του Γιώργου Κουμπούρη,
γεωπόνου – ερευνητή, υπευθύνου Εργαστηρίου Ελαιοκομίας
ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ – Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών
Φυτών & Αμπέλου
Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την επερχόμενη παραγωγή ελαιολάδου στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρη τη μεσογειακή λεκάνη. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στις αρνητικές επιδράσεις που έχουν διάφοροι κλιματικοί παράγοντες. Για παράδειγμα, η ισπανική παραγωγή ελιάς και ελαιολάδου μειώθηκε δραματικά τα τελευταία δύο έτη λόγω πολύ χαμηλών βροχοπτώσεων και ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών, κάτι που επηρεάζει όλες τις χώρες της Μεσογείου, ενώ η Ιταλία ζημιώθηκε από ανοιξιάτικους παγετούς. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία, είχαμε συχνά χαμηλή παραγωγή είτε από μειωμένη διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών λόγω ήπιων χειμώνων, είτε από καταστροφή της ανθοφορίας από καύσωνες και βροχές, ή από έλλειψη βροχοπτώσεων που οδηγούσε σε ξηρασία. Φέτος, για παράδειγμα, ήταν μια κακή χρονιά για την ελληνική ελαιοκομία με σημαντικά μειωμένη παραγωγή ή και πλήρη ακαρπία σε κάποιες περιοχές.
Αυτά τα φαινόμενα δημιουργούν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης στους ελαιοπαραγωγούς που κινδυνεύουν από δραματική απώλεια εισοδήματος, στη βιομηχανία ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς που δεν έχουν προϊόν να επεξεργαστούν, ενώ έχουν ανελαστικές δαπάνες και πολυετή συμβόλαια διάθεσης προϊόντων και, τελικά, στους καταναλωτές που έρχονται αντιμέτωποι με εξωφρενικές διακυμάνσεις στις τιμές αγοράς βασικών διατροφικών αγαθών. Συνολικά, διακυβεύεται το μέλλον του ελαιοκομικού κλάδου, καθώς όσο εύκολο είναι να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια οι παραγωγοί και την αγορά οι καταναλωτές τόσο δύσκολο είναι να επανέλθουν.
Πρόβλεψη παραγωγής ελαιολάδου
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του ερευνητικού της κέντρου Joint Research Center και τη στήριξη των υπουργείων Γεωργίας των χωρών-μελών, προτίθεται να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό σύστημα πρόβλεψης παραγωγής ελαιολάδου στο πρότυπο του αντίστοιχου για τα σιτηρά (MARS).
Για τον σκοπό αυτόν, έχει συστήσει από το 2021 μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, στην οποία από την ελληνική πλευρά συμμετέχει ο Δρ Γ. Κουμπούρης, ερευνητής του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται η εγκατάσταση (ή η αξιοποίηση υφιστάμενων) συσκευών καταγραφής της γύρης της ατμόσφαιρας σε αντιπροσωπευτικές ελαιοκομικές περιοχές, η εργαστηριακή αναγνώριση και η ποσοτικοποίηση της γύρης ελιάς και η χρήση υπολογιστικών μοντέλων για την πρόβλεψη της παραγωγής ελαιολάδου. Με απλά λόγια, όταν υπάρχει καλή ανθοφορία στα ελαιόδεντρα μιας περιοχής, αυτό μπορεί να διαγνωστεί από μια συσκευή που μετράει την ποσότητα γύρης στον αέρα, όπως περίπου λειτουργεί ένας μετεωρολογικός σταθμός. Αντίστοιχα, χαμηλές μετρήσεις γύρης στις συσκευές σημαίνουν χαμηλή αναμενόμενη παραγωγή.
Πιλοτικό έργο στην Κρήτη
Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν υφιστάμενες συσκευές για αγροτική έρευνα. Με τον μακροπρόθεσμο στόχο της εγκατάστασης του δικτύου συσκευών καταγραφής της γύρης σε εθνικό επίπεδο, σχεδιάζεται η έναρξη πιλοτικού έργου στην Κρήτη, όπου παράγεται περισσότερο από το 30% της εθνικής παραγωγής ελαιολάδου και, όπου λόγω των εγκαταστάσεων και του εξειδικευμένου προσωπικού του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου, αναμένεται να λειτουργήσει με επιτυχία το σύστημα και να αποτελέσει τον οδηγό για την επέκταση σε άλλες ελαιοκομικές περιοχές. Συγκεκριμένα, προγραμματίζεται η εγκατάσταση 4-6 συσκευών με γεωγραφική κατανομή στην Κρήτη.
Φυσικά, το σύστημα πρόβλεψης παραγωγής, εκτός από τις μετρήσεις γύρης, χρησιμοποιεί μετεωρολογικά δεδομένα, αλλά και στοιχεία για καλλιεργητικούς παράγοντες, όπως αποστάσεις φύτευσης των δέντρων, δυνατότητα άρδευσης, φυτοπροστασία κ.λπ. Το σχέδιο είναι να υπάρχει μια ιστοσελίδα όπου θα παρουσιάζεται η πρόβλεψη παραγωγής ελιάς σε όλες τις ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες. Η πρόβλεψη θα είναι δυναμική, δηλαδή θα μπορούμε να έχουμε μια αρχική πρόβλεψη στις αρχές της άνοιξης με βάση τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις του χειμώνα, στη συνέχεια θα επικαιροποιείται στις αρχές καλοκαιριού με βάση την εκτίμηση της ανθοφορίας από τις μετρήσεις γύρης και, έπειτα, θα έχουμε την τελική πρόβλεψη στις αρχές φθινοπώρου με βάση καλλιεργητικούς παράγοντες και συνολικά τα μετεωρολογικά στοιχεία.
Εκτός από την προφανή εφαρμογή του συστήματος για την πρόβλεψη της παραγωγής ελιάς, υπάρχουν και άλλες χρησιμότητες. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει αναφορά ζημιάς στην ελαιοκαλλιέργεια σε μια περιοχή, με αυτό το σύστημα θα είναι δυνατό να προσδιοριστεί ο παράγοντας που ευθύνεται και το μέγεθος της ζημιάς. Επίσης, οι συσκευές καταγραφής γύρης θα έχουν χρησιμότητα στον προσδιορισμό αλλεργιογόνων στην ατμόσφαιρα για υγειονομικούς σκοπούς και ιατρικές μελέτες.
