Τα βασικά προβλήματα και οι προτάσεις των Ελλήνων βιοκαλλιεργητών

Τα σημαντικότερα προβλήματα και αιτήματα των παραγωγών που εφαρμόζουν βιολογικές μεθόδους τόσο στη φυτική όσο και στη ζωική παραγωγή

viokalliergites-provlimata-protaseis

Σύμφωνα με τους συνομιλητές μας, οι οποίοι καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος του κλάδου, τα βασικότερα ζητήματα προς επίλυση εστιάζονται στα εξής:

  1. Στον τρόπο λειτουργίας των αγορών βιολογικών προϊόντων
  2. στην απουσία μητρώου βιοκαλλιεργητών
  3. στο υψηλό κόστος παραγωγής σε συνδυασμό με τις χαμηλές τιμές των προϊόντων
  4. στα προβλήματα στις ενισχύσεις μέσα από το ΠΑΑ

Αγορές βιολογικών προϊόντων

Στο θέμα του τρόπου λειτουργίας των αγορών βιολογικών προϊόντων αναφέρθηκε στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του Συλλόγου Βιοκαλλιεργητών Αγορών Αττικής και παραγωγός από τη Λακωνία, Μαΐστρος Καραμπάσης. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι παραγωγοί ζητούν τη διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος λειτουργίας των βιολογικών αγορών, όπως αυτό τροποποιήθηκε και ισχύει (σύμφωνα με τον ν. 4235/2014 αρ. 56). Για τους βιοκαλλιεργητές, που επί 22 χρόνια λειτουργούν τις αγορές βιολογικών προϊόντων, αποτελεί αίτημα αιχμής στις αγορές αυτές να συμμετέχουν αποκλειστικά οι ίδιοι. «Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε ιδρύθηκαν, με σκοπό την απευθείας διάθεση στο καταναλωτικό κοινό των νωπών ή/και μεταποιημένων προϊόντων, το βασικό συστατικό των οποίων είναι δικής τους παραγωγής», μας εξηγεί. Επίσης, εκφράζει την ανησυχία του ότι σε περίπτωση που σε αυτές συμμετέχουν εμπορικά σχήματα, τότε είναι ορατός ο κίνδυνος να μπει ταφόπλακα στον κλάδο.

Όπως μας εξηγεί, για τη διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος, είχε προηγηθεί διαβούλευση τριών χρόνων. Όμως, πριν λίγες μέρες, όταν πήραν στα χέρια τους το σχετικό νομοσχέδιο, διαπίστωσαν ότι «από τη μία δίνεται λύση σε προβλήματα του κλάδου, από την άλλη δημιουργούνται άλλα. Και αυτό, γιατί στις αγορές των παραγωγών δίνεται η δυνατότητα σε εμπορικά σχήματα, όπως είναι οι Συνεταιρισμοί, οι οργανώσεις παραγωγών και ομάδες, να συμμετέχουν. Οι οργανώσεις όμως αυτές, με βάση τον νόμο που διέπει τη λειτουργία τους, μπορούν να έχουν και εμπορική δραστηριότητα, μπορούν δηλαδή να εισάγουν προϊόντα πιστοποιημένα και βιολογικά ή να αγοράσουν προϊόντα από τρίτους και να τα διακινήσουν μέσα σε αυτές τις αγορές. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας αθέμιτος ανταγωνισμός για τον μικρό παραγωγό, που έχει υψηλό κόστος για να παράξει ένα προϊόν, και να τον οδηγήσει στην εξαθλίωση και τον αφανισμό».

Ο Μαΐστρος Καραμπάσης μάς εκφράζει τους προβληματισμούς που έχει ο κλάδος, ζητώντας απαντήσεις: «Πώς θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε τις ποσότητες που θα διακινηθούν μέσα από αυτές τις οργανώσεις; Ποιος θα είναι ο ελεγκτικός μηχανισμός που θα διενεργεί τους ελέγχους και πώς θα διασφαλιστεί ότι τα προϊόντα εισαγωγής θα πληρούν τις προδιαγραφές και τις προϋποθέσεις εκείνες που χρειάζονται για να διακινηθούν στις αγορές αυτές; Ποιοι συμμετέχουν σε αυτές τις οργανώσεις και τους Συνεταιρισμούς και από ποιους θα ελέγχονται;». Ξεκαθαρίζει, δε, ότι αυτό που ζητούν από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, είναι να μην μπορούν τα παραπάνω εμπορικά σχήματα να συμμετάσχουν στις αγορές, αν πρώτα δεν δημιουργηθεί ένα ελεγκτικό όργανο, και αν αυτό δεν δοκιμαστεί στην πράξη για το αν μπορεί να ανταπεξέλθει στα καθήκοντά του.

Έλλειψη μητρώου

Ένα επιπρόσθετο αίτημα που μας αναφέρει ο πρόεδρος του Συλλόγου Βιοκαλλιεργητών Αγορών Αττικής είναι η μη δημιουργία, εδώ και χρόνια, από το αρμόδιο υπουργείο, μητρώου βιοκαλλιεργητών, με αποτέλεσμα «να μην υπάρχει εικόνα για το πόσοι και ποιοι είναι οι βιοκαλλιεργητές στη χώρα μας». Επιπλέον, ο Μ. Καραμπάσης αναφέρθηκε και στα προβλήματα των επενδυτικών προγραμμάτων του ΠΑΑ, που αφορούν τις βιολογικές καλλιέργειες, τονίζοντας ότι τα κριτήρια που τίθενται κάθε φορά δεν είναι αυτά που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από τις ενισχύσεις οι πραγματικοί βιοκαλλιεργητές. «Στο τελευταίο πρόγραμμα που προκηρύχθηκε, φαίνεται ότι εντάσσονται άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με την βιολογική γεωργία και αυτοί που πραγματικά παράγουν και ήταν τόσα χρόνια μέσα στα προγράμματα, μένουν απ’ έξω. Τώρα, το υπουργείο δηλώνει ότι θα τρέξει νέο πρόγραμμα», τονίζει χαρακτηριστικά. Όμως, εκτός των προγραμμάτων της νέας προγραμματικής περιόδου, ο βιοκαλλιεργητής από τη Λακωνία αναφέρθηκε και σε αυτά της περιόδου 2007 – 2013, από τα οποία «πολλοί βιοκαλλιεργητές είναι απλήρωτοι από το 2013. Το 2014 και το 2015 δεν έχουν πληρωθεί, και σε κάποιους νομούς δεν έχουν πληρωθεί ούτε το 2013», σημειώνει .

Προώθηση, τεχνογνωσία και έλεγχος

Στην έλλειψη νομοθετικού πλαισίου για τη λειτουργία των αγορών παραγωγών εστιάζει, επίσης, στη συνέχεια, μιλώντας στην «ΥΧ», ο Θοδωρής Αρβανίτης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου Βιοκαλλιεργητικών Αγορών Αττικής και παραγωγός από τα Κιούρκα Αττικής. Παράλληλα, επισημαίνει τα προβλήματα με την προώθηση των προϊόντων, εκφράζει την ανάγκη για απόκτηση της τεχνογνωσίας από τους παραγωγούς και τους εμπλεκόμενους φορείς, αλλά και την έλλειψη ελέγχου από την πολιτεία. «Στις προτάσεις που έχουμε καταθέσει συμπεριλαμβάνεται η ολοκλήρωση του νομοσχεδίου για τις αγορές. Σημαντικό κομμάτι αποτελεί η έρευνα και η εκπαίδευση, ακόμα και σε πανεπιστημιακό επίπεδο, των γεωπόνων, των γεωτεχνικών και των αγροτών. Επίσης, η προώθηση των προϊόντων πρέπει να συνδυαστεί με μαθήματα διατροφολογίας, με προβολή από τα ΜΜΕ. Παράλληλα, το κράτος πρέπει να δημιουργήσει έναν σοβαρό ελεγκτικό μηχανισμό, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κλάδου».

Χαμηλές τιμές, υψηλό κοστολόγιο

Ο Σπύρος Καραχάλιος, βιοκαλλιεργητής ρυζιού από το Μεσολόγγι, εστιάζει στο υψηλό κόστος παραγωγής και στις χαμηλές τιμές που απολαμβάνει ο παραγωγός. Παράλληλα, αναφέρεται στην έλλειψη βοήθειας και στήριξης από το κράτος «στην εξεύρεση των αγορών, στις οποίες θα προωθήσουμε τα προϊόντα μας προς το εξωτερικό. Επί της ουσίας, αν δεν ενεργήσουμε μόνοι μας και αν εμείς οι ίδιοι δεν βρούμε τον μεσάζοντα ή τον έμπορο που δραστηριοποιείται στις εξαγωγές, τότε δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε τίποτα και τα προϊόντα μας θα μείνουν αδιάθετα».

Κόφτης των Natura

«Ξεκίνησε το πρόγραμμα βιολογικής κτηνοτροφίας τον περασμένο Μάρτη, αλλά εν τέλει δεν εντάχθηκαν σε αυτό οι κτηνοτρόφοι, λόγω του κόφτη των Natura (σ.σ. αναμένεται καινούργια πρόσκληση του μέτρου το φθινόπωρο)», μας λέει ο Λεωνίδας Αρνίδης, από την Κοζάνη, ο οποίος ασχολείται με την βιολογική κτηνοτροφία και γεωργία.

Επίσης, αναφέρθηκε στο επιπλέον κόστος στην παραγωγή που έχουν όσοι ασχολούνται με την βιολογική παραγωγή, των χαμηλών τιμών που απολαμβάνουν αλλά και του προβλήματος που αντιμετωπίζουν με την μη καταβολή των ενισχύσεων προηγούμενων χρόνων. «Το θέμα μας δεν είναι απλά η επιδότηση. Για μας οι ενισχύσεις αυτές αποτελούν ένα βοήθημα, αλλά δεν καταβάλλεται εμπρόθεσμα. Την ίδια στιγμή, όμως, εμείς πρέπει να καταβάλλουμε στην ώρα μας τις αμοιβές προς τους πιστοποιητικούς οργανισμούς, τους μελετητές κ.λπ.», συμπληρώνει ο Λ. Αρνίδης.

Τι πρέπει να ξέρει σήμερα ο σωστός βιοκαλλιεργητής

Η βιολογική γεωργία, ως σύστημα παραγωγής, βασίζεται σε μια σειρά κανόνων και αρχών, καθώς και κοινών πρακτικών μεθόδων, που αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι το αγροτικό σύστημα λειτουργεί όσο το δυνατόν φυσικότερα, με τις μικρότερες δυνατές εισροές (φυτοφάρμακα, λιπάσματα, αντιβιοτικά).

viokalliergites-provlimata-protaseis2Οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι:

  • Η παραγωγή προϊόντων και τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας, ασφαλή για τον καταναλωτή, χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικών και χημικών λιπασμάτων
  • Η προστασία του περιβάλλοντος (προστασία του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα, αειφορική διαχείριση φυσικών πόρων, εξασφάλιση της βιοποικιλότητας)
  • Η αποφυγή χρήσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) ή/και προϊόντων που παράγονται από αυτούς
  • Η προστασία της υγείας των αγροτών από την έκθεσή τους σε βλαβερές χημικές ουσίες
  • Η φυσική διαβίωση των ζώων και η εξασφάλιση της ευζωίας τους
  • Η χρήση ζωοτροφών που έχουν παραχθεί με βιολογικό τρόπο και χωρίς τη χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) ή/και προϊόντων που παράγονται από αυτούς.

Η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία δεν είναι απλώς ένας ακόμα τρόπος παραγωγής. Είναι μια δύσκολη προσπάθεια, που απαιτεί κοπιαστική εργασία του παραγωγού, ισχυρή θέληση, γνώση, εκπαίδευση και διαρκή ενημέρωση.

Η επαγγελματική κατάρτιση των βιοκαλλιεργητών πρέπει να περιλαμβάνει:

  • Την εκπαίδευση ως προς τις νομοθετικές απαιτήσεις (παραγωγή, επισήμανση, πιστοποίηση, έλεγχος)
  • Τις ειδικές απαιτήσεις της καλλιέργειας ή της εκάστοτε διαδικασίας παραγωγής
  • Τις ιδιαιτερότητες της περιοχής
  • Τις απαιτήσεις της αγοράς
  • Πληροφόρηση σχετικά µε την πρόοδο, την έρευνα, τα επιτεύγματα και τις εμπειρίες από την άσκηση της βιολογικής γεωργίας
  • Εκπαίδευση σε πιλοτικές μονάδες παραγωγής
  • Προβλήματα που παρουσιάζει η βιολογική παραγωγή και τρόπους αντιμετώπισης
  • Σχετικά προγράμματα ενίσχυσης, προώθησης και προβολής.

Όμως, παράλληλα, απαιτείται σύστημα αξιολόγησης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στον χώρο της βιολογικής γεωργίας, για τη διασφάλιση της ποιότητας και της αξιοπιστίας του.

Τα προγράμματα κατάρτισης πρέπει να στοχεύουν:

  • Στην εξοικείωση των εκπαιδευόμενων σχετικά με τις απαιτήσεις για την παραγωγή, την εμπορία, το σύστημα ελέγχου και την αγορά των βιολογικών προϊόντων
  • Στην αναγνώριση των ευκαιριών που παρουσιάζονται στον κλάδο των βιολογικών τροφίμων
  • Στην ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει η συγκεκριμένη αγορά, όσον αφορά την ομάδα καταναλωτών στην οποία απευθύνονται και στον τρόπο ανάπτυξης των καναλιών μάρκετινγκ.

Γράφουv: Μαίρη Σπέντζου, Γεωπόνος, Επιστήμη & Τεχνολογία Τροφίμων – MSc
Προϊσταμένη Τμήματος Επίβλεψης Ιδιωτικών Φορέων & Προδιαγραφών ΕΛΓΟ-«Δήμητρα»