Δεκαεπτά χρόνια αφότου αποφάσισε να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του, ένας ηλικιωμένος Κολομβιανός αγρεργάτης επιστρέφει στην οικογενειακή εστία για να επανενωθεί με τους δικούς του και να τους βοηθήσει με τα δεινά που αντιμετωπίζουν.
Ο γιος του είναι σοβαρά άρρωστος λόγω των άκρως ανθυγιεινών συνθηκών που επέβαλε το νέο βιομηχανικό μοντέλο ομοιογενούς γεωργικής παραγωγής στην περιοχή, και η νύφη του, μαζί με την επίσης ηλικιωμένη πρώην γυναίκα του, έχουν αναγκασθεί να επωμισθούν όλο το βάρος δουλεύοντας σε απάνθρωπα και κακοπληρωμένα πόστα στις τοπικές φυτείες ζαχαροκάλαμου που έχουν επικρατήσει καθολικά στο σημείο.
Μέσα σε όλα, ο αυτοεξόριστος Αλφόνσο θα γνωρίσει για πρώτη φορά τον μικρό του εγγονό και θα χτίσει από το μηδέν τη σχέση τους, προσφέροντάς του διδάγματα και παιδικές παραστάσεις-μικρές αποδράσεις από τον ζόφο. Παράλληλα, θα προσπαθήσει απεγνωσμένα να σώσει τον ασθμαίνοντα γιο του, να συμπαρασταθεί στη νύφη του και να συμφιλιωθεί με την πρώην γυναίκα του – τη γιαγιά και νοικοκυρά του σπιτιού.
Σιγά σιγά, θα επαναφέρει μια υποτυπώδη αύρα προοπτικής στον οίκο των καταδικασμένων, βοηθώντας τους να δουν λίγο ήλιο μέσα από τη βλαβερή αιθάλη, χωρίς πάντως η ταινία να υπόσχεται «θαύματα».
Με έτος κυκλοφορίας το 2015, «Η Γη και η Σκιά» («Land and Shade») είναι μια ταινία χαμηλών ρυθμών που λειτουργεί σε παρόμοια λιτό και απέριττο μοτίβο με τη φορτισμένη σιωπή που κουβαλούν στα βλέμματά τους οι κεντρικοί της ήρωες.
Μια ρεαλιστική δυστοπία
Με πρώτες ύλες τη μονοκαλλιεργημένη αχανή ύπαιθρο της Κολομβίας και ένα επίμονο πέπλο κάπνας που κρύβει δυσοίωνα τον ήλιο, ο πρωτοεμφανιζόμενος ντόπιος σκηνοθέτης Σέσαρ Ασεβέδο δημιουργεί μια ασφυκτική ατμόσφαιρα περιβαλλοντικής-εργασιακής δυστοπίας που μόνο στη… σφαίρα της φαντασίας δεν ανήκει. Οι βιομηχανικής κλίμακας φυτείες ζαχαροκάλαμου, οι οποίες έχουν καταπιεί το πάλαι ποτέ πολυποίκιλο, οικολογικό μωσαϊκό εκμεταλλεύσεων και έχουν εκτοπίσει όλους τους μικροκαλλιεργητές της περιοχής, δεν θυμίζουν σε τίποτα την εικόνα που είχε στο μυαλό του ο Αλφόνσο όταν εγκατέλειπε τον τόπο του.
Στις ώρες αιχμής τους, οι εντατικές δραστηριότητες καύσης των υπολειμμάτων της γεωργικής παραγωγής γεννούν αποπνικτικά σμήνη πυκνής στάχτης που επιστρώνουν με ένα ζοφερό γκρίζο χαλί όλη την περίγυρη πλάση, λες και έχει εκραγεί κάποιο ηφαίστειο εκεί κοντά. Τη μονοτονία των ατέλειωτων σειρών καλάμων ζάχαρης σπάει το μικρό αγροτικό σπίτι της οικογένειας, το τελευταίο «οχυρό», που αντιστέκεται στην επέλαση της βιομηχανικής γεωργίας· ένα προπύργιο-καταφύγιο και συνάμα φυλακή για τους διαβιούντες.
Τα παραθυρόφυλλα πρέπει να μένουν ερμητικά κλειστά (υποβόσκον καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας το θέμα των χαραμάδων ηλιακού φωτός), για να μην περάσουν μέσα τα βλαβερά σωματίδια σκόνης. Στα ενδότερα, κείτεται κλινήρης ο 30χρονος γιος του παππού Αλφόνσο, που ο πνεύμονάς του δεν άντεξε την επιβάρυνση του βαρέος και ανθυγιεινού επαγγέλματος. Θα σηκώσει τον σταυρό του μαζί με όλη την οικογένεια, χωρίς στοιχειώδη στήριξη από την εργοδοσία (ο κακοπληρωτής εργολάβος, που ευθύνεται για το δυναμικό της εκμετάλλευσης, δεν συγκινείται ακόμα και μπροστά στις ικεσίες της οικογένειας να καλέσει έναν γιατρό για τον γιο, ενώ δεν διστάζει να απολύσει τη νύφη και τη γιαγιά λόγω του ότι «δεν είναι αρκετά παραγωγικές» αντικαταστάτριες του γιου) ή υποτυπώδη πρόνοια από το κρατικό σύστημα υγείας (ο σοβαρά άρρωστος γιος αποκλείεται από τη νοσοκομειακή περίθαλψη λόγω… έλλειψης κενών θέσεων).
Μόνοι συμπαραστάτες στον Γολγοθά του, οι (πρώην) συνάδελφοι εργάτες, θύματα κι αυτοί μιας συστημικής φάμπρικας που τους εκμεταλλεύεται ανελέητα, γνωρίζοντας ότι είναι οι επόμενοι υποψήφιοι να βρεθούν σε αντίστοιχη θέση.
Με έτος κυκλοφορίας το 2015, «Η Γη και η Σκιά» («Land and Shade») είναι μια ταινία χαμηλών ρυθμών που λειτουργεί σε παρόμοια λιτό και απέριττο μοτίβο με τη φορτισμένη σιωπή που κουβαλούν στα βλέμματά τους οι κεντρικοί της ήρωες.
Ατενίζει με στωική περισυλλογή και χωρίς μελοδραματικές συναισθηματικές κορώνες το σκληρό και διαβρωτικό πρόσωπο του καπιταλισμού στους αγρότες ενός κατώτερου θεού, κουβαλώντας σημαίνουσες ανθρωπιστικές, ταξικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες. Χάρη σε αυτό το αξιόλογο ντεμπούτο, ο Ασεβέδο βραβεύθηκε με τη Χρυσή Κάμερα πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ των Καννών το 2015.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 5 Μαΐου 2023
