Bιομηχανία τροφίμων και ποτών: Ανταγωνιστικότητα, προοπτικές και νέα μέτρα

Το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδίασε πολιτικές για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών με βάση ειδική μελέτη που είχε εκπονήσει.

Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών βασικός πυλώνας της οικονομίας και της ανάπτυξης

Σήμερα, μια νέα Έκθεση (1) αξιολογεί τις προβλέψεις εκείνες και τις πολιτικές που εφαρμόσθηκαν και προτείνει μέτρα ενδυνάμωσης της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων έναντι των βασικών ανταγωνιστών τους από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Βραζιλία, τον Καναδά.

Η Έκθεση εντοπίζει μετά το 2007 μία παράδοξη εξέλιξη, που αντιβαίνει όλα όσα είχαν προβλεφθεί. Ενώ το διάστημα αυτό η Ευρωπαϊκή βιομηχανία τροφίμων και ποτών υποβαθμίστηκε σε σχέση με τους ανταγωνιστές της σε ό,τι αφορά την προστιθέμενη αξία και την παραγωγικότητα εργασίας, ενίσχυσε σημαντικά τις εξαγωγικές της επιδόσεις. Βασική αιτία αυτής της εξέλιξης αποτελεί η ταύτιση των ευρωπαϊκών τροφίμων και ποτών με τα πιο ασφαλή και ποιοτικά προϊόντα του κόσμου. Η εικόνα αυτή κάλυψε τις ανάγκες της ανερχόμενης μεσαίας τάξης πολλών χωρών, την ευαισθησία των καταναλωτών για θέματα υγείας και κοινωνικής ευθύνης.

Προβλέψεις

Η Έκθεση κατατάσσει τις αναμενόμενες εξελίξεις των επόμενων ετών σε τρεις κατηγορίες:

  1. Εξωγενείς παράγοντες, στους οποίους εντάσσονται:
  • Η παγκόσμια πληθυσμιακή άνοδος και η αναμενόμενη γενικευμένη αύξηση της ζήτησης.
  • Η αύξηση των εισοδημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες σε εκείνα ακριβώς τα κοινωνικά στρώματα που δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα ευρωπαϊκά προϊόντα.
  • Η ανάκαμψη της Ε.Ε., εξέλιξη που θα οδηγήσει στην ανάκαμψη της ζήτησης προϊόντων ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικά), υψηλής ποιότητας αλλά και έτοιμων φαγητών.
  • Τεχνολογικές αλλαγές και καινοτομίες, που θα επιδράσουν στον ποιοτικό έλεγχο της εφοδιαστικής αλυσίδας, στη συσκευασία και στα συστατικά.
  • Ψηφιοποίηση, που αναμένεται να επηρεάσει το ηλεκτρονικό εμπόριο, την είσοδο της βιομηχανίας στη λιανική παρακάμπτοντας εμπορικές δομές, μείωση του κόστους παραγωγής.

2. Παράγοντες καθετοποίησης, στους οποίους εντάσσονται:

  • Η διαπραγματευτική δύναμη των αλυσίδων λιανικής, που αναμένεται να ισχυροποιηθεί περαιτέρω, κυρίως στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, ασκώντας πίεση στις τιμές αλλά και στις μικρότερες βιομηχανίες.
  • Οι απαιτήσεις του καταναλωτή, που σχετίζονται με τη μεγάλη διαφοροποίηση προϊόντων και τη συνεχή ανάγκη εισόδου νέων.
  • Κόστος εισροών, που σχετίζεται με την ενσωμάτωση παραμέτρων όπως η προστασία του περιβάλλοντος, ειδικά σε υποκλάδους όπου οι πρώτες ύλες καθορίζουν το κόστος παραγωγής, όπως για παράδειγμα στις ιχθυοκαλλιέργειες.

3.Οριζόντιου χαρακτήρα παράγοντες, στους οποίους εντάσσονται:

  • Ζητήματα υγιεινής και ασφάλειας, ιδιαίτερα στην ιχνηλασιμότητα όλης της διατροφικής αλυσίδας.
  • Εναρμόνιση της νομοθεσίας με ενιαίο τρόπο σε όλες τις χώρες-μέλη και σε όλους τους προβλεπόμενους τομείς.
  • Πρόσβαση σε εξειδικευμένο δυναμικό, μετατροπή του κλάδου σε ελκυστικό επαγγελματικό προορισμό για τις νεότερες γενιές.

Προτάσεις πολιτικών

Τα προτεινόμενα μέτρα στοχεύουν αφενός στην ενδυνάμωση των πλεονεκτημάτων του τομέα, ιδίως τη θέση του στην διεθνή αγορά, αφετέρου στην αντιμετώπιση των αδυναμιών του, όπως τη χαμηλή παραγωγικότητα εργασίας. Πιο συγκεκριμένα:

  • Για την ενδυνάμωση της θέσης στην παγκόσμια αγορά προτείνονται:
  • Διατήρηση κάθε μέτρου ασφάλειας και ποιότητας που έχει καταστήσει τα τρόφιμα και ποτά της Ε.Ε. περιζήτητα.
  • Στοχευμένη εξάλειψη κάθε μέτρου που εμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση των προϊόντων, τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή αγορά.
  • Για την ενδυνάμωση της παραγωγικότητας προτείνονται:
  • Η απλούστευση του ρυθμιστικού πλαισίου και ο περιορισμός της γραφειοκρατίας.
  • Η βελτίωση της συνεργασίας των εταίρων που βρίσκονται μέσα και έξω από την αγροδιατροφική αλυσίδα. Ειδικά στη δεύτερη περίπτωση, πρέπει να εδραιωθεί η σχέση της βιομηχανίας με τις επιχειρήσεις ψηφιακής τεχνολογίας, της ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης προϊόντων, αλλά και της αξιοποίησης υποπροϊόντων που προσφέρουν σημαντικά οφέλη, όπως για παράδειγμα τα υποπροϊόντα των εσπεριδοειδών και της αλευροβιομηχανίας.
  • Για την ενδυνάμωση της λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας προτείνονται:
  • Η ισχυροποίηση της ομάδας Υψηλού Επιπέδου που λειτουργεί μεταξύ των εταίρων της αγροδιατροφής.
  • Η προώθηση της βιομηχανίας και η προβολή της το ευρύ κοινό.

(1)    European Commission, 2016, The competitive position of the European food and drink industry. Final report.