Καλλιεργητικές Πρακτικές: Η λίπανση της ελιάς

γράφει ο Χαράλαμπος Ανουσάκης, γεωπόνος Συνεταιρισμού Πλατάνου Χανίων

Η λίπανση της ελιάς είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αύξηση της παραγωγής με συμμετοχή στο κόστος του παραγόμενου ελαιολάδου ή ελαιοκάρπου, πιθανόν όχι τόσο μεγάλη όσο άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. εργατικά συγκομιδής, κλάδεμα, φυτοπροστασία κ.λπ. Επίσης, η προσθήκη λιπάσματος, αν και αναγκαία σε έναν βαθμό δεν μπορεί να υποκαταστήσει άλλες καλλιεργητικές φροντίδες, όπως το κλάδεμα και το πότισμα και θα αποδώσει στον παραγωγό υπό κανονικές κλιματολογικές συνθήκες και όχι υπό ακραίες, π.χ. ισχυρούς ανέμους κατά την περίοδο της καρπόδεσης ή ανομβρία.

Πέραν όλων αυτών των αναγκαίων εισαγωγικών η προσθήκη λιπάσματος στην ελιά παραμένει μία σημαντική απόφαση και η πιο καλή απόφαση λαμβάνεται μετά από μία ανάλυση εδάφους σε συνδυασμό ή όχι με μία ανάλυση των φύλλων. Επίσης, σημασία για τη λίπανση του ελαιώνα έχουν:

✱ Η άρδευση ή όχι του ελαιώνα.

✱ Ο τύπος φύτευσης (αν είναι πυκνής φύτευσης νέου τύπου ή παραδοσιακός).

✱ Αν είναι νέα φυτεία ή ήδη σε παραγωγή.

Η προσθήκη των λιπασμάτων μπορεί να γίνει με τη σπορά των λιγότερο διαλυτών την περίοδο των βροχών ή με πλήρως υδατοδιαλυτά λιπάσματα με το πότισμα, στην περίπτωση των αρδευόμενων ελαιώνων, ειδικά των πυκνών φυτεύσεων. Υπάρχουν επίσης και υδατοδιαλυτά, τα οποία χρησιμοποιούνται σπαρτά και διαλύουν εύκολα με λίγη βροχή.

Στοιχεία θρέψης

Γενικά, τα πλέον σημαντικά θρεπτικά στοιχεία για την ανόργανη θρέψη της ελιάς είναι το άζωτο, ο φώσφορος, το κάλιο και το βόριο. Για αυτά τα στοιχεία, αν δεν υπάρχει κάποια ανάλυση εδάφους αλλά υπάρχει κάποια εμπειρία, μπορούμε να συστήσουμε αρχίζοντας από το άζωτο. Το άζωτο (αμμωνία θειική ή νιτρική, ουρία κ.λπ.) είναι σημαντικός παράγοντας για την καρποφορία των ελαιοδένδρων. Είναι σημαντικό για τη δημιουργία νέων βλαστών, που θα ανθίσουν και θα καρποφορήσουν την επόμενη χρονιά, αλλά και για την παραγωγή γόνιμων ανθέων.

Σε μη αρδευόμενους ελαιώνες, ο κύριος και συνήθως ο περιοριστικός παράγοντας στην καρποφορία τους είναι η έλλειψη εδαφικής υγρασίας, λόγω περιορισμένου ύψους βροχοπτώσεων, συνήθως κάτω των 400 χλστμ. το έτος. Προ της εύρεσης των σταθεροποιημένων μορφών αζώτου (σταθεροποιημένη θειική αμμωνία ή ουρία ή ουροθειική), ένας απλός κανόνας υπολογισμού της αναγκαίας ποσότητας αζώτου ήταν 100 γραμμάρια αζώτου ανά 100 χλστμ. βροχής.

Σε περίπτωση, δε, γόνιμων εδαφών, πιθανόν να χρειαζόταν και λιγότερη ποσότητα αζώτου. Σε περιπτώσεις βροχοπτώσεων άνω των 400 χλστμ. το έτος, η ποσότητα αυξανόταν σταδιακά έως τα 150 γρ. αζώτου ανά 100 χλστμ. βροχής, όταν το ύψος βροχής έφθανε τα 700 χλστμ. Για το άζωτο, λόγω της εύκολης διαλυτότητάς του στο νερό και της ευκολίας απώλειάς του με τις έντονες βροχές των τελευταίων ετών, ίσως είναι καλύτερα η εφαρμογή του να γίνεται σταδιακά και με προσοχή στις καιρικές συνθήκες. Η χρήση σταθεροποιημένων μορφών δίνει μία ασφάλεια, αλλά όχι απόλυτη.

Φώσφορος για τα όξινα εδάφη

Η προσθήκη φωσφόρου πιθανό να είναι χρήσιμη σε εδάφη που δεν έχουν δεχθεί φωσφορικές λιπάνσεις τα προηγούμενα χρόνια και έχουν πρόσθετα κάποιο από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

1. Όξινα ή πολύ όξινα εδάφη.

2. Υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο.

3. Έχει γίνει επί μακρόν χρήση υψηλών ποσοτήτων αζώτου, χωρίς την προσθήκη φωσφόρου.

4. Αβαθή και χαμηλής φυσικής γονιμότητας εδάφη.

5. Νεαρά δένδρα (1-10 ετών), στα οποία έχει δοθεί άφθονο άζωτο.

Αντίθετα, πιθανόν δεν είναι αναγκαία η προσθήκη φωσφόρου α) σε ελαιώνες που έχουν δεχθεί τα προηγούμενα χρόνια έντονες φωσφορικές λιπάνσεις, β) σε ελαιώνες όπου δεν έχουν προστεθεί αρκετά αζωτούχα λιπάσματα τα προηγούμενα χρόνια, λόγω μη άρδευσης και ελλείψεως υγρασίας και γ) σε μη αρδευόμενους ελαιώνες, που είναι σε καλή θρεπτική κατάσταση και ικανοποιητικής παραγωγής, αλλά λόγω ελλείψεως υγρασίας δέχονται μικρές ποσότητες αζώτου. Ο φώσφορος σε δένδρα παραγωγικής ηλικίας προστίθεται σε περιπτώσεις συντήρησης και όχι ελλείψεως, σε αναλογία 1/3 έως 1/5 του αζώτου. Δηλαδή, στις 20 μονάδες αζώτου, περίπου 5 μονάδες φωσφόρου.

Κάλιο το παραγωγικό

Το κάλιο έχει ιδιαίτερη σημασία για την κανονική και υψηλή παραγωγή των ελαιόδενδρων. Η ασφαλέστερη μέθοδος για τη διάγνωση τροφοπενίας καλίου στα δένδρα είναι η φυλλοδιαγνωστική. Το κάλιο πιθανόν να χρειάζεται να προστεθεί, αν δεν μπορεί να γίνει ανάλυση, στις εξής περιπτώσεις:

1. Ελαιώνες σε αβαθή εδάφη ή σε πλαγιές λόφων ή γενικά ελαιώνες στους οποίους η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος παρεμποδίζεται για οποιονδήποτε λόγο (αδιαπέραστο στρώμα σε μικρό βάθος, πολύ συνεκτικά εδάφη, πολύ πυκνή φύτευση κ.λπ.).

2. Πολύ ασβεστώδη εδάφη, τα οποία δεν έχουν λιπανθεί με κάλιο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

3. Ελαιώνες σε ελαφρά και όξινα εδάφη σε περιοχές υψηλών βροχοπτώσεων (πάνω από 600 χλστμ. το έτος).

4. Ελαιώνες σε εδάφη που έχουν δημιουργηθεί σε πρόσφατα κομμένες πλαγιές λόφων, δηλαδή εδάφη όπου η εδαφογενετική διαδικασία έχει ξεκινήσει πρόσφατα.

Πιθανόν να μη χρειάζεται προσθήκη καλίου σε βαθιά γόνιμα εδάφη, στα οποία έχουν γίνει καλιούχες λιπάνσεις τα προηγούμενα χρόνια, όπου η αζωτούχος λίπανση είναι χαμηλή αν και υπάρχει αρκετή εδαφική υγρασία. Το κάλιο σε περιπτώσεις συντήρησης συστήνεται από τον Γαβαλά το 1978 αλλά και από την Haifa Chemicals σε ποσότητες (κιλά Κ20) τουλάχιστον ίσες του προστιθέμενου αζώτου.

Λίπανση με βόριο για σωστή καρπόδεση

Το βόριο έχει ιδιαίτερη σημασία στην καρποφορία και την καρπόδεση της ελιάς και προστίθεται σε περιπτώσεις ελλείψεως στην ποσότητα των 300 έως 500 γρ. ανά δένδρο κάθε 3 χρόνια περίπου. Για δένδρα μικρής ηλικίας συνιστούν 10 γρ. βόρακα ανά έτος ηλικίας.