Το οπωροπωλείο της γειτονιάς, το μανάβικο, που παλιά ήταν από τα πρώτα μαγαζιά που έστελναν οι μανάδες τα παιδιά τους για τις ντομάτες που ξέχασαν να αγοράσουν ή το μαϊντανό που έλειπε για το φαγητό, αντικαταστάθηκαν κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τα σούπερ μάρκετ. Και η γραφική φιγούρα του μανάβη με την άσπρη ποδιά, από σύγχρονους νέους επιχειρηματίες, που συχνά έχουν να παρουσιάσουν στους καταναλωτές σύγχρονους χώρους με ποικιλία προϊόντων και μεθόδους προώθησης και διάθεσης των ειδών που εμπορεύονται, ενώ δημιουργούν ακόμη και αλυσίδες οπωροπωλείων.
Η «ΥΧ» επιχειρεί σήμερα να «συστηθεί» με τον κλάδο, ως ένα -όχι πια το μεγαλύτερο, σημαντικό, ωστόσο, ακόμη- κανάλι διάθεσης της αγροτικής παραγωγής. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην προσπάθειά μας αυτή, με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της περιφέρειας, δεν υπάρχει καμιάς μορφής συνδικαλιστικό όργανο.
Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με τα κατάστιχα των αντίστοιχων Επαγγελματικών Επιμελητηρίων, όπου και είναι εγγεγραμμένοι οι ιδιοκτήτες τέτοιων καταστημάτων, ο συνολικός αριθμός τους ανέρχεται σε 1.956. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας διέθεσε το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, τα εγγεγραμμένα στα μητρώα μέλη τους φτάνουν τα 1.171.
Αντίστοιχα, όπως πληροφορηθήκαμε από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, τα μέλη καταστηματαρχών οπωροπωλών φτάνουν τα 404, ενώ, σύμφωνα με τον αναρτημένο κατάλογο οπωροπωλών του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Πειραιά, τα μέλη που έχουν στην κατοχή τους οπωροπωλεία ανέρχονται σε 381.
Την τελευταία εικοσαετία, το μερίδιο αγοράς των παραδοσιακών μανάβικων εξελίσσεται αντιστρόφως ανάλογα προς εκείνο των σούπερ μάρκετ. Έτσι, ενώ γιγαντώθηκε το κομμάτι της πίτας της αγοράς οπωροκηπευτικών για τα σούπερ μάρκετ, που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αρμόδιων φορέων, έφτασαν να ελέγχουν το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της συγκεκριμένης αγοράς, εκείνο των συνοικιακών οπωροπωλείων περιορίστηκε, όπως αναφέρουν γνώστες της αγοράς, μόλις στο 10%. Η συρρίκνωση του μεριδίου του κλάδου, δε, εκτιμάται ότι εξελίχθηκε ακόμα πιο ραγδαία μέσα στα τελευταία χρόνια, αυτά της οικονομικής κρίσης.
Χωρίς… σχολαστικές διαδικασίες η αδειοδότηση μανάβικου
Η διαδικασία μέχρι να δοθεί άδεια λειτουργίας σε κάποιο μανάβικο, όπως φαίνεται δεν είναι και τόσο «σχολαστική», παρά το γεγονός ότι ανήκει στις επιχειρήσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος. Η άδεια λειτουργίας των συγκεκριμένων καταστημάτων είναι διαθέσιμη από τον δήμο της κάθε περιοχής και καταλέγεται, όπως ενημερωθήκαμε από το τμήμα εμπορίου του Δήμου Αθηναίων, στις «γνωστοποιήσεις». Η «γνωστοποίηση» διευκολύνει και επιταχύνει τη διαδικασία έκδοσης της άδειας λειτουργίας του εκάστοτε οπωροπωλείου.
Η ευκολία έκδοσης άδειας λειτουργίας του μανάβικου της γειτονιάς μας δεν συνοδεύεται εξαρχής από υγειονομικό και πολεοδομικό έλεγχο. Ο υγειονομικός έλεγχος έρχεται μελλοντικά για τα οπωροπωλεία, σε ανύποπτο χρόνο. Παράλληλα, ο πολεοδομικός έλεγχος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και προαιρετικός, καθώς μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτών των καταστημάτων ελέγχεται.
Στις υποχρεώσεις του οπωροπώλη, σύμφωνα με τον νομοθέτη συγκαταλέγεται: «Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων και ποτών είναι υποχρεωμένοι να εξασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις τους πληρούν τις σχετικές απαιτήσεις υγιεινής όπως καθορίζονται στον ΕΚ 852/2004, σε όλα τα στάδια παρασκευής, μεταποίησης, συσκευασίας, αποθήκευσης, μεταφοράς, διανομής, διακίνησης και προσφοράς προς πώληση ή διάθεσης αυτών με ή και ταυτόχρονη παροχή υπηρεσιών».
Ακόμη ένα σημαντικό κεφάλαιο στα καταστήματα μαναβικής είναι αυτό που διέπει συνολικά τη λειτουργία των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος και αφορά την ατομική υγιεινή των υπαλλήλων αλλά και των πιστοποιητικών υγείας που υποχρεούνται να προσκομίσουν όσοι πρόκειται να εργαστούν εκεί. Εξίσου σημαντικοί είναι και οι κανόνες υγιεινής που πρέπει να τηρούνται στους χώρους στους οποίους στεγάζονται τα μανάβικα.
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στη σχετική διάταξη, «οι χώροι που στεγάζονται οι επιχειρήσεις λιανικού και χονδρικού εμπορίου τροφίμων και ποτών πρέπει να τηρούν τους όρους υγιεινής που απαιτούνται για τον τομέα δραστηριότητας και το είδος του τροφίμου που διαχειρίζονται». Επιπλέον, «θα πρέπει να υπάρχει επάρκεια χώρων και σχεδιασμός ανάλογα με τα διατιθέμενα τρόφιμα και ποτά ώστε να διασφαλίζεται η υγιεινή και ασφάλεια των τροφίμων και να αποφεύγεται η διασταυρούμενη επιμόλυνση».
Ταυτόχρονα, ενώ για τα άλλα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπως καταστήματα επεξεργασίας, πώλησης άλλων τροφίμων, απαγορεύεται η έκθεση των προϊόντων έξω από την οικοδομική γραμμή του κτιρίου, στην πρασιά ή στο πεζοδρόμιο, δεν ισχύει το ίδιο για τα κηπευτικά και τα φρούτα. Αυτά μπορούν να εκτίθενται έξω από την επιχείρηση, καταλαμβάνοντας χώρο μέχρι 1μ. από την οικοδομική γραμμή του κτηρίου.
Ποικιλία… παραβάσεων που αποσκοπούν στην παραπλάνηση των καταναλωτών για την απόσπαση μεγαλύτερου αλλά αθέμιτου κέρδους απαντώνται στα στεγασμένα συνοικιακά οπωροπωλεία. Προϊόντα που η προέλευσή τους ουδεμία σχέση έχει με την πληροφορία που αναγράφεται στη σχετική ταμπέλα, βαφτίσια, δηλαδή, σε προϊόντα που από ρουμάνικα, βουλγάρικα, ισπανικά ή οτιδήποτε άλλο γίνονται ελληνικά ή πατάτες «Νάξου» από τη Θήβα, ελλιπείς πληροφορίες σε σχέση με τα όσα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία, ακόμα και πλήρης απουσία ενδείξεων, δυσδιάκριτα γράμματα είναι μερικές από τις μεθόδους που μετέρχονται ιδιοκτήτες καταστημάτων οπωρολαχανικών, των γνωστών μας μανάβικων.
Στους 66 -μόνο- δειγματοληπτικούς ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν από κλιμάκια του υπουργείου Ανάπτυξης το πρώτο εξάμηνο του 2016 σε συνοικιακά στεγασμένα οπωροπωλεία εντοπίστηκαν 11 παραβάσεις και επιβλήθηκαν πρόστιμα συνολικού ύψους 14.500 ευρώ. Οι παραβάσεις αυτές εντοπίζονται στις ενδείξεις που ο νομοθέτης επιβάλλει να αναγράφονται στις πινακίδες, ακόμα και σ’ αυτή καθεαυτή την ύπαρξη πινακίδων, ακόμα, δε, και… κρυμμένες ζυγαριές.
Βύσσινα, ροδάκινα, αχλάδια εισαγόμενα βαφτίζονται…ελληνικά
Χαρακτηριστικά μας είπαν ότι η παραπλάνηση ως προς την προέλευση είναι πεπατημένη σε περιόδους που υπάρχει έλλειψη στην εγχώρια παραγωγή κάποιων προϊόντων ή τα ελληνικά είναι ακριβότερα. Τότε, ενώ στα τιμολόγια που κόβονται αναγράφεται η αληθής προέλευση από χώρα του εξωτερικού, στις πινακίδες που απευθύνονται στους καταναλωτές αναγράφεται η ένδειξη «ελληνικό». «Αυτό γίνεται συνήθως σε περιόδους που έχουμε έλλειψη προϊόντων. Τότε πουλάνε εισαγόμενα ως ελληνικά και μάλιστα στην υψηλή τιμή ελληνικού προϊόντος», τονίζουν υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου.
Ειδικότερα, όπως επεσήμαναν, τέτοιου είδους παραβάσεις εντοπίστηκαν κατ’ επανάληψη τον προηγούμενο μήνα, όταν το ελληνικό βύσσινο πωλούνταν σε ιδιαίτερα τσουχτερή τιμή φτάνοντας τα 6,5 ως και 7 ευρώ. Εκείνη την περίοδο, επιτήδειοι μανάβηδες εισήγαγαν βύσσινα από την Βουλγαρία προς 2,5 – 3 ευρώ και στην συνέχεια τα πωλούσαν ως ελληνικά και κοντά στην «ελληνική» τιμή.
Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται και με τα αχλάδια, που τα ισπανικά πωλούνται ως… Τυρνάβου, καθώς και με τα ροδάκινα και νεκταρίνια, επίσης Ισπανίας, που βαφτίζονται από την μία στιγμή στην άλλη ως…Βέροιας. «Τώρα έχουμε σε αφθονία ελληνικά προϊόντα. Σε λίγο καιρό, όμως, που θα αρχίσουν οι ελλείψεις, τότε οι ιδιοκτήτες θα ξεκινήσουν τις παραβάσεις. Οπότε, τότε και σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να γίνονται οι έλεγχοι», μας λέει χαρακτηριστικά.
Άλλωστε, οι διατάξεις των κανόνων ΔΙΕΠΠΥ (Διακίνησης Εμπορίας και Προώθησης Προϊόντων και Υπηρεσιών), που οι ιδιοκτήτες των στεγασμένων οπωροπωλείων συνειδητά παρακάμπτουν, προβλέπουν ότι «κατά την εμπορία και διακίνηση νωπών οπωρολαχανικών, τοποθετούνται επί των εμπορικών συσκευασιών (σάκοι, κιβώτια, τελάρα, κλούβες κ.λπ.), καθώς και επί όλων των εκδιδομένων παραστατικών, οι ενδείξεις επισήμανσης που προβλέπονται από τον Κανονισμό 543/2011, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει». Ειδικότερα «για τα εγχώρια οπωρολαχανικά, αναγράφεται υποχρεωτικά και ο τόπος παραγωγής», ενώ για τις πατάτες αναγράφεται υποχρεωτικά και η ποικιλία.
Και… αόρατες ταμειακές
Επίσης, σε ό,τι αφορά τις ταμειακές τιμές, σύμφωνα με το άρθρο 102 του ΔΙΕΠΠΥ, «τα όργανα ζύγισης πρέπει να τοποθετούνται σε εμφανές σημείο, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να παρακολουθεί τη ζύγιση, έχοντας οπτική επαφή με την ένδειξη βάρους ή την τιμή ανά κιλό και την τελική τιμή του ζυγιζόμενου προϊόντος». Όμως, και σε αυτές τις περιπτώσεις εντοπίστηκαν μανάβικα στα οποία οι ταμειακές μηχανές δε βρίσκονταν σε ορατό σημείο.
Αυτό στο οποίο φαίνεται να είναι τυπικοί οι ιδιοκτήτες των μανάβικων ή τουλάχιστον όπου γίνονται αυτοί οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι, είναι η έκδοση τιμολογίων. Δεν εντοπίσαμε μη έκδοση τιμολογίων, ανέφερε υπηρεσιακό στέλεχος του υπουργείου στην «ΥΧ».
Κάθε παράβαση τιμωρείται με πρόστιμο 1.000 ευρώ
Επίσης, σύμφωνα με τις ίδιες διατάξεις, στους χώρους λιανικής πώλησης των νωπών οπωρολαχανικών, «ανεξάρτητα του αν η πώλησή τους γίνεται απευθείας από τα μέσα συσκευασίας ή από πάγκους ή σε επώνυμες και κλειστές συσκευασίες στους χώρους έκθεσης προς πώληση, για κάθε είδος χωριστά, τοποθετείται ή αναρτάται πινακίδα πώλησης σε εμφανές σημείο, ορατή από τον καταναλωτή, στην οποία με ευανάγνωστα και ευδιάκριτα γράμματα αναγράφονται οι ενδείξεις προέλευσης» καθώς και «η τιμή ανά μονάδα πώλησης του προϊόντος». Για τα εγχώρια οπωρολαχανικά «αναγράφεται υποχρεωτικά και ο τόπος παραγωγής και για το είδος πατάτες, αναγράφεται υποχρεωτικά και η ποικιλία».
Σε περίπτωση που πραγματοποιηθούν οι έλεγχοι και κάποιος από τους ιδιοκτήτες έχει υποπέσει σε οποιαδήποτε παράβαση, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 1.000 ευρώ για κάθε μία από αυτές.
Σε ό,τι αφορά την ανάρτηση των πινακίδων, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι παραβιάσεις που εντοπίζονται είναι μικρής έκτασης, ενώ παλαιότερα ήταν πιο έντονο το φαινόμενο. Όμως, και στις περιπτώσεις αυτές, οι παραβάσεις αφορούν στη μη αναγραφή του τόπου παραγωγής, όπως υποχρεούνται. Τα προϊόντα που πρέπει να αναγράφεται ο τόπος παραγωγής είναι: Μήλα, εσπεριδοειδή, ακτινίδια, μαρούλια, κατσαρά αντίδια και πλατύφυλλα αντίδια, ροδάκινα και νεκταρίνια, αχλάδια, φράουλες, γλυκές πιπεριές, επιτραπέζια σταφύλια, τομάτες, πατάτες και κρεμμύδια.
- Ρεπορτάζ: Ανθή Γεωργίου, Χριστίνα Καραβοκύρη, Μελίνα Ζιάγκου
