Με την Ευρώπη να έχει μπροστά της τον φιλόδοξο στόχο αύξησης των βιολογικών εκτάσεων στο 25% έως το 2030, ο οποίος τέθηκε από την εμβληματική Στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (F2F) στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, αλλά και με τη βιολογική γεωργία να βρίσκεται μεταξύ των φιλοπεριβαλλοντικών πρακτικών που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την επόμενη ΚΑΠ, τα κράτη-μέλη, αναλόγως των επιδόσεών τους, έχουν ακόμη δρόμο να διανύσουν για να φτάσουν στο προσδοκώμενο.
Βάσει των τελευταίων διαθέσιμων στοιχείων της Eurostat, οι βιολογικές εκτάσεις της ΕΕ-27 ανέρχονταν σε 13,8 εκατ. εκτάρια το 2019, το 8,5% της συνολικά χρησιμοποιούμενης αγροτικής γης. Αυστρία, Εσθονία και Σουηδία με μερίδια άνω του 20% πρωτοστατούν σε όρους εκτάσεων, ενώ κράτη όπως η Λετονία και η Ελλάδα εμφανίζουν υψηλά μερίδια στο ζωικό κεφάλαιο.
Αντίθετα, Ιρλανδία και Μάλτα, καθώς και άλλα της Βαλκανικής εμφανίζουν πολύ μικρότερα μερίδια σε όρους εκτάσεων. Πρόσφατη ανάλυση του δικτύου της Euractiv παρουσιάζει την κατάσταση σε 12 κράτη-μέλη, τις πολιτικές που εφαρμόζουν και τα ζητήματα που αναδεικνύονται εντός των αγορών τους.
Πάντως, για τους παραγωγούς βιολογικών, οι στόχοι βιωσιμότητας θα χρειαστούν σαφώς μεγαλύτερη στήριξη, γεγονός που αναδεικνύεται και από ανάλυση της IFOAM Europe, που φιλοξενούσε σε προηγούμενο φύλλο της η «ΥΧ».
Σύμφωνα με αυτή, για την επίτευξη του στόχου του 25% βιολογικών εκτάσεων, η ΚΑΠ θα πρέπει να αφιερώσει τρεις έως και πέντε φορές περισσότερους πόρους για μετατροπή και διατήρηση και να δαπανά έως και 10,4 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2030, κάτι που θα σημαίνει αύξηση από 3% έως και 15% του συνολικού της προϋπολογισμού.
Ελλάδα
Η ελληνική βιολογική γεωργία κερδίζει έδαφος, επισημαίνει η ανάλυση. Η αυξημένη ζήτηση –όπως φαίνεται σε αγορές όπως και η γερμανική– οδηγεί και την ανάγκη για ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, ενώ και με την προτροπή της Κομισιόν για αύξηση των εκτάσεων έως το 2030 η ελληνική κυβέρνηση έχει εισαγάγει μία σειρά μέτρων για παροχή νέων κινήτρων, ενισχύοντας το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής με κονδύλια της τάξης των 420 εκατ. ευρώ.
Γαλλία
Με ένα 12% των εκμεταλλεύσεων υπό βιολογική διαχείριση το 2020 και την αγορά βιολογικών να φτάνει τα 13,2 δισ., το 6,5% της μέσης δαπάνης των γαλλικών νοικοκυριών για τρόφιμα αφορούν την κατηγορία. Τα πρόσφατα, όμως, σημάδια μιας κρίσης στον τομέα της βιολογικής γαλακτοπαραγωγής αναδεικνύουν την απόσταση που έχει ακόμη να διανύσει η Γαλλία, αφού η ζήτηση θεωρείται χαμηλή για την επίτευξη των στόχων. «Παρά τον διπλασιασμό των παραγόμενων όγκων βιολογικού γάλακτος από το 2017, η ζήτηση υπολείπεται τόσο που ποσότητες βιολογικού γάλακτος υποβιβάζονται σε συμβατικό για να βρουν τους αγοραστές τους», αναφέρει η ανάλυση.
«Στασιμότητα στη ζήτηση, η οποία παραμένει χαμηλότερα από την προμήθεια», αναφέρει η οργάνωση Coordination Rurale, ενώ υποστηρίζεται η βιολογική μετατροπή. Από την άλλη, για τη FNAB (Ομοσπονδία Βιολογικής Γεωργίας) οι ευθύνες χρεώνονται στο υπουργείο, από το οποίο ζητά «αναδιανομή των χρημάτων της ΚΑΠ σε ενάρετα συστήματα για να είναι η μέθοδος προσβάσιμη σε όλους».
Αυστρία
Η Αυστρία σε όρους εκτάσεων είναι από τις χώρες που πρωτοστατούν, με 23% της αγροτικής γης να καλλιεργείται βιολογικά. Αξιοσημείωτη, όμως, είναι και η ανάπτυξη της αγοράς βιολογικών της, με τις πωλήσεις να ξεπερνούν τα 2 δισ. το 2020, σύμφωνα με τη Bio Austria, αυξημένες κατά 15% από το προηγούμενο έτος. Για τον φορέα, η έντονα αυξανόμενη ζήτηση δεν έρχεται με αντίστοιχη άνοδο της παραγωγής, η οποία δείχνει μάλλον στάσιμη.
«Πρέπει να το λάβουμε υπόψη για να αποτρέψουμε απώλεια στην προστιθέμενη αξία για τον εγχώριο αγροτικό τομέα», σημειώνει η επικεφαλής του, Gertraud Grabmann, ζητώντας μεγαλύτερη στήριξη για τους παραγωγούς βιολογικών μέσω του εθνικού στρατηγικού σχεδίου και καλωσορίζοντας την ευρωπαϊκή φιλοδοξία για ενίσχυση μέσω του F2F.
Ιρλανδία
Σε μία προσπάθεια ενίσχυσης της βιολογικής παραγωγής, η κυβέρνηση παρουσίασε ένα νέο βιολογικό σχήμα τον Μάρτη 2021, εξασφαλίζοντας επιπλέον 4 εκατ. ευρώ χρηματοδότηση. Το εν λόγω σχήμα μπορεί να φέρει 500 νεοεισερχόμενους στη βιολογική γεωργία, όπως υποστήριξε η υπουργός Pippa Hackett. Πρόκειται για στήριξη που θα βοηθήσει ιδιαίτερα στα κόστη μετάβασης.
Ωστόσο, η Ένωση Ιρλανδών Καλλιεργητών διατυπώνει ανησυχίες και ζητά η όποια ώθηση να κατευθύνεται από την αγορά και να παρέχεται η κατάλληλη στήριξη στους νεοεισερχόμενους, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι ο τομέας υπολείπεται σε πόρους σε ό,τι αφορά επενδύσεις, έρευνα αγοράς, έρευνα και ανάπτυξη στην παραγωγή και υπηρεσίες συμβουλών. Με βάση τα στοιχεία, πάντως, το μερίδιο των βιολογικών εκτάσεων στη χώρα παρέμενε από τα χαμηλότερα στην ΕΕ (μόλις 1,6%).
Ισπανία
Πρόκειται για το κράτος με τη μεγαλύτερη έκταση βιολογικών στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας ένα 10% της συνολικά χρησιμοποιούμενης αγροτικής της γης. Αυτή αυξήθηκε κατά 3,5% το 2020, ενώ την τελευταία πενταετία εμφάνιζε ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως του 4,8%. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι η Ισπανία βρίσκεται σε καλό δρόμο για να συναντήσει τον ευρωπαϊκό στόχο το 2030, όμως, η ζήτηση στη χώρα υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Για την Ένωση Ecovalia η Πράσινη Συμφωνία είναι υποσχόμενη, αποδεικνύοντας την αξία των βιολογικών, αντίθετα για την ALAS (Συμμαχία για τη Βιώσιμη Γεωργία) οι στόχοι της δεν είναι ρεαλιστικοί, με την οργάνωση να εκφράζει φόβους για συνολική μείωση της ευρωπαϊκής παραγωγής, περισσότερο επιζήμιας για τις μικρές επιχειρήσεις, ενώ προτείνει να εξεταστούν και άλλα βιώσιμα μοντέλα. Πάντως, από πλευράς παραγωγών, ζητείται περισσότερη στήριξη από τη νέα ΚΑΠ.
Ιταλία
Και για τη γειτονική Ιταλία, το χαμηλό επίπεδο στην εσωτερική κατανάλωση είναι εκείνο που προβληματίζει, όσο τα «made in Italy» προϊόντα παραμένουν ευρέως αποδεκτά στο εξωτερικό. Το πρόβλημα είναι ο μεγάλος εξαγωγικός προσανατολισμός της ιταλικής εφοδιαστικής αλυσίδας, υποστηρίζει ο Francesco Giardina, επικεφαλής για τον τομέα στην Coldiretti.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η Ένωση προωθεί «συμβόλαια εφοδιαστικής αλυσίδας» που εμπλέκει μεγάλους λιανοπωλητές για την προώθηση της παρουσίας βιολογικών στα σούπερ μάρκετ. «Αυτό είναι σημαντικό και για την επέκταση των βιολογικών καλλιεργειών» σημειώνει, αφού ενθαρρύνει τους καλλιεργητές, καθώς υπάρχει αγορά για τα προϊόντα τους.
Πολωνία
Για τους Πολωνούς, προβλέπεται ένας μάλλον ανηφορικός μονόδρομος αν θέλει να συναντήσει τον ευρωπαϊκό στόχο, αφού τα τελευταία χρόνια η βιολογική γεωργία της γράφει μία πορεία μείωσης. Πιέσεις και αποκλεισμοί από την αγορά αφορούν περισσότερο μικρές εκμεταλλεύσεις που προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν σχηματίζοντας ομάδες παραγωγών.
Παράλληλα, στα μόνο 6 ευρώ ετησίως ανέρχεται η μέση δαπάνη για βιολογικά, κάτω από το 1/10 του ευρωπαϊκού μέσου όρου. «Σταθεροί και διαφανείς όροι πληρωμών μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση εκτάσεων βιολογικών εκμεταλλεύσεων και να βοηθήσουν στην προσέγγιση του στόχου», σχολιάζει η Jolanta Kowalska, επικεφαλής του Τμήματος Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Προστασίας στο Εθνικό Ινστιτούτο Ερευνών του Πόζναν, βλέποντας ευκαιρίες στα ευρωπαϊκά σχέδια.
Σλοβακία
Με σαφώς καλύτερες επιδόσεις και αυξητική πορεία για τη βιολογική γεωργία της χώρας, το σλοβακικό υπουργείο βλέπει θετικά τη στήριξη της βιολογικής γεωργίας, κρίνοντας όμως υπερβολικά φιλόδοξη την πρόταση της Κομισιόν. Εάν η Σλοβακία θέλει να φτάσει τον στόχο του 25%, οι εκτάσεις θα πρέπει να υπερδιπλασιαστούν, κάτι που κοστολογείται με 350-400 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο. «Η βιολογική γεωργία πρέπει να είναι οικονομικά αποδοτικότερη, αλλιώς οι παραγωγοί μπορεί να έχουν πρόβλημα», αναφέρει και η οργάνωση SPPK.
Το 2018 η κυβέρνηση ενέκρινε περιβαλλοντική στρατηγική που προέβλεπε αύξηση στο 13,5% των βιολογικών εκτάσεων έως το 2030, στόχος ανεπαρκής για τη νέα κυβέρνηση. Το υπουργείο τώρα στοχεύει στο 16% της χρησιμοποιούμενης αγροτικής γης έως το 2030, ενώ μεταξύ 2023 και 2027 αναμένεται να κινητοποιηθούν ευρωπαϊκοί οικονομικοί πόροι για να συναντηθεί ο στόχος, αναφέρει.
Ρουμανία
Για να προχωρήσει περαιτέρω η Ρουμανία, η κυβέρνηση απαιτείται να δράσει άμεσα για την υιοθέτηση του στρατηγικού εθνικού σχεδίου και ενός ειδικού σχεδίου βιολογικής γεωργίας, δήλωσε η Carmen Avram, μέλος της επιτροπής AGRI της Κομισιόν. Σχέδια που θα πρέπει να περιλαμβάνουν επενδύσεις σε υποδομές άρδευσης, σημαντικά κονδύλια για ψηφιοποίηση και γεωργία ακριβείας, συμπληρώνει.
Και η ζήτηση όμως μπορεί να λειτουργήσει ενθαρρυντικά, αφού σχεδόν το 70% των Ρουμάνων θα ήταν πρόθυμο να πληρώσει περισσότερο για οικολογικά προϊόντα διατροφής, σύμφωνα με έρευνα της World Vision. Πάντως, σύμφωνα με μελέτη της ευρωπαϊκής IFOAM, ο στόχος του 10% είναι εφικτός για τη Ρουμανία, όμως θα απαιτούσε 4-7 φορές πάνω από τις τρέχουσες δαπάνες.
Κροατία
Σημαντικές τάσεις ανάπτυξης καταγράφονται σε εκτάσεις και φορείς, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου, ενώ η αγορά χαρακτηρίζεται ακόμη αναδυόμενη, με κύριο πρόβλημα το κόστος γι’ αυτά τα προϊόντα. Για τους Κροάτες, η τιμή μπαίνει πρώτη, αναφέρει η ανάλυση.
Τον προβληματισμό του για το αν η χώρα μπορεί να επιδιώξει φιλόδοξους περιβαλλοντικούς στόχους με μειωμένο προϋπολογισμό και ισχυρό εισαγωγικό ανταγωνισμό μετέφερε ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Γεωργίας (HPK), Mladen Jakopovic, καθώς το Επιμελητήριο εκφράζει ανησυχία για τις νέες ευρωπαϊκές πολιτικές.
Βουλγαρία
Μειώσεις στην κατηγορία από το 2016 και ένας τομέας σε κρίση λόγω της ελλιπούς δημόσιας χρηματοδότησης χαρακτηρίζουν την περίπτωση της Βουλγαρίας. «Η χώρα μπορεί όχι να τριπλασιάσει, αλλά να επιτύχει 500% ανάπτυξη στα βιολογικά έως το 2030», υποστηρίζει ο Stoiko Apostolov, διευθυντής της ΜΚΟ Bioselena Foundation, που συλλέγει δεδομένα για την ανάπτυξη του τομέα στη χώρα. Κατά τον ίδιο, το 15% των εκτάσεων θα μπορούσε να είναι πιστοποιημένο βιολογικά έως το 2030, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει μόνο με ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, χρειάζεται και κρατική στήριξη, όπως υποστηρίζει.
Η βουλγαρική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση της Bioselena να χρησιμοποιήσει 100 εκατ. ευρώ από το σχέδιο ανάκαμψης για την αγορά βιολογικών προϊόντων για νηπιαγωγεία, σχολεία και νοσοκομεία, με τον ίδιο να προειδοποιεί για στασιμότητα. Ωστόσο, τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους η κυβέρνηση ψήφισε διάταξη ανάβοντας για πρώτη φορά πράσινο φως και επιτρέποντας βιολογική διατροφή στο μενού των σχολείων και των νηπιαγωγείων, όμως ο προϋπολογισμός δεν επαρκεί για την ανάπτυξή του.
Τι κάνουν τα κράτη-μέλη για να πετύχουν τον ευρωπαϊκό στόχο του 25% βιολογικών εκτάσεων έως το 2030
Γερμανία
Στην περίπτωση της Γερμανίας, η παραγωγή υπολείπεται της κατανάλωσης, με τη ζήτηση να ανεβαίνει την περίοδο της πανδημίας. Η αγορά βιολογικών προϊόντων έφτασε τα 15 δισ. ευρώ το 2020, αυξημένη κατά 22% από το προηγούμενο έτος. Για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, η απερχόμενη υπουργός, Julia Klockner, παρουσίασε το 2019 την Εθνική Στρατηγική, η οποία και προέβλεπε μερίδιο 20% για τα βιολογικά. «Η Γερμανία πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό στόχο», σχολιάζει ο επικεφαλής της BΟLW. Όσο οι επικρατέστεροι παίκτες για τον σχηματισμό κυβέρνησης (SPD, πράσινοι και FDP) συνεχίζουν τις διαβουλεύσεις, εκείνο που διαφαίνεται είναι μία διάσταση απόψεων σχετικά με την προώθηση των βιολογικών.
