ΚΑΠ: Με µειωµένο προϋπολογισµό για τις ενισχύσεις η µεταβατική περίοδος

Επέκταση της ΚΑΠ για το 2021 και βλέπουμε...

γράφει ο Δημήτρης Καπνιας, διευθυντής έργου της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ Α.Ε.

Εδώ και αρκετούς μήνες αποτελούσε κοινό μυστικό ότι η καθυστέρηση στην οριστικοποίηση της νέας ΚΑΠ οδηγεί αναπόφευκτα τις αγροτικές επιδοτήσεις σε χρηματοδοτικό κενό μετά το 2020, καθώς τότε λήγει νομικά η ισχύς της υφιστάμενης νομοθεσίας. Προφανώς, και δεν είναι πρωτόγνωρη εξέλιξη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς είναι πολύ πρόσφατη και η αντίστοιχη καθυστέρηση στη μετάβαση της (τότε νέας) ΚΑΠ το 2014.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρόταση κανονισμού για την ΚΑΠ 2021-2027 ήδη από το προηγούμενο καλοκαίρι, οι σημαντικές εξελίξεις και διαβουλεύσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δυσκολεύουν την επίτευξη συμφωνίας. Η αναφορά και μόνο των σημαντικότερων ζητημάτων εύκολα αναδεικνύει γιατί δεν βγαίνει «λευκός καπνός».

Καθυστερήσεις

Η σημαντική καθυστέρηση στην επίτευξη συμφωνίας με τη Βρετανία για τους όρους του Brexit δημιουργεί προφανείς δυσκολίες στην κατάρτιση του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Ούτε όμως και μεταξύ των υπόλοιπων χωρών και θεσμών υπάρχει ομοφωνία για τον προϋπολογισμό, με τη Γερμανία να ηγείται του μπλοκ που ζητά περιορισμό στο ποσοστό συμμετοχής των κρατών-μελών και στον αντίποδα το Κοινοβούλιο να ζητά σημαντική αύξησή του.

Αντίστοιχη και παράλληλη είναι η συζήτηση για τις αγροτικές επιδοτήσεις, καθώς σειρά κρατών-μελών ζητά να μην υιοθετηθούν οι μειώσεις που έχει προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον προϋπολογισμό των άμεσων ενισχύσεων (5%) και στο ΠΑΑ (15%).

Δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα τοποθετηθεί το νέο Ευρωκοινοβούλιο επί της πρότασης του κανονισμού της νέας ΚΑΠ, αλλά ούτε βέβαια και σε ποια θέματα της ατζέντας θα εστιάσει ο νέος επίτροπος Γεωργίας. Η ταχύτητα και η χρηματοδότηση της εξωτερικής σύγκλισης, για παράδειγμα, αποτελεί σημαντικό σημείο τριβής μεταξύ των «παλαιών» και «νέων» χωρών της ΕΕ.

Πολλές και σημαντικές διαφωνίες, επίσης, προκαλεί το προτεινόμενο μοντέλο διακυβέρνησης της νέας ΚΑΠ, το οποίο περνά στην αποκλειστική ευθύνη των κρατών-μελών.

Σχέδιο μεταβατικού Κανονισμού

Κατά συνέπεια, μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν για το χρονοδιάγραμμα ψήφισης και εφαρμογής της νέας ΚΑΠ. Αν και, επισήμως, δεν έχει υπάρξει καμία ανακοίνωση της ΕΕ για μετάθεση της εφαρμογής της, οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν έτοιμο το σχέδιο του μεταβατικού κανονισμού τουλάχιστον για το έτος 2021. Την ίδια στιγμή, οι περισσότεροι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θεωρούν εξαιρετικά αισιόδοξη την προοπτική παράτασης ενός μόνο έτους και μιλούν ανοιχτά για την αναγκαιότητα τουλάχιστον διετούς επέκτασης της υφιστάμενης ΚΑΠ.

Χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση του συντονιστή της Ομάδας της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών & Δημοκρατών στην Επιτροπή Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κ. De Castro, στο συνέδριο της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ την προηγούμενη εβδομάδα. Κατά την ομιλία του, εξέφρασε την κάθετη διαφωνία του απέναντι σε οποιαδήποτε πρόθεση βιαστικής διαβούλευσης και συζήτησης για τη νέα ΚΑΠ, μία άποψη που φαίνεται να συμμερίζεται συνολικά το Ευρωκοινοβούλιο.

Μεγάλη ανησυχία σε πολλά κράτη-μέλη υπάρχει και για τον διαθέσιμο χρόνο κατάρτισης των Εθνικών Στρατηγικών Σχεδίων και, κυρίως, για την απαραίτητη περίοδο προσαρμογής των εθνικών δημόσιων διοικήσεων στις απαιτήσεις του νέου μοντέλου διακυβέρνησης, ζητώντας να εξασφαλιστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις μιας ομαλής μετάβασης χωρίς υπέρογκες αυξήσεις στο διοικητικό κόστος ή/και κινδύνους απώλειας ενισχύσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, και ενώ ακόμη ο νέος επίτροπος δεν έχει αναλάβει καθήκοντα, διέρρευσε το προσχέδιο του κανονισμού για το 2021, που προετοίμασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το οποίο αναμένεται να έχει ψηφιστεί στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους.

Πρόκειται ουσιαστικά για τη νομική επέκταση του υφιστάμενου κανονισμού κατά ένα έτος (2021), ώστε να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό που δημιουργείται. Με δεδομένη την πίεση χρόνου, η ΕΕ προτείνει μια μεταβατική περίοδο ενός έτους, κατά το οποίο θα ισχύει το σύνολο των κανόνων που διέπουν την υφιστάμενη ΚΑΠ.

Τα βασικά σημεία της πρότασης

Το προτεινόμενο πλαίσιο επιμηκύνει κατά ένα έτος την υφιστάμενη ΚΑΠ και, κατά συνέπεια, καμία αλλαγή δεν πρόκειται να υπάρξει για τους αγρότες στην υποβολή των δηλώσεων ΟΣΔΕ και στα καθεστώτα στήριξης.

Ο κανονισμός είναι δημοσιονομικά ουδέτερος σε σχέση με τις πιστώσεις που προέβλεπε η υπό διαβούλευση νέα ΚΑΠ για το 2021, δηλαδή ενώ τα καθεστώτα παραμένουν ως έχουν, οι πιστώσεις των άμεσων ενισχύσεων θα είναι μειωμένες κατά 5% και αυτές του ΠΑΑ κατά 15% σε σχέση με τις υφιστάμενες.

Ειδικότερα, για τις άμεσες ενισχύσεις, όπου δεν υπάρχουν πολυετείς δεσμεύσεις, δεν υπάρχει καμία κανονιστική μεταβολή και ανάγκη μεταβατικής περιόδου. Με βάση, όμως, τη μείωση των πιστώσεων, θα υπάρξουν μειώσεις και στις ενισχύσεις των αγροτών (π.χ. γραμμική μείωση των Δικαιωμάτων Βασικής Ενίσχυσης). Επίσης, ο κανονισμός δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να επιλέξουν εάν και με ποιον τρόπο θα συνεχίσουν την εσωτερική σύγκλιση των δικαιωμάτων το 2021.

Σε ό,τι αφορά το ΠΑΑ, ο κανονισμός δεν επεκτείνεται μόνο για το 2021, αλλά προβλέπονται και μεταβατικές διατάξεις για τις πολυετείς δεσμεύσεις. Αυτό αποτελεί πάγια νομική πρακτική κατά την αλλαγή των προγραμματικών περιόδων, ώστε να συνεχίζονται προγράμματα που δεν έχουν ολοκληρωθεί (γέφυρα) και να μη χάνονται κονδύλια.

Ο κανονισμός, πάντως, δίνει τη δυνατότητα σε ένα κράτος να μην επεκτείνει όλο ή μέρος του ΠΑΑ και να μεταφέρει τα αντίστοιχα κονδύλια για την επόμενη χρονιά (2022), στο νέο πρόγραμμα.

Αβέβαιη κατάληξη

Η πορεία προς τη νέα ΚΑΠ δείχνει μακρά και η τελική κατάληξη αβέβαιη, καθώς δεν έχει «κλειδώσει» κανένα από τα τρία σημαντικά σημεία της (χρηματοδότηση, εργαλειοθήκη παρεμβάσεων, μοντέλο διακυβέρνησης). Η επέκταση της υφιστάμενης ΚΑΠ είναι, προφανώς, η σοφότερη επιλογή για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση των ενισχύσεων μετά το 2020 και σε αυτήν προχωρά η ΕΕ, κατ’ αρχήν για το έτος 2021. Η πρόοδος στους επόμενους μήνες θα καθορίσει εν πολλοίς εάν το ένα έτος παράτασης είναι αρκετό ή εάν θα απαιτηθεί περισσότερος χρόνος για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ. Για τη χώρα μας, η παράταση μοιάζει απολύτως απαραίτητη για την προετοιμασία του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι αγροτικές ενισχύσεις θα συνεχίσουν να δίνονται απρόσκοπτα και στη νέα ΚΑΠ… όταν αυτή έρθει με το καλό.