Χτίζει μομέντουμ στις εξαγωγές ψιλοκομμένης ντομάτας η Ελλάδα

Γιάννης Τσατσάκης

25.05.2023, 19:10

Τον βηματισμό της στη διεθνή αγορά τοματικών προϊόντων, μετά από μια πενταετία (2015-2019) σχετικά υποτονικής παρουσίας, απόρροια και της μειωμένης εγχώριας παραγωγής, μοιάζει να ανακτά τα τελευταία δύο χρόνια η Ελλάδα.

Σύμφωνα με στοιχεία της Trade Data Monitor οι ελληνικές εξαγωγές τοματικών προϊόντων στο δωδεκάμηνο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2022 ανήλθαν σε 83 εκατ. ευρώ, ξεπερνώντας τα περίπου 75 εκατ. ευρώ του 2021, τα οποία ήδη συνιστούσαν ρεκόρ δεκαετίας. Η συντριπτική πλειονότητα των πωλήσεων, σε ένα ποσοστό 95%, αφορούσε την Ευρώπη, η οποία διαχρονικά αποτελεί τον κύριο πελάτη των εγχώριων μεταποιητικών επιχειρήσεων και, ειδικότερα, το 57% κατευθύνθηκε σε χώρες της ΕΕ.

Σταθερά ψηλά ο πελτές

Σε επίπεδο όγκου και ανά κατηγορία προϊόντων, ο ντοματοπολτός είχε για ακόμη μία χρονιά τη μερίδα του λέοντος στις εξαγωγές με 44.957 τόνους, ποσότητα που, αν και υστερεί ελαφρώς σε σύγκριση με τους 45.729 τόνους του 2021, είναι αυξημένη κατά 30% σε σύγκριση με την προ κορωνοϊού περίοδο (2017-2019) και κατά 19% σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τριών τελευταίων ετών.

Από τους επιπλέον 10.000 τόνους ντοματοπολτού σε σχέση με το προ πανδημίας διάστημα, οι 7.200 τόνοι διοχετεύθηκαν σε χώρες της ΕΕ και ιδίως στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Αυστρία και, σε μικρότερο ποσοστό, στην Ουγγαρία και στην Τσεχία. Από τους εκτός ΕΕ προορισμούς, ανοδική πορεία καταγράφηκε στις εξαγωγές προς τη Μεγάλη Βρετανία και τη Νορβηγία. Στον αντίποδα, μικρή μείωση παρουσίασαν οι ποσότητες που εξήχθησαν στη Βουλγαρία, στη Σερβία, στη Σαουδική Αραβία και στις αγορές της Νότιας Αφρικής. Για την τρέχουσα εμπορική σεζόν, οι εξαγωγές πελτέ στο διάστημα Μαρτίου 2022-Φεβρουαρίου 2023 ήταν μειωμένες κατά 8% ή κατά 4.000 τόνους σε σύγκριση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα (Μάρτιος 2021-Φεβρουάριος 2022), παρέμεναν όμως αυξημένες κατά 5.300 από τον μέσο όρο των τριών τελευταίων ετών (2020-2022).

Με όρους αξίας, οι εξαγωγές ντοματοπολτού το 2022 ανήλθαν σε 41 εκατ. ευρώ, αγγίζοντας το 50% του συνόλου των εξαγωγών τοματικών προϊόντων. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο από το 55% της προ κορωνοϊού περιόδου, πόσω μάλλον από τα επίπεδα μιας δεκαετίας πριν, όταν και ξεπερνούσε το 66%.

Κερδίζει πόντους το ντοματάκι

Η μείωσή του όμως δεν οφείλεται τόσο σε κάποια κόπωση στις πωλήσεις πελτέ, όσο στη δυναμική που έχει αποκτήσει η ψιλοκομμένη ντομάτα, η οποία έχει αυξήσει το δικό της ποσοστό στο μείγμα των συνολικών εξαγωγών. Αν και η χώρα μας απέχει ακόμα αρκετά από το να αποτελεί ισχυρό ανταγωνιστή της Ιταλίας στη συγκεκριμένη προϊοντική κατηγορία, οι εξαγωγές της τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν αξιοσημείωτη ανάπτυξη, με το 2022 να «κλείνει» στους 58.000 τόνους όταν, για παράδειγμα, το 2018 δεν ξεπερνούσαν τους 33.000 τόνους.

Μάλιστα, η επίδοση του 2022 αντιστοιχεί σε αύξηση 23.000 τόνων ή 65% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2019 και σε αύξηση σχεδόν 33% σε σύγκριση με την προηγούμενη τριετία. Σε αξία, οι εξαγωγές ψιλοκομμένης ντομάτας το 2022 έφτασαν τα 37 εκατ. ευρώ αντιπροσωπεύοντας πλέον το 44% των συνολικών εξαγωγών τοματικών προϊόντων, όταν το 2013 αντιστοιχούσαν στο 28%.

Η ανάπτυξη στην εν λόγω προϊοντική κατηγορία προέρχεται από μερικές εκ των πλέον «παραδοσιακών» για τη χώρα μας αγορών, όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Νορβηγία, ενώ αξιοσημείωτη αύξηση καταγράφεται και στις εξαγωγές προς Σουηδία, Βέλγιο, Πολωνία και Κύπρο. Σε σχέση με την προ πανδημίας περίοδο, πτώση έχει σημειωθεί στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στην Τσεχία, ωστόσο είναι μικρή σε σύγκριση με την αύξηση στις υπόλοιπες αγορές.

Όπως αναφέρουν στην «ΥΧ» πηγές του κλάδου, η στροφή στην ψιλοκομμένη ντομάτα υπαγορεύεται μεν από τη διεθνή ζήτηση, αποτελεί ωστόσο και συνειδητή επιλογή για την εγχώρια βιομηχανία. Πρόκειται για ένα προϊόν που αφενός απαιτεί καλύτερη τεχνογνωσία, αφετέρου έχει υψηλότερη προστιθέμενη αξία και είναι λιγότερο ευάλωτο στα σκαμπανεβάσματα της αγοράς. «Πέραν όλων των άλλων, η αύξηση των εξαγωγών ψιλοκομμένης ντομάτας θεωρούμε ότι είναι και μια επιβράβευση της ελληνικής παραγωγής, μια ακόμα απόδειξη της ικανότητάς μας να παράγουμε ένα ποιοτικό προϊόν», σχολιάζει στην «ΥΧ» παράγοντας του κλάδου.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η ανοδική τάση συντηρείται και στην τρέχουσα εμπορική σεζόν, ενώ θετικά είναι τα σημάδια και για την επόμενη. «Λαμβάνοντας υπόψη και το οικονομικό κλίμα, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο κάποιοι αγοραστές να αντικαταστήσουν την ψιλοκομμένη ντομάτα με φθηνότερο ντοματοπολτό, δεδομένου ότι στη συγκεκριμένη κατηγορία αναμένεται να υπάρχει φέτος αυξημένη διαθεσιμότητα από την Κίνα και τις ΗΠΑ, οι οποίες φαίνεται να οδεύουν προς μεγαλύτερες παραγωγές. Από ποιοτικής άποψης, ωστόσο, πρόκειται για διαφορετικά προϊόντα, οπότε παραμένουμε συγκρατημένα αισιόδοξοι», συμπληρώνει το ίδιο στέλεχος.

Στασιμότητα στις σάλτσες

Σε αντίθεση με τον πελτέ και τα ψιλοκομμένα ντοματάκια, οι εξαγωγές των σαλτσών παρουσιάζουν στασιμότητα, ωστόσο οι ποσότητές τους είναι ούτως ή άλλως περιορισμένες και η χώρα μας, επί του παρόντος τουλάχιστον, δεν θεωρείται διεθνώς από τους ισχυρούς «παίκτες» στο πεδίο αυτό. Το μερίδιό τους στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών τοματικών προϊόντων εξακολουθεί να κινείται γύρω από το 6%, ενώ την τελευταία πενταετία η αξία τους διαμορφώνεται στα 4,6 εκατ. ευρώ.

Όπως και στις υπόλοιπες προϊοντικές κατηγορίες, κύριος προορισμός τους είναι η ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά, δεδομένου ότι και η Ιαπωνία, εκ των βασικών πελατών της χώρας μας μέχρι τη σεζόν 2016-2017, έχει πλέον στραφεί στην Ολλανδία και στις ΗΠΑ. Για το 2022, ο μεγαλύτερος όγκος των εξαγωγών σάλτσας ντομάτας κατευθύνθηκε στην Κύπρο, στη Σουηδία, στην Αλβανία, στην Ουγγαρία και στη Μεγάλη Βρετανία.

Στην τελική ευθεία οι φυτεύσεις σε Θεσσαλία και Ηλεία

Εντός της επόμενης εβδομάδας αναμένεται να ολοκληρωθούν οι φυτεύσεις στις κύριες παραγωγικές ζώνες της χώρας. Ο άστατος καιρός έχει πάει πίσω κατά 10-15 μέρες τη διαδικασία και μένει να φανεί αν αυτό θα δημιουργήσει πίεση στα εργοστάσια κατά την περίοδο της συγκομιδής με συσσώρευση ποσοτήτων στις αρχές Αυγούστου. Αν και αρκετοί παραγωγοί θεωρούν ότι αυτό είναι αναπόφευκτο, στελέχη της βιομηχανίας εκτιμούν ότι το ενδεχόμενο αυτό μοιάζει να απομακρύνεται, καθώς οι φυτεύσεις έχουν «απλωθεί» χρονικά.

Προβληματισμός για τις πρώιμες

«Στη Θεσσαλία έχουμε πλέον μπει στην τελική ευθεία. Οι περισσότερες περιοχές έχουν τελειώσει, κάποιες όψιμες ντομάτες έχουν μείνει μόνο, ωστόσο πιστεύουμε ότι μέχρι τα μέσα της ερχόμενης εβδομάδας θα ολοκληρωθούν οι φυτεύσεις και εκεί», αναφέρει στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του ΘΕΣΤΟ, Χρήστος Σουλιώτης. «Ζημιές δεν έχουμε μέχρι στιγμής, όμως τα σκαμπανεβάσματα του καιρού και ιδίως της θερμοκρασίας δεν έχουν βοηθήσει τις πρώιμες ντομάτες να “περπατήσουν” με τον ρυθμό που έπρεπε. Αυτό βέβαια είναι κάτι που παρατηρούμε και σε άλλες καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι και το βαμβάκι», προσθέτει.

Στη Γαστούνη οι φυτεύσεις έχουν ολοκληρωθεί σε ένα ποσοστό 80%, σύμφωνα με τον πρόεδρο της τοπικής ομάδας παραγωγών, Σάββα Μαράτο. «Έχουν πέσει κάποιες όψιμες βροχές και κάποια από τα χωράφια που έχουν μείνει για το τέλος είναι “βαριά”. Εκτιμώ πάντως ότι μέχρι τις 25 του μήνα θα έχουμε τελειώσει», εξηγεί συμπληρώνοντας ότι «οι πρώιμες ντομάτες μπήκανε νωρίς από τις αρχές Απριλίου και δείχνουν να πηγαίνουν καλά. Το πιθανότερο είναι να υπάρξει ένα “άνοιγμα” στη συγκομιδή, δίχως πάντως να έχουμε κάποιο μποτιλιάρισμα στα εργοστάσια, καθώς, σε γενικές γραμμές, τα φυτά μπήκαν σταδιακά».

«Σίγουρα πρόκειται για μια ιδιαίτερη χρονιά, ωστόσο φαίνεται ότι οι ντομάτες θα μπουν σε όλα τα χωράφια. Την τελευταία εβδομάδα “κράτησε” ο καιρός και αυτό βοήθησε να συνεχιστούν οι φυτεύσεις κανονικά», σημειώνει από την πλευρά του ο Βασίλης Γκούντοβας, διευθυντής του συνεταιρισμού «Ηλείας Κήπος».

«Το γεγονός ότι είμαστε αργοπορημένοι κατά 10-15 μέρες ίσως δημιουργήσει κάποια… θεματάκια, καθώς η ζέστη δεν αφήνει τις πιο πρώιμες ντομάτες να “δέσουν”, αυτά όμως θα τα δούμε στην πορεία», επισημαίνει. Η εκτίμησή του, πάντως, είναι ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα απορρόφησης από τα εργοστάσια, «απλά ενδέχεται να μετατοπιστεί η κορύφωση της καμπάνιας λίγο πιο πίσω».

Διαπραγματευσεις
Δεν τα βρήκαν ακόμα για την τιμή στην Ιταλία

Μια απόσταση 10-15 ευρώ εξακολουθεί να «χωρίζει» τους μεταποιητές από τις οργανώσεις παραγωγών στη Βόρεια Ιταλία, όπου οι διαπραγματεύσεις για τις τιμές της φετινής σεζόν στη βιομηχανική ντομάτα δεν έχουν μέχρι στιγμής καρποφορήσει.

Η πρώτη πρόταση των βιομηχανιών, που διατυπώθηκε μέσω του Συνδέσμου Επιχειρήσεων του κλάδου (ANICAV) στα τέλη Απριλίου, έκανε λόγο για συμβάσεις διετίας, με μια μέση τιμή αναφοράς 135 ευρώ/τόνο, η οποία, όπως επισημαίνουν, είναι 24% υψηλότερη σε σχέση με πέρυσι. Σύμφωνα με τον ANICAV, σε μια συγκυρία έντονης μεταβλητότητας των αγορών αγροτικών προϊόντων, αυτά τα επίπεδα τιμών αντιστοιχούν σε μια επένδυση συνολικού ύψους 50 εκατ. ευρώ στην καλλιέργεια από τις επιχειρήσεις-μέλη του και καθιστούν τη βιομηχανική ντομάτα μια από τις πλέον προσοδοφόρες καλλιέργειες στη χώρα. Επιπλέον, όπως σημειώνει στη σχετική ανακοίνωση, η διετής διάρκεια του συμβολαίου διασφαλίζει σταθερότητα και μια άκρως ικανοποιητική αμοιβή για τους καλλιεργητές, επιτρέποντας παράλληλα έναν καλύτερο και πιο αποδοτικό προγραμματισμό για ολόκληρο τον κλάδο.

Η δεύτερη πρόταση που έβαλε στο τραπέζι ο ANICAV προέβλεπε μονοετείς συμβάσεις με τιμή αναφοράς 140 ευρώ/τόνο, 29% υψηλότερη σε σχέση με πέρυσι, η οποία, όπως αναφέρει, «λαμβάνει υπόψη και το ενδεχόμενο της ξηρασίας». Ωστόσο, οι παραγωγοί ζητούν μια μέση τιμή 150 ευρώ/τόνο την οποία, όπως σημειώνει σε σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε στις αρχές Μαΐου η Confagricoltura, «έχουν ήδη αναγνωρίσει και αποδεχτεί ξένες, αλλά και εγχώριες επιχειρήσεις».

Αυξημένα τα κόστη

Σύμφωνα με την οργάνωση, η πρόταση του ANICAV «δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τους αγρότες στο πλαίσιο του αυξημένου κόστους παραγωγής, αλλά και των προοπτικών που παρουσιάζει η αγορά του προϊόντος». «Στις αυξήσεις στην ενέργεια, στο αγροτικό πετρέλαιο και στα λιπάσματα έρχονται να προστεθούν και αυτές των πρώτων υλών, από τα σπορόφυτα μέχρι τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια», σημειώνει η Confagricoltura, προσθέτοντας ότι «μόνο στο νερό το κοστολόγιο είναι αυξημένο κατά 20%».

Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για τελικό προϊόν παραμένει υψηλή τόσο στο λιανεμπόριο όσο και στο κανάλι του HORECA, ενώ οι τιμές στην Ιταλία και στο εξωτερικό βρίσκονται σε ανοδική πορεία. «Πρέπει να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ της τιμής στο ράφι και εκείνης που εισπράττει ο αγρότης», υπογραμμίζει η οργάνωση, συμπληρώνοντας ότι οι εκτάσεις με βιομηχανική ντομάτα υποχώρησαν κατά 8% την περσινή σεζόν και η παραγωγή κατά 10%. «Η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ (Καλιφόρνια) και την Κίνα και δεν έχει περιθώριο να υποχωρήσει ακόμα πιο κάτω», τονίζει. Σημειώνεται ότι μέχρι στιγμής στο βόρειο κομμάτι της χώρας έχει κλειστεί μόνο μία συμφωνία, μεταξύ της εταιρείας Casalasco και δύο ομάδων παραγωγών στα 150 ευρώ/τόνο για μια ποσότητα που δεν ξεπερνά το 10% της συνολικής παραγωγής.

Συμφωνία για τα τιμολόγια δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ούτε στην παραγωγική ζώνη της Κεντρικής και Νότιας Ιταλίας. Μάλιστα, σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Μαΐου, οι εκπρόσωποι των αγροτών ζήτησαν για κάθε φορτίο ντομάτας, που με δική τους ευθύνη δεν παραλαμβάνουν οι βιομηχανίες, να επιβαρύνονται με ένα πέναλτι που ισοδυναμεί με 10% της αξίας του, κάτι που δεν έγινε αποδεκτό από τους μεταποιητές. Διαφωνία καταγράφηκε επίσης και για τα ποσοστά απομείωσης της τιμής της ντομάτας σε συνάρτηση με τις ξένες ύλες.