απλοποίηση, τονίζουν οι Copa-Cogeca, η προσέγγιση του «Ενιαίου Εθνικού Σχεδίου» θα οδηγήσει σε μαζική και δαπανηρή διοικητική αναδιοργάνωση και πολυπλοκότητα στη δομή και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, προσθέτοντας απλώς περισσότερη σύγχυση και αβεβαιότητα για τους αγρότες και τους συνεταιρισμούς.

Αντίθετα, οι Βρυξέλλες μιλούν για ενίσχυση συνεργειών, με επενδύσεις στην ύπαιθρο σε υπηρεσίες, υποδομές κ.ά., για ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αστικών και αγροτικών περιοχών και για στήριξη μεταρρυθμίσεων, που ωφελούν τον γεωργικό τομέα, χωρίς αντίκτυπο στις αγροτικές επιδοτήσεις, όπως π.χ. φορολογική μεταρρύθμιση για την πρόσβαση σε γη.

• Το μη ρεαλιστικό πλαίσιο εισοδηματικής στήριξης θέτει σε κίνδυνο μια κοινή προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ.

Η εισαγωγή διαφοροποιημένων επιπέδων συγχρηματοδότησης και η ευρύτερη χρήση των πρόσθετων χρηματοδοτικών συνεισφορών των κρατών-μελών για μέτρα που χρηματοδοτούνται –μέχρι στιγμής– κατά 100% από την τρέχουσα ΚΑΠ απειλεί το εισόδημα των γεωργών, στρεβλώνει τον ανταγωνισμό και οδηγεί σε απώλεια της κοινής πολιτικής, σύμφωνα με την επιχειρηματολογία των Copa-Cogeca.

Από την πλευρά τους, οι Βρυξέλλες αντιτείνουν ότι «ο προϋπολογισμός του 2028-2034 θα είναι προσαρμοσμένος στις τοπικές ανάγκες, με σχέδια εθνικής και περιφερειακής εταιρικής σχέσης (ΕΠΕΣ) για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, για στοχευμένο αντίκτυπο εκεί όπου έχει μεγαλύτερη σημασία», ενώ θα υπάρχει «ισορροπημένη δέσμη νέων ιδίων πόρων, που εξασφαλίζει επαρκή έσοδα για τις προτεραιότητές μας, ελαχιστοποιώντας παράλληλα την πίεση στα εθνικά δημόσια οικονομικά».

• Άκαμπτα εργαλεία που δεν σέβονται την ποικιλομορφία της γεωργίας μας.

Οι Copa-Cogeca κάνουν λόγο για «μια παράλογη προσέγγιση της εισοδηματικής στήριξης βάσει έκτασης μέσω της κλιμακωτής μείωσης (φθίνουσα εισοδηματική στήριξη) και της επιβολής ανώτατων ορίων (capping), η οποία προσέγγιση αγνοεί την ανάγκη στήριξης όλων των γεωργών, που συμβάλλουν πραγματικά στην επισιτιστική ασφάλεια».

Η επιχειρηματολογία των Βρυξελλών μιλά για κάτι εντελώς αντίθετο: Έναν φιλόδοξο προϋπολογισμό για τα Σχέδια ΕΠΕΣ (865 δισ. ευρώ σύνολο, εκ των οποίων τα 293,7 είναι το ελάχιστο κονδύλι για την ΚΑΠ), όπου τα 52 χρηματοδοτικά προγράμματα μειώνονται σε 16, ο οποίος είναι απλούστερος για τους δικαιούχους, προσανατολισμένος στα αποτελέσματα και πιο ευέλικτος.

• Η βελτίωση της θέσης των αγροτών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων υπονομεύεται.

«Περισσότεροι τομείς θα αναγκαστούν να ανταγωνίζονται για λιγότερους πόρους στα επιχειρησιακά προγράμματα», λένε οι Copa-Cogeca, «ενώ η ευελιξία για πρόσθετες εθνικές συνεισφορές ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργηθούν ανισότητες μεταξύ των αγροτών, των συνεταιρισμών και των οργανώσεων παραγωγών της ΕΕ».

Αντίθετα, η Κομισιόν υποστηρίζει ότι διατηρείται και επεκτείνεται η εργαλειοθήκη της ΚΑΠ με παρεμβάσεις εισοδηματικής στήριξης, που είτε χρηματοδοτούνται κατά 100% από την ΕΕ είτε απαιτείται εθνική συνεισφορά τουλάχιστον στο 30% των επιλέξιμων δημόσιων δαπανών. Και αυτές οι 12 παρεμβάσεις (π.χ. φθίνουσα εισοδηματική στήριξη με βάση την έκταση, Συνδεδεμένη εισοδηματική στήριξη, Ειδική Ενίσχυση για το βαμβάκι, γεωργοπεριβαλλοντικές και κλιματικές δράσεις, στήριξη επενδύσεων κ.ά.) θα χρηματοδοτούνται από οριοθετημένα ποσά για την ΚΑΠ, τα οποία θα προστατεύονται από την απορρόφησή τους σε άλλες πολιτικές.

• Μια οπισθοδρόμηση στη διαδικασία διαβούλευσης της ΕΕ.

«Η εντελώς ανεπαρκής μέθοδος που ακολούθησε η Επιτροπή (χωρίς κατάλληλη διαβούλευση, χωρίς πολιτικές επιλογές, χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων) κατά την προετοιμασία αυτής της μεταρρύθμισης είναι άνευ προηγουμένου, απογοητευτική και απαράδεκτη», καταγγέλλουν οι Copa-Cogeca.

Η απάντηση των Βρυξελλών είναι ότι «εμείς αυξάνουμε και διευρύνουμε το πεδίο της διαβούλευσης και προσκαλούμε περισσότερους εταίρους να συμβάλουν: Περιφερειακές, τοπικές, αστικές, αγροτικές αρχές, οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους –συμπεριλαμβανομένων των γεωργών, των αλιέων και των οργανώσεών τους– κοινωνία των πολιτών, ερευνητικούς οργανισμούς και πανεπιστήμια».

• Υπονόμευση της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ και αύξηση της εξάρτησης από τις εισαγωγές.

Με την πρόταση της Κομισιόν, καταλήγουν οι Copa-Cogeca, δεν εξασφαλίζεται ότι ο γεωργικός τομέας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επισιτιστικής ασφάλειας της ΕΕ, καθώς δεν «έχουμε μια ισχυρή, κοινή και επαρκώς χρηματοδοτούμενη γεωργική πολιτική».

Οι κύκλοι των Βρυξελλών διατείνονται το εντελώς αντίθετο: «Μέσα στους ειδικούς στόχους των σχεδίων ΕΠΕΣ, που καλούνται να υποβάλουν τα κράτη-μέλη με την εφαρμογή της επόμενης ΚΑΠ, συμπεριλαμβάνεται στο άρθρο 3 του προτεινόμενου κανονισμού για τα σχέδια ΕΠΕΣ η “διατήρηση της ποιότητας ζωής στην Ένωση”, με την οποία εννοούμε –μεταξύ άλλων– τη “συμβολή στη μακροπρόθεσμη επισιτιστική ασφάλεια”».

Εν κατακλείδι, η αλήθεια είναι ότι τα επιχειρήματα που αντιτάσσουν οι Βρυξέλλες δεν πείθουν και –εφόσον περάσουν αυτές οι προτάσεις– οι αγρότες θα πρέπει να προετοιμαστούν για μία πολύ μεγάλη υποβάθμιση των ζητημάτων που τους αφορούν, τόσο σε επίπεδο συζήτησης και διαβούλευσης όσο και σε επίπεδο οικονομικής χρηματοδότησης για τα επόμενα χρόνια. Το μόνο θετικό που μπορεί να δει κανείς είναι η ομοφωνία από πλευράς αντιδράσεων, πράγμα που μπορεί να εξαναγκάσει την Κομισιόν σε υπαναχώρηση από την ομολογουμένως ακραία τοποθέτησή της απέναντι στα αγροτικά θέματα.