Συνεταιρισμοί: Φορολογική αντιμετώπιση κερδών και πλεονασμάτων

της Φωτεινής Μακρή*

Σε αντίθεση με τους μεμονωμένους αγρότες που αντιμετωπίζονται από τη φορολογική διοίκηση ως φυσικά πρόσωπα με ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολογούνται με την κλίμακα των μισθωτών-συνταξιούχων, λαμβάνοντας και τη σχετική έκπτωση φόρου, τα συλλογικά σχήματα του πρωτογενούς τομέα έχουν νομική μορφή.

Κατά συνέπεια, έχουν υποχρέωση να συμπληρώνουν το έντυπο Ν, προκειμένου να φορολογηθούν για τα κέρδη τους από το πρώτο ευρώ μεν, αλλά με μειωμένο σε σχέση με τα υπόλοιπα νομικά πρόσωπα συντελεστή. Η υποχρέωση αυτή ισχύει για τις ομάδες παραγωγών, τους συνεταιρισμούς και τις κοινοπραξίες αγροτικών συνεταιρισμών.

Στους αγροτικούς συνεταιρισμούς συμπεριλαμβάνονται οι κτηνοτροφικοί/πτηνοτροφικοί, οι μελισσοκομικοί, οι αγροτουριστικοί, οι γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί και, γενικότερα, οι συνεταιρισμοί οποιουδήποτε κλάδου ή δραστηριότητας στην αγροτική οικονομία. Εξαιρούνται οι δασικοί συνεταιρισμοί και οι ενώσεις τους, που υπάγονται σε ειδικό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο εισήχθη με τον ν. 4423/2016.

Φορολογικά, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και οι ομάδες παραγωγών εμπίπτουν στο άρθρο 58 του ν. 4172/2013 (βλ. και σχετικές διευκρινιστικές οδηγίες της ΠΟΛ 1059/2015) και για τη χρήση 2019 ισχύει για αυτούς ο συντελεστής 13%. Επίσης, υποχρεούνται σε προκαταβολή φόρου 100% για το φορολογικό έτος 2019, με την επιφύλαξη πάντα τυχόν μείωσης στο ποσοστό αυτό, ειδικά για φέτος, λόγω των έκτακτων συνθηκών. Για το τρέχον φορολογικό έτος, δηλαδή για τις δηλώσεις που θα υποβληθούν το 2021, υπενθυμίζουμε ότι για τους συνεταιρισμούς θα ισχύσει νέος μειωμένος συντελεστής 10%.

Δύο κρίσιμοι όροι

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η φορολόγηση αφορά τα κέρδη των συνεταιρισμών και όχι το πλεόνασμα. Για να γίνει κατανοητή η διαφορά είναι απαραίτητο να αποσαφηνίσουμε επιγραμματικά δύο έννοιες-κλειδιά:

✱ Τα ακαθάριστα έσοδα είναι ο τζίρος, δηλαδή όλα τα έσοδα που έχει μια επιχείρηση από την πώληση των προϊόντων ή/και των υπηρεσιών της.

✱ Το διαχειριστικό υπόλοιπο είναι αυτό που μένει αν από τα ακαθάριστα έσοδα αφαιρεθούν οι δαπάνες, οι ζημιές, οι αποσβέσεις και οι τυχόν καταβλημένοι τόκοι βάσει καταστατικού.

Το διαχειριστικό υπόλοιπο, με τη σειρά του, έχει δύο βασικούς άξονες: Το πλεόνασμα και τα κέρδη από τρίτους, δηλαδή από εξωτερικούς παράγοντες πλην των μελών. Τα πλεονάσματα αφορούν τις συναλλαγές που πραγματοποιεί με τα μέλη του ο συνεταιρισμός (πέραν αυτών που υπαγορεύονται από το καταστατικό) και με επενδυτές που κάνουν συναλλαγές με τον συνεταιρισμό.

Τα πλεονάσματα της διαχειριστικής χρήσης των αγροτικών συνεταιρισμών που διανέμονται στα μέλη τους υπόκεινται μόνο σε φορολογία εισοδήματος των μελών ως εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα, εφόσον ο δικαιούχος είναι φυσικό πρόσωπο που ασκεί αγροτική δραστηριότητα.

Στο έντυπο Ν δεν πρέπει να παραλείψουμε να συμπληρώσουμε με την ένδειξη «Ναι» τον κωδικό 652, που έχει να κάνει με την υποχρεωτική εγγραφή του συνεταιρισμού ή της ομάδας παραγωγών στο Εθνικό Μητρώο Αγροτικών Συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών φορέων. Επίσης, καταχωρίζουμε τόσο τα πλεονάσματα, όσο και τα κέρδη από μη μέλη. Στο πλεόνασμα κάνουμε φορολογική αναμόρφωση, γιατί αφορούν φορολογητέο εισόδημα των μελών.

Όσον αφορά τα μέλη, τονίζουμε ότι, προκειμένου το πλεόνασμα που εισπράττουν από τον συνεταιρισμό να φορολογηθεί με την κλίμακα μισθωτών-συνταξιούχων και να τύχουν του αφορολόγητου, θα πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις προϋποθέσεις του κατ’ επάγγελμα αγρότη.