Πύργος Χαροκόπου: To διατηρητέο «διαμάντι» της Λάρισας αναζητά διασώστες

Ο Πύργος Χαροκόπου ή αλλιώς Κονάκι, αν και κατόρθωσε να διασωθεί από τις διάφορες θεομηνίες και τις πολεμικές συγκρούσεις του 20ού αιώνα, εντούτοις δείχνει να χάνει την άνιση μάχη με τον χρόνο. Η διάσωση του ιστορικού αυτού μνημείου επανήλθε στην επικαιρότητα, με τη δημιουργία Συλλόγου Φίλων του Πύργου, η προσωρινή επιτροπή του οποίου έχει καταφέρει πολλά πράγματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Ήδη, η Δημοτική Αρχή Λάρισας έχει ανακοινώσει ότι βρίσκεται σε επικοινωνία με τους μετέπειτα ιδιοκτήτες –επιφανείς επιχειρηματίες του κάμπου και της χώρας–, ενώ στις προθέσεις της είναι η αξιολόγηση όλων των κατάλληλων εργαλείων της τοπικής αυτοδιοίκησης για να βρεθεί μια οριστική λύση.

Εκτίμηση του δημάρχου, Απ. Καλογιάννη, είναι ότι θα υπάρξει λύση μέσα στο φθινόπωρο. Η σωτηρία του Πύργου απασχόλησε πρόσφατα και τη Βουλή, με την επερώτηση της βουλευτή του ΚΙΝΑΛ, Λ. Λιακούλη, και την απάντηση από την υπουργό Πολιτισμού, Λ. Μενδώνη.

Η απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού

Η κα Μενδώνη υποστήριξε στη Βουλή πως «με σχετική απόφαση του υπουργού Πολιτισμού από το 1986, ο Πύργος ήδη έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, μαζί με τα βοηθητικά προσκτίσματα και τον περιβάλλοντα χώρο. Ωστόσο, από τη στιγμή που το εν λόγω κτηριακό συγκρότημα είναι ιδιόκτητο, οι εργασίες συντήρησης, στερέωσης και προστασίας του ετοιμόρροπου μνημείου αποτελούν υποχρέωση του κυρίου ή νομέα αυτού, ο οποίος οφείλει να τις πραγματοποιήσει άμεσα και με δική του δαπάνη, υπό την εποπτεία και τις υποδείξεις της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού.

Σε αυτό το πλαίσιο, και από το 2012, οπότε και διαγνώστηκαν βλάβες σε τμήμα της περιτείχισης του οικοπέδου, αλλά και στο ίδιο το κτηριακό συγκρότημα, συγκροτήθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ δύο επιτροπές.

Οι εν λόγω επιτροπές συνέταξαν πόρισμα που κοινοποιήθηκε στους φερόμενους ιδιοκτήτες, προκειμένου να προχωρήσουν στα αναγκαία μέτρα προστασίας του μνημείου, ιδίως από τη στιγμή που οι τελευταίοι κατέθεσαν τον Μάρτιο του 2016 προκαταρκτική πρόταση για την αποκατάσταση του κτηρίου, με σκοπό τη μετατροπή του σε ξενοδοχειακό κατάλυμα. Στη συνέχεια, όμως, δεν προσκόμισαν κανένα συμπληρωματικό στοιχείο από όσα ζητήθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου, προκειμένου να εξετασθεί το αίτημά τους από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων».

Η ιστορία του Πύργου Χαροκόπου

Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881, ολόκληρος ο θεσσαλικός κάμπος ήταν μοιρασμένος σε μεγάλες ιδιοκτησίες-τσιφλίκια, τα οποία οι Τούρκοι τσιφλικάδες πούλησαν σε Έλληνες κεφαλαιούχους, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο το ιδιοκτησιακό καθεστώς άθικτο και μετά την απελευθέρωση. Το έτος 1902, ο Κεφαλλονίτης στην καταγωγή Παναγής Χαροκόπος, άρχισε την ανοικοδόμηση του «Πύργου», σε σχέδια του επίσης Κεφαλλονίτη και αρχιτέκτονα των ανακτόρων, Αναστάσιου Μεταξά.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Μεταξάς αποτελεί τον «προσωπικό» αρχιτέκτονα του Παναγή Χαροκόπου και εκτός από τον «Πύργο της Γιάννουλης», ανακαίνισε το Μέγαρο Χαροκόπου στην Αθήνα –σημερινό Μουσείο Μπενάκη–, σχεδίασε τη Χαροκόπειο Σχολή Οικοκυρικών στην Καλλιθέα –σημερινό Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο– και άλλα κτήρια και οικίες της οικογένειας.

Τα σχέδια του Μεταξά είναι επηρεασμένα από τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που επικρατούν στις αρχές του 20ού αιώνα (νεοκλασικισμός, εκλεκτισμός κ.ά.), ειδικά δε, στον «Πύργο Χαροκόπου» αυτές οι επιρροές πλαισιώνονται από ρουστίκ λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα οι εμφανείς ακρογωνιαίοι λίθοι, που προσδίδουν στο επιβλητικό για την εποχή κτήριο ένα αγροτικό χαρακτήρα, εναρμονίζοντάς το με το φυσικό τοπίο.

Το κτήριο λόγω της ισχυρής κατασκευής του μπόρεσε να ξεπεράσει τις κακουχίες του μεγάλου σεισμού χωρίς σοβαρές φθορές, γι’ αυτό και κατά τη διάρκεια του τελευταίου πολέμου επιτάχθηκε από τους επικεφαλής των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και στους χώρους του στήθηκε το στρατηγείο τους.

Η ζωή της… νύφης Μελίνας στο Kονάκι

Το 1939, ο νεότερος Παναγής Χαροκόπος νυμφεύθηκε την Αμαλία-Μελίνα Μερκούρη, η οποία κατοικούσε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στον «Πύργο». Η αείμνηστη πολιτικός γνώρισε και παντρεύτηκε τον Παναγή Χαροκόπο τον νεότερο σε μικρή ηλικία (19 ετών), ενώ χώρισαν το 1953.

Σύμφωνα με τον Λαρισαίο ιστοριοδίφη Νίκο Παπαθεοδώρου, «μεγάλοι σε ηλικία κάτοικοι της Γιάννουλης τη θυμούνται ακόμη από τις βόλτες που έκανε στα κτήματα του συζύγου της πάνω σε άλογο και από την καλοσύνη που έδειχνε στις συναναστροφές της μαζί τους.

Το 1988, το Kονάκι, όπως το ονόμαζαν οι απόγονοι του Παναγή Χαροκόπου, κρίθηκε διατηρητέο από την τότε υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη, όπου είχε κατοικήσει για κάποιο διάστημα, χωρίς όμως να φροντίσει όσο θα έπρεπε για τη συντήρησή του».

Και στα Φάρσαλα η χάρη της οικογένειας

Το αρχοντικό Κυζερίδη στα Φάρσαλα, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και πολιτιστικό κέντρο, είναι το «αδελφάκι» του Πύργου Χαροκόπου. Η ομοιότητά τους είναι εντυπωσιακή. Το είχε ο αδερφός του Παναγή, Σπύρος Χαροκόπος. Είναι πολύ παλαιότερο απ’ αυτό της Γιάννουλης, ενώ άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο τελευταίος ιδιοκτήτης του αρχοντικού το δώρισε στο Δήμο Φαρσάλων και εκείνοι του έδωσαν το όνομά του.

Αποκαταστάθηκε πλήρως και πλέον αποτελεί σημείο αναφοράς της περιοχής. «Στόχος του Συλλόγου Φίλων του Πύργου Χαροκόπου», όπως τονίζει στην «ΥΧ» ο εκπρόσωπός τους, δικηγόρος, δημοτικός σύμβουλος Θανάσης Μαμάκος, «είναι να καταφέρουμε να γίνει και ο Πύργος στη Γιάννουλη ένα αντίστοιχο σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή της Λάρισας».