Στη σκηνοθετημένη από Ισραηλινό σκηνοθέτη ταινία του 2008, μια αγρότισσα από τη Δυτική Όχθη αγωνίζεται μέχρις εσχάτων για να σώσει το λεμονοδάσος της, ενάντια στις αυθαιρεσίες ενός αυταρχικού κράτους-«χωροφύλακα». Ο Γολγοθάς της, θυμίζει σε πολλά την πρόσφατη αληθινή ιστορία της Παλαιστίνιας ελαιοπαραγωγού Ντόχα Ασούς, και άλλα σοκαριστικά βιώματα γηγενών της περιοχής, οι οποίοι βλέπουν εδώ και χρόνια την πατρογονική τους γη να δεσμεύεται ή να βανδαλίζεται από Εβραίους εποίκους.
Στην ταινία του 2008, µια γυναίκα αγωνίζεται µέχρις εσχάτων για να σώσει το λεµονοδάσος της, ενάντια σε ένα αυταρχικό κράτος-«χωροφύλακα».
Ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Ισραέλ Ναβόν (Ντορόν Ταβορί), μετακομίζει σε μια πολυτελή νεόδμητη βίλα στα σύνορα μεταξύ Ισραήλ και κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Το οίκημα δεσπόζει στο όριο της ισραηλινής πλευράς, σχεδόν πάνω στη διαχωριστική Πράσινη Γραμμή.
Ακριβώς δίπλα στο σημείο εγκατάστασης του Ναβόν, κατοικεί η Σάλμα Ζιντάν (Χιάμ Αμπάς). Είναι μια Παλαιστίνια χήρα, της οποίας η οικογένεια φρόντιζε την περιοχή επί συνεχόμενες γενεές.
Το λεμονοδάσος που διαχειρίζεται η Σάλμα μετρά πάνω από μισό αιώνα ζωής, ωστόσο συνορεύει με την υπουργική έπαυλη, και αυτό το καθιστά αυτομάτως «απειλή» για την ασφάλεια του Ναβόν και της συζύγου του, Μίρα (Ρόνα Λιπάζ-Μάικλ).
Αυτό, σύμφωνα με την κρίση όσων είναι επιφορτισμένοι με την προστασία τους.
Γύρω από την έκταση εγκαθίσταται άμεσα μια φρουρά και ένας πελώριος συρμάτινος φράχτης. Όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Στα μάτια της Μυστικής Υπηρεσίας του Ισραήλ, ο περιβάλλοντας χώρος της βίλας πρέπει να αποψιλωθεί για να αποκλειστεί μια πιθανή δίοδος μουσουλμάνων τρομοκρατών, οι οποίοι δεν θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν την κάλυψη των δέντρων ως κρυφό πέρασμα για να προσεγγίσουν. Σύντομα, η τοπική ισραηλινή αρχή θα εκδώσει εντολή για τον εκρίζωση των λεμονιών.
Το «κατηγορώ» ενός Ισραηλινού σκηνοθέτη
Αυτή είναι η υπόθεση της ταινίας «Λεμονιά» (αγγλ. τίτλος «Lemon Tree»/πρωτ. τίτλος «Etz Limon»), η οποία κυκλοφόρησε το 2008, γυρισμένη από τον… Ισραηλινό σκηνοθέτη και σεναριογράφο Εράν Ρικλίς. Η ταινία μεταφέρει κάποια λαογραφικά στοιχεία, επικοινωνώντας τη διαφορετική κουλτούρα των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών (δυτική κοσμικότητα, υποκρισία, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις/παραδοσιακός ανατολίτικος τρόπος ζωής, βαθιά συντηρητική κοινωνία), υπονοώντας την ως τη βασική αιτία του χάσματος μεταξύ των δύο λαών.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι ανδρικές παρουσίες της ταινίας αντιπροσωπεύουν την πόλωση, τον διαχωρισμό και τα έμφυτα ελαττώματα που «γεννούν» ή διαιωνίζουν τις ένοπλες συρράξεις. Στον αντίποδα, οι γυναίκες ενσαρκώνουν ξεκάθαρα πασιφιστικές δυνάμεις, χωρίς κάτι τέτοιο να σημαίνει ότι στερούνται μαχητικότητας. Αυτό, άλλωστε, αποδεικνύεται περίτρανα στην περίπτωση της πρωταγωνίστριας, η οποία δεν διστάζει να δώσει μια άνιση μάχη για τη διάσωση των λεμονιών της, φθάνοντας μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ. Η ερμηνεία της εξαιρετικής Αμπάς περικλείει το σθένος μιας πραγματικής ηρωίδας, η οποία έχει μάθει να επιβιώνει δουλεύοντας τη γη με ιώβεια υπομονή. Όμως, μπροστά στον αυταρχισμό ενός κράτους-«χωροφύλακα», το οποίο καταδυναστεύει εκείνη και τον λαό της (σ.σ. όπως πληροφορούμαστε, οι Ισραηλινοί επικυρίαρχοι έχουν κατασχέσει τεράστιες εκτάσεις γης από τους Παλαιστίνιους γηγενείς μέσα από αυθαίρετες αποφάσεις), βλέπει αυτή την αρετή να εξαντλείται.
Ο Ισραηλινός δημιουργός της ταινίας χαρακτηρίζεται από εφάμιλλο σθένος, υιοθετώντας καταγγελτικό ύφος και ψέγοντας τις πρακτικές «απαρτχάιντ» των ομοεθνών του. Παράλληλα με το προεξέχον θεματικό τρίπτυχο σύνορα-χάσματα-διαχωρισμοί, μιλά και για τη διατάραξη της ιερής σχέσης του ανθρώπου με τη γη του (σ.σ. το δέσιμο της Σάλμα με τις λεμονιές της), ενώ δεν διστάζει να υπογραμμίσει τα συναισθήματα των ηρώων του μέσα από φωτοσκιάσεις και αποκαλυπτικά γκρο πλαν.
Σε ένα σημειολογικά φορτισμένο και άκρως προφητικό φινάλε, ο φράκτης στη βίλα του υπουργού Ναβόν μετατρέπεται σε απροσπέλαστο τείχος που αίρει τη θέα στη ρημαγμένη «άλλη πλευρά» των λεμονιών. Παραπέμπει ευθέως στο τοίχωμα που υψώθηκε τον Ιούνιο του 2002, χωρίζοντας εδώ και πάνω από 20 χρόνια το Ισραήλ από τη Δυτική Όχθη.
Αποστερημένος από φιλειρηνικά αντίβαρα μετά τη φυγή της συζύγου του, ο –κάποτε πιο ανεκτικός– ανώτατος αξιωματούχος αποξενώνεται σε ένα μάλλον μισαλλόδοξο «καβούκι», έχοντας χάσει την οπτική επαφή με τις «στάχτες» του «ακρωτηριασμένου» λεμονοδάσους, εκεί όπου –ενδεχομένως– έχει ήδη αρχίσει να ευδοκιμεί το τέρας της εκδίκησης…
Η πραγματικότητα είναι ακόμη πιο σκληρή
Η οικεία συνταγή δραματοποίησης των εξιστορούμενων «φανταστικών» γεγονότων αποστασιοποιεί τη «Λεμονιά» από έναν ντοκιμαντερίστικο τρόπο παρουσίασης. Παρ’ όλα αυτά, το χρονικό της Σάλμα δεν είναι μια «τραβηγμένη» περίπτωση μυθοπλασίας. Αντιθέτως, το έργο είναι μάλλον ήπιο και φειδωλό, εάν συγκριθεί με την ισορροπούσα σε τεντωμένο σχοινί καθημερινότητα που βιώνει εδώ και πολλές δεκαετίες η πλειονότητα των Παλαιστινίων της περιοχής.
Η αληθινή ιστορία της αγρότισσας Ντόχα Ασούς
Οι Παλαιστίνιοι γηγενείς της Δυτικής Όχθης βλέπουν εδώ και χρόνια την πατρογονική τους γη να δεσμεύεται και να βανδαλίζεται από Εβραίους εποίκους
Πριν την έναρξη του πολέμου ανάμεσα σε Ισραήλ και Χαμάς την 7η Οκτωβρίου, η Παλαιστίνια αγρότισσα Ντόχα Ασούς φρόντιζε περίπου 700 ελαιόδεντρα γύρω από την κοιλάδα που βρίσκεται το χωριό της, Burin, στην υπό ισραηλινή κατοχή Δυτική Όχθη. Όμως, κάποιοι είχαν αποφασίσει να της στερήσουν αυτό το δικαίωμα.
«Τόσο εγώ, όσο και άλλοι ελαιοπαραγωγοί, έχουμε χάσει περίπου το 70% των ελαιώνων μας την τελευταία πενταετία. Κάποιοι καταλήφθηκαν από εποίκους, ενώ άλλοι κατέστησαν μη καλλιεργήσιμοι», δήλωνε τον περασμένο Μάρτιο σε συνέντευξη στη Guardian.
«Αυτή είναι η γη των προγόνων μας, ωστόσο υποχρεωνόμαστε να παίρνουμε άδειες από τις ισραηλινές αρχές για να την καλλιεργήσουμε και να μαζέψουμε τις ελιές. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, κατά τη διάρκεια της συγκομιδής το περσινό φθινόπωρο, σε μερικούς από τους ελαιώνες μου πήρα άδεια να μαζέψω μόνο για δύο ημέρες, παρότι κανονικά χρειαζόμουν τουλάχιστον δύο εβδομάδες», πρόσθετε η Παλαιστίνια ελαιοπαραγωγός, σκιαγραφώντας το καθεστώς σκληρού «απαρτχάιντ» που βιώνει εκείνη και οι ομοεθνείς της.
Ισραηλινό σχέδιο εξάλειψης με αμερικανικό πολιορκητικό κριό
Όπως ισχυριζόταν η Ασούς στην προ μηνών συνέντευξή της, το χωριό της ήταν πλέον περικυκλωμένο από τρεις παράνομους ισραηλινούς οικισμούς. «Οι πόλεις Yitzhar, Har Bracha και Givat Ronin ορθώνονται ολοένα και πιο απειλητικές. Οι έποικοι, πολλοί εξ αυτών από τις ΗΠΑ, είναι ακραία στοιχεία, τα οποία λυμαίνονται τη γη μας και θέλουν να μας καταστρέψουν», προειδοποιούσε.
Οι εν λόγω παρεισφρέοντες οικισμοί, οι οποίοι κυριαρχούνται από πληθυσμούς εβραϊκής καταγωγής, χτίστηκαν κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, σε εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ το 1967 στον Πόλεμο των Έξι Ημερών. Σύμφωνα με την ισραηλινή μη κυβερνητική οργάνωση Peace Now, περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Εβραίοι έποικοι ζουν σε 132 οικισμούς που έχουν εγκριθεί παράτυπα από την κυβέρνηση του Ισραήλ στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.
Στο βιβλίο της με τίτλο «City on a Hilltop: American Jews and the Israeli Settler Movement» (2017), η καθηγήτρια Sara Yael Hirschhorn, ειδική εμπειρογνώμονας της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης, εκτιμά ότι οι Αμερικανοί πολίτες αντιπροσωπεύουν το 15% του συνολικού πληθυσμού των οικισμών, ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό. Ενδεικτικά, σύμφωνα με στοιχεία της ισραηλινής εφημερίδας The Times Of Israel, μόλις το 2,2% του συνολικού ισραηλινού πληθυσμού το 2021 ήταν Αμερικανοί πολίτες.
Σύμφωνα με τον Τυνήσιο ακαδημαϊκό και συγγραφέα Haythem Guesmi, η διογκωμένη παρουσία Αμερικανοεβραίων στη Δυτική Όχθη εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς. «Οι Αμερικανοϊσραηλινοί έποικοι ηγούνται εδώ και πολύ καιρό των προσπαθειών για την απομάκρυνση των Παλαιστινίων από τις εστίες και τη γη τους, με την υποστήριξη του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ισραήλ και της ισραηλινής κυβέρνησης», ισχυριζόταν σε άρθρο για το Al Jazeera την ίδια χρονιά.
Καθιερωμένη συνθήκη τα ακροδεξιά πογκρόμ κατά Παλαιστινίων
Η διεθνής κοινότητα εύλογα έσπευσε να καταδικάσει τις πρόσφατες δολοφονικές επιθέσεις της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ. Ωστόσο, δεν είχε δείξει παρόμοια αντανακλαστικά απέναντι στα ισραηλινά εγκλήματα που τελούνταν εδώ και δεκαετίες κατά των Παλαιστινίων, περιλαμβάνοντας συστηματικές βιαιοπραγίες, εκτοπισμούς, δολοφονίες αμάχων και άλλες ωμότητες.
Ακόμη και στην πολύ πιο «ήρεμη» –σε σύγκριση με την πάντοτε έκρυθμη Γάζα– Δυτική Όχθη, οι Παλαιστίνιοι είχαν μάθει να ζουν υπό τον φόβο για επιθέσεις ή αντίποινα ακροδεξιών Εβραίων εποίκων μετά από κάθε σποραδική αιματοχυσία. Οι εξτρεμιστές έποικοι δρούσαν υπό την ανοχή, ή ακόμη και τη συνδρομή των Ισραηλινών στρατιωτών.
Φετινές αναφορές σε δυτικά μέσα είχαν επιβεβαιώσει τη συνεχιζόμενη διεξαγωγή ισραηλινών πογκρόμ ενάντια σε παλαιστινιακά χωριά και πόλεις της περιοχής, σκιαγραφώντας μια οριακή συνθήκη που οδηγούνταν με μαθηματική ακρίβεια εκτός ελέγχου.
Στις 26 Φεβρουαρίου, εκατοντάδες ένοπλοι έποικοι ξέσπασαν σε μια βίαιη επίθεση αντιποίνων στην κωμόπολη Huwara, με απολογισμό έναν νεκρό Παλαιστίνιο και εκατοντάδες τραυματίες.
Μαζί, χτυπήθηκε και το γειτονικό Burin, τόπος κατοικίας της Asous. «Κάηκαν σπίτια και αυτοκίνητα, έγιναν λιθοβολισμοί, ενώ μερικές από τις κατσίκες μας θανατώθηκαν ή εκλάπησαν. Από τότε, οι επιθέσεις έχουν συνεχιστεί», δήλωνε τότε εκείνη. Πράγματι, ένα παρόμοιο σκηνικό επαναλήφθηκε στη Huwara τον Ιούνιο, όταν οι έποικοι έκαψαν μεταξύ άλλων και γεωργικές εκτάσεις, σύμφωνα με τους Times of Israel. Έκτοτε, είχε υπάρξει πληθώρα αναφορών σε αραβικά μέσα για επιθέσεις σε πληθυσμούς Παλαιστινίων στην ύπαιθρο.
Βανδαλισμένοι ελαιώνες
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που η Ασούς και το χωριό της βρέθηκαν στο στόχαστρο. Την 1η Νοεμβρίου του 2022, ημέρα που ξεκινούσε η περσινή συλλογή της ελιάς, οι έποικοι πραγματοποίησαν μια από τις καθιερωμένες επιθέσεις τους. «Την επομένη, βρήκα ότι είχαν ξεριζώσει δέντρα, ορισμένα ηλικίας εκατοντάδων ετών, ενώ άλλα είχαν κοπεί και απογυμνωθεί από τα κλαδιά και τους καρπούς τους», ανέφερε η Ασούς, ψέγοντας την αδιαφορία του ισραηλινού στρατού, ο οποίος «συνήθως κάνει τα στραβά μάτια, αν και θεωρητικά βρίσκεται εδώ για να μας προστατεύει».
Το πόσο διαφορετική είναι, λοιπόν, η περίπτωση της Ασούς, από εκείνη της φανταστικής ηρωίδας Σάλμα στη «Λεμονιά», το αφήνουμε στη δική σας διακριτική ευχέρεια…
Σαν να μην έφταναν αυτά, οι εβραϊκές επιθέσεις δεν περιορίζονταν κατά τις περιόδους της συγκομιδής. «Το χωριό μας λεηλατείται τακτικά από νεαρούς εποίκους, κυρίως τα Σαββατόβραδα. Για εκείνους είναι ένα “σπορ”. Το σχολείο και η σχολή Γεωπονίας μας έχουν υποστεί ζημιές, ενώ ο εμπρησμός αυτοκινήτων αντιμετωπίζεται ως παιχνίδι», σημείωνε η Ασούς, συνοψίζοντας τη συχνότητα και τη… συνέπεια του φαινομένου: «Έτσι είναι κάθε χρόνο».
Σχέδιο εξάλειψης
Λίγο μετά την πρώτη επίθεση στη Huwara, οι φοβίες της Ασούς περί σχεδίου εξάλειψης των Παλαιστινίων θα επιβεβαιώνονταν από τα… πλέον επίσημα χείλη. «Πιστεύω ότι η Huwara πρέπει να εξαφανιστεί. Νομίζω ότι το κράτος του Ισραήλ οφείλει να το πράξει», δήλωνε ευθαρσώς σε μέσα της χώρας του ο υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ, Μπέζαλελ Σμότριτς. «Στη συνέχεια, έμαθα ότι οι Ισραηλινοί είχαν αναρτήσει αφίσες που καλούσαν τους εποίκους να “εξαφανίσουν” την πόλη», πρόσθετε έντρομη η Asous.
Ο τραγικός απολογισμός του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς
Μέχρι τις 19 Οκτωβρίου, περίπου 3.500 Παλαιστίνιοι είχαν σκοτωθεί κατά τις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα, μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, η οποία άφησε πίσω της περισσότερους από 1.400 νεκρούς από την «άλλη πλευρά». Οι αναφορές για επιθέσεις κατά των Παλαιστινίων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και στη Δυτική Όχθη, όπου, προς το παρόν, η κατάσταση είναι αρκετά πιο ελεγχόμενη από ό,τι στη Γάζα: Από την έναρξη των συγκρούσεων, μέχρι τις 17 Οκτωβρίου, είχαν καταγραφεί 60 νεκροί και πάνω από 1.100 τραυματίες.
