Αμυγδαλιά, μια υποσχόμενη καλλιέργεια για τη χώρα μας

Η αναδιάρθρωση του ποικιλιακού δυναμικού και η δημιουργία προϊόντων προστιθέμενης αξίας θα πρέπει να είναι ο στόχος

του Γεώργιου Ζακυνθινού, καθηγητή στο Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας
του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Η αμυγδαλιά είναι μία καλλιέργεια που μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία εδαφών, αλλά έχει καλύτερες αποδόσεις σε βαθιά, καλά στραγγιζόμενα και αρδευόμενα εδάφη. Απαιτεί ζεστά καλοκαίρια, με λίγη υγρασία και αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες. Κατά την ανθοφορία, όμως, αν η θερμοκρασία πέσει στους -3οC, προκαλούνται σοβαρές ζημιές.

Ανάλογα με το κλίμα της κάθε περιοχής, θα πρέπει να επιλέγεται και η κατάλληλη ποικιλία. Το ποικιλιακό δυναμικό στη χώρα μας περιλαμβάνει τις ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Texas, Truoito, Nonpareil, Τuono και Ρέτσου, με την Texas να συμμετέχει με περισσότερο από το 50% των αμυγδαλιών στο σύνολο της παραγωγής, ενώ δεύτερη έρχεται η Ferragnes (35%).

Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Texas, Tuono και Ρέτσου έχουν όψιμη άνθιση, προσαρμόζονται σε μεγάλα υψόμετρα και είναι ανθεκτικές στους όψιμους παγετούς και στις χαμηλές θερμοκρασίες της άνοιξης, αλλά παρουσιάζουν θέματα σταυρογονιμοποίησης, καθόσον είναι αυτόστειρες.

Από το 2014, η έκταση καλλιέργειας αμυγδάλων στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 5,4% σε ετήσια βάση. Η παραγωγή έχει παρουσιάσει διακυμάνσεις διαχρονικά (βλ. Διάγραμμα 1), αλλά σήμερα εκτιμάται στους 29.000 μετρικούς τόνους. Η περιοχή με τη μεγαλύτερη παραγωγή στην Ελλάδα είναι η Θεσσαλία. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε μία ανοδική πορεία της καλλιέργειας και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχει αυξηθεί η ζήτηση χάρη στη διαιτητική αξία των αμυγδάλων με νέα προϊόντα μέσα από την τεχνολογία. Η αξία παραγωγής στη χώρα μας το 2019 άγγιζε τα 70 εκατ. δολάρια.

Διάγραμμα 1. Η διαχρονική παραγωγή στην Ελλάδα σε μετρικούς τόνους. Πηγή: FAO

Το ποικιλιακό δυναμικό

Το ποικιλιακό δυναμικό είναι σημαντικό σε παγκόσμιο επίπεδο και η κατεύθυνση της έρευνας νέων ποικιλιών διανθίζεται συνεχώς με νέες ποικιλίες. Προγράμματα γενετικής βελτίωσης στοχεύουν στο χαρακτηριστικό του αυτογόνιμου, στη μείωση των διπλών καρπών και στην αντοχή στους παγετούς και στις κρυπτογαμικές ασθένειες, όπως το κλαδοσπόριο, η πολυστιγμάτωση και το κορύνεο. Το ποικιλιακό οπλοστάσιο περιλαμβάνει κυρίως αμερικανικές και ισπανικές ποικιλίες.

Από τις νέες ισπανικές ποικιλίες, ανθεκτικές στον παγετό και αυτογόνιμες (δεν χρειάζονται επικονιαστή), που θα μπορούσαν να προωθηθούν στη χώρα μας με συστήματα υπέρπυκνης φύτευσης, είναι η Isabelona, η Guara, η Penta, η Soleta, Belona και η Cambra, οι οποίες θα μπορούσαν να φυτεύονται στις βόρειες περιοχές της Ελλάδας, όπου ακόμη και οι Ferragnes ζημιώνονται από τους παγετούς.

Σημαντικά προβλήματα, επίσης, της καλλιέργειας είναι η σταυρογονιμοποίηση, οι εντομολογικές προσβολές, οι μυκητολογικές ασθένειες και οι καιρικές συνθήκες. Ως υποκείμενα, δύο είναι εκείνα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις αμυγδαλοπεριοχές της χώρας μας. Το πρώτο είναι το κλασικό και χρησιμοποιούμενο χρόνια τώρα GF.677, που είναι εύρωστο, ανθεκτικό στην ασφυξία ριζών, στον ασβεστόλιθο και στην ξηρασία, αλλά ευαίσθητο στους νηματώδεις, ενώ ανέχεται την έλλειψη σιδήρου.

Το δεύτερο είναι το Frank (Garrigues), ένα υβρίδιο με καλό ριζικό σύστημα, που αντιστέκεται στη χλώρωση του σιδήρου και στην ξηρασία, αλλά παρουσιάζει ευαισθησία στην ασφυξία των ριζών.

Η παραγωγή βαίνει αυξητικά

Η παγκόσμια αγορά αμυγδάλου, σύμφωνα με αναλυτές της αγοράς, αναμένεται να αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 5,44% μέχρι το 2027 (βλ. Διάγραμμα 2), για να φτάσει σε συνολικό μέγεθος αγοράς 11,814 δισ. δολαρίων, αυξάνοντάς το από 8,156 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2020. Τα αμύγδαλα καταναλώνονται παγκοσμίως χάρη στα οφέλη τους για την υγεία και χρησιμοποιούνται, επίσης, με τη μορφή συστατικών διαφορετικών τροφίμων. Ως εκ τούτου, η αυξανόμενη αγορά ενσωμάτωσης του αμυγδάλου ως συστατικού τροφίμων θα έχει θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς αμυγδάλου, σύμφωνα με την παραπάνω πρόβλεψη.

Διάγραμμα 2. Η τάση της παγκόσμιας παραγωγής. Η παραγωγή παρουσιάζει ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5,4%.

Τα αμύγδαλα μπορούν να διατηρηθούν για μεγαλύτερη διάρκεια σε σύγκριση με τα φρέσκα φρούτα, ενώ αποτελούν και εύχρηστα σνακ, ειδικά για μακρινά ταξίδια, καθώς δεν χρειάζονται ούτε ψύξη, γι’ αυτό και είναι ευρέως αποδεκτά σε όλο τον κόσμο.

Προϊόντα αμυγδάλου προστιθέμενης αξίας

Η αυξανόμενη ζήτηση για προϊόντα με βάση τη διατροφή και την υγεία παίζει σημαντικό ρόλο στη συνεχή αύξηση του αριθμού των προϊόντων με βάση το αμύγδαλο. Ο αυξανόμενος παχύσαρκος και γηραντικός πληθυσμός απαιτεί προϊόντα διατροφής με συστατικά ξηρών καρπών, ειδικά αμύγδαλα, σε ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι καταναλωτές υιοθετούν όλο και περισσότερο υγιεινές διατροφικές συνήθειες για την πρόληψη ασθενειών. Η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για την υγεία, ο αυξανόμενος κίνδυνος χρόνιων ασθενειών και η αλλαγή του τρόπου ζωής είναι μερικοί από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν τη ζήτηση για προϊόντα αμυγδάλου προστιθέμενης αξίας με υγειοπροστατευτικό χαρακτήρα.

Γάλα αμυγδάλου

Το γάλα αμυγδάλου είναι γαλακτόχρωμο πρωτεϊνικό εναιώρημα με κρεμώδη υφή, που λαμβάνεται από αμύγδαλα και έχει γεύση ξηρού καρπού. Κατασκευάζεται με άλεση ξηρών καρπών, ανάμειξη με νερό και στραγγισμό του πολτού. Μπορεί, επίσης, να παραχθεί με την προσθήκη νερού σε αμυγδαλοβούτυρο.

Η περιεκτικότητά του σε ασβέστιο είναι υψηλότερη από αυτήν του αγελαδινού γάλακτος, ενώ είναι απαλλαγμένο από χοληστερόλη και λακτόζη και εμπλουτισμένο με βιταμίνες. Παραδοσιακά, καταναλώνεται στην περιοχή της Μεσογείου, ενώ αποτελεί περίπου τα 2/3 της αγοράς φυτικού γάλακτος στις ΗΠΑ.

Στο γάλα αμυγδάλου υπάρχει περίπου το 50% των θερμίδων που προέρχονται από αυτά τα απαραίτητα λίπη και εξακολουθεί να θεωρείται γενικά προϊόν χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Θα μπορούσε να είναι μια καλή πηγή βιταμινών, όπως η Ε και η Β2. Τα πιθανά οφέλη του για την υγεία μαζί με την προστασία του περιβάλλοντος οδηγούν επί του παρόντος την αγορά γάλακτος αμυγδάλου, κερδίζοντας δημοτικότητα μεταξύ των καταναλωτών.

Ως εκ τούτου, η τελική χρήση του γάλακτος αμυγδάλου σε γαλακτοκομικά προϊόντα και επιδόρπια αναμένεται να σημειώσει σημαντικό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR), φτάνοντας το 7,8% έως το 2030.

Αμυγδαλέλαιο

Η αγορά αμυγδαλέλαιου αποτιμήθηκε σε 2,1 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2021 και αναμένεται να φτάσει την αξία των 4,31 δισ. δολαρίων μέχρι το 2029, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 9,4%, σύμφωνα με μελετητές της αγοράς κατά την περίοδο 2022-2029. Το αμυγδαλέλαιο που εξάγεται από γλυκά ή πικρά αμύγδαλα είναι μια εξαιρετική πηγή ακόρεστων λιπαρών οξέων, έχοντας ως ιδιαιτερότητα την πολύ υψηλή συγκέντρωση ελαϊκού οξέος (ένα Ω-9 μονοακόρεστο λιπαρό οξύ που το βρίσκουμε και στο ελαιόλαδο) και φυτοστερόλων. Επίσης, βοηθά στη μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων, στην επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της αθηρωματικής πλάκας και στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο σε πιο υγιεινές εναλλακτικές τροφές, ενώ βλέπουν την προληπτική φροντίδα ως απαραίτητο εργαλείο, προκειμένου να ακολουθήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Ως αποτέλεσμα, το αμυγδαλέλαιο γίνεται όλο και πιο δημοφιλές, επειδή είναι μια καλή πηγή βιταμινών, πρωτεϊνών και μετάλλων και μπορεί να βοηθήσει, σύμφωνα με μελέτες, σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος, το άσθμα και η κατάθλιψη.

Επίσης, περιέχει περισσότερη βιταμίνη Ε σε σύγκριση με άλλα έλαια ξηρών καρπών και έχει εξαιρετικές ενυδατικές ιδιότητες. Ακόμη, έχει αντιβακτηριακές, αντιμυκητιακές, αντιφλεγμονώδεις, μαλακτικές και σκληρυντικές ιδιότητες, που βοηθούν στη βελτίωση της επιδερμίδας και στη θρέψη του ξηρού δέρματος. Κατά συνέπεια, χρησιμοποιείται στην παρασκευή προϊόντων προσωπικής φροντίδας σε όλο τον κόσμο.

Αλεύρι αμυγδάλου

Η αγορά αλεύρου αμυγδάλου αποτιμήθηκε σε 877,95 εκατ. δολάρια ΗΠΑ το 2018 και προβλέπεται να φτάσει τα 1.624,12 εκατ. δολάρια μέχρι το 2027. Αναμένεται να αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 8,3% από το 2020 έως το 2027. Το αλεύρι αμυγδάλου αναφέρεται σε αμύγδαλα που έχουν αλεσθεί και κοσκινιστεί σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος κόκκων και παρασκευάζεται κυρίως από λευκά αμύγδαλα, που δεν έχουν φλούδες. Είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο προϊόν ξηρών καρπών και χρησιμοποιείται συχνά για την παρασκευή αρτοσκευασμάτων υψηλής ποιότητας, μπισκότων και γλυκών προϊόντων, όπως αμυγδαλωτά.

Το αλεύρι αμυγδάλου έχει γίνει πρόσφατα δημοφιλές και χρησιμοποιείται σε είδη ψησίματος για καταναλωτές που προτιμούν δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, καθώς αποτελεί μια τροφή με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, ενώ έχει λιγότερη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και υδατάνθρακες, γεγονός που βοηθά στη διατήρηση του διαβήτη υπό έλεγχο. Είναι, επίσης, πλούσιο σε πρεβιοτικές διαιτητικές ίνες, οι οποίες μπορούν να αφομοιωθούν από τα βακτήρια που υπάρχουν στο λεπτό έντερο.

Το αμύγδαλο ως σνακ

Με την αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων, η ζήτηση για σνακ αυξάνεται. Τα αμύγδαλα διαθέτουν σημαντικό, από άποψη διαιτητικής αξίας, διατροφικό προφίλ. Μια μικρή χούφτα περιέχει λίγο λιγότερο από το 10% της ημερήσιας πρόσληψης πρωτεΐνης ενός ενήλικα αρσενικού και λίγο περισσότερο από το 10% της συνιστώμενης πρόσληψης φυτικών ινών, επιπλέον βιταμίνες και μέταλλα.

Αυτή είναι η αλήθεια για την αγορά του αμυγδάλου ως σνακ. Τα ευέλικτα συστατικά του παρέχουν στους κατασκευαστές σνακ την ευκαιρία να διαφοροποιήσουν το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων τους, χρησιμοποιώντας τις διαφορετικές μορφές του συστατικού, προκειμένου να αλλάξουν την υφή και τη διάσταση ενός προϊόντος.

Τα αμύγδαλα έχουν περισσότερες μορφές και ποικιλίες από κάθε άλλο ξηρό καρπό και κάθε μορφή ικανοποιεί μια συγκεκριμένη ανάγκη προϊόντος. Φυσικό, ψητό ή λευκασμένο, σε φέτες ή κύβους, ψιλοκομμένο, αλεύρι, πάστα, ακόμη και παραπροϊόντα αμυγδάλου, κάθε μορφή αμυγδάλου, αλλά και οι νέες που βρίσκονται σε εξέλιξη δημιουργούν μοναδική γεύση και υφή, ενώ συμπληρώνουν άλλα συστατικά.

Τα πιο ευχάριστα για τους κατασκευαστές σνακ είναι ότι για κάθε θρεπτικό συστατικό για το οποίο τα αμύγδαλα αποτελούν τουλάχιστον πηγή, υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν ισχυρισμούς υγείας που σχετίζονται με το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Η Ευρώπη εκτιμήθηκε ως η μεγαλύτερη αγορά σνακ με βάση το αμύγδαλο σε όλο τον κόσμο, χάρη στα πλεονεκτήματα που προσφέρουν για την υγεία. Το 2025, η αγορά του σνακ αμυγδάλου θα φθάσει τα 16,9 δισ. δολάρια ΗΠΑ.

Συμπερασματικά

Η καλλιέργεια αμυγδαλιάς πρέπει να ακολουθήσει την αγορά, η οποία ζητά προϊόντα μεταποίησης μέσα από την επεξεργασία της πρώτης ύλης. Διευρύνοντας το ποικιλιακό δυναμικό στην καλλιέργεια, μπορούμε να δημιουργήσουμε προϊόντα συγκεκριμένης κατεύθυνσης, όπως αναφέρθηκε.

Ως χώρα, είμαστε ελλειμματικοί σε παραγωγή αμυγδάλου, αλλά υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης. Η ικανότητά του να διαμορφώνεται σε διάφορες μορφές, όπως γάλα, σκόνη πρωτεΐνης αμυγδάλου, αλεύρι αμυγδάλου, αμυγδαλέλαιο και βούτυρο αμυγδάλου, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων, συμβάλλει στο να θεωρείται σταθερά ως ο νούμερο ένα ξηρός καρπός στον κόσμο.

Με πυξίδα τα καταναλωτικά πρότυπα, που απαιτούν προϊόντα φυτικής πρωτεΐνης, μη γαλακτοκομικά προϊόντα και προϊόντα καθαρής ετικέτας με περιβαλλοντικό αποτύπωμα, η καλλιέργεια θα μπορέσει να καταστεί υποσχόμενη, φθάνει να μεταποιήσουμε την πρώτη ύλη, δίνοντας την πολυπόθητη προστιθέμενη αξία.

Isabelona
Penta
Soleta
Guara

Χώρα

Παραγωγή (τόνοι)

ΗΠΑ

2.002.742

Ισπανία

202.339

Ιράν

147.863

Μαρόκο

112.681

Συρία

88.841

Τουρκία

85.000

Ιταλία

74.584

Αυστραλία

72.902

Αλγερία

66.095

Τυνησία

61.000

Κίνα

47.875

Λιβύη

33.838

Αφγανιστάν

32.843

Λίβανος

32.115

Χιλή

31.938

Ελλάδα

29.450

Ουζμπεκιστάν

27.321

Πακιστάν

21.520

Πορτογαλία

8.713

Ισραήλ

8.500

Παγκόσμια παραγωγή

Παγκοσμίως παράγονται 3.214.522 τόνοι αμυγδάλου ετησίως (βλ. Πίνακα). Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μεγαλύτερη παραγωγός αμυγδάλων, με 2.002.742 τόνους ετησίως, ακολουθούμενες από την Ισπανία, με 202.339 τόνους ετήσια παραγωγή. Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Εμπορίου (ITC), περίπου το 70% των αμυγδάλων των ΗΠΑ εξάγονται με κέλυφος.

 

 

 

 

Isabelona

Penta

Guara

Soleta