CEDEFOP: Οι τάσεις που ευνοούν τη μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη

Η πράσινη μετάβαση έχει καθιερωθεί ως στρατηγική προτεραιότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όμως, όπως αποκαλύπτει έρευνα του Ευρωπαϊκoύ Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης, Cedefop, μέσα από συνεντεύξεις με τέσσερις εταιρείες διαφορετικών κλάδων, η πορεία προς τη βιωσιμότητα δεν είναι ούτε γραμμική ούτε ενιαία. Κάθε τομέας καλείται να αντιμετωπίσει τις δικές του επιχειρησιακές προκλήσεις, κανονιστικές πιέσεις και απαιτήσεις της αγοράς, οι οποίες με τη σειρά τους διαμορφώνουν και τις ανάγκες σε νέες δεξιότητες.

Ο καταναλωτής ασκεί επιρροή στο λιανεμπόριο

Στο λιανεμπόριο, η πίεση έρχεται, κυρίως, από τον καταναλωτή. Οι αγοραστές εμφανίζονται ολοένα και πιο ευαισθητοποιημένοι γύρω από την αειφορία, ωστόσο εξακολουθούν να διστάζουν να πληρώσουν υψηλότερες τιμές. Σε αυτό το πλαίσιο, μια εταιρεία αθλητικών ειδών, που συμμετείχε στην έρευνα του Cedefop, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε χαμηλά περιθώρια κέρδους και υψηλή παραγωγή αποβλήτων.

Η λύση που αναζητείται δεν είναι μία, αλλά συνδυασμός στρατηγικών: Νέες χρηματοδοτικές πρακτικές, που καθιστούν βιώσιμη την κυκλικότητα, καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα γύρω από τη μεταπώληση και την επισκευή, αλλά και επένδυση στην εκπαίδευση του καταναλωτή. Όπως δείχνει η εμπειρία της εταιρείας, χωρίς αλλαγή νοοτροπίας στη βάση, ακόμα και η πιο «πράσινη» καινοτομία μπορεί να συναντήσει «τοίχο».

Η εγγύτητα ως στρατηγικό πλεονέκτημα στη βιομηχανία τροφίμων

Η βιομηχανία τροφίμων, από την άλλη, λειτουργεί με όρους που επιβάλλει η φύση. Η κατανάλωση νερού, η χρήση φυτοφαρμάκων και οι κλιματικές συνθήκες καθορίζουν το πλαίσιο λειτουργίας. Μια εταιρεία τροφίμων, που μίλησε στο Cedefop, ανέδειξε την αξία της τοπικότητας: Το 95% των πρώτων υλών της προέρχεται από απόσταση μικρότερη των 80 χιλιομέτρων, μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές μεταφορών. Παράλληλα, επενδύει σε δορυφορική παρακολούθηση και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, που βοηθούν τους συνεργαζόμενους αγρότες να εφαρμόσουν πρακτικές ευφυούς γεωργίας.

Εδώ η πράσινη μετάβαση δεν είναι απλώς ζήτημα κόστους ή ρυθμίσεων, αλλά θεμελιώδης στρατηγική επιλογή, που αγγίζει όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Διαχείριση αποβλήτων: Από την επεξεργασία στη δημιουργία πόρων

Η πράσινη μετάβαση δεν αφορά μόνο τον ιδιωτικό τομέα. Εταιρεία διαχείρισης απορριμμάτων, που εξυπηρετεί περίπου ένα εκατομμύριο πολίτες, ανέδειξε πώς η βιωσιμότητα μπορεί να αναδιαμορφώσει την ίδια την αποστολή της δημόσιας υπηρεσίας.

Το πέρασμα από την απλή επεξεργασία αποβλήτων στη δημιουργία πόρων αλλάζει ριζικά το πλαίσιο. Σήμερα, η εταιρεία παράγει 100% κυκλικά προϊόντα, όπως βελτιωτικά εδάφους και κάδους από ανακυκλωμένο πλαστικό. Διαθέτει κέντρο δεδομένων που παρακολουθεί τις ροές απορριμμάτων και τροφοδοτεί στοχευμένες καμπάνιες ευαισθητοποίησης. Σε αυτό το νέο τοπίο, η επικοινωνία με τους πολίτες δεν είναι «παράπλευρη» δραστηριότητα, αλλά καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας.

Οι πολιτικές της ΕΕ ως μοχλός αλλαγής

Όπως δείχνουν τα παραδείγματα, το θεσμικό πλαίσιο διαμορφώνει καθοριστικά την πράσινη πορεία κάθε κλάδου. Ο Νόμος για την Κυκλική Οικονομία ώθησε τις λιανεμπορικές επιχειρήσεις να επανεξετάσουν σχεδιασμό, προμήθειες και προγράμματα επιστροφής προϊόντων. Το Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας ενίσχυσε τη μετάβαση των εταιρειών μηχανολογίας προς την καθαρή ενέργεια και την ανάπτυξη του υδρογόνου. Και το REPowerEU επιτάχυνε την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα, δημιουργώντας νέες αγορές για βιώσιμες λύσεις. Για τις επιχειρήσεις, αυτές οι πολιτικές δεν είναι μόνο ρυθμιστικοί φραγμοί, αλλά και αφετηρίες ευκαιριών.

Οι δεξιότητες στο επίκεντρο της μετάβασης

Το κρίσιμο ερώτημα που αναδεικνύεται είναι τι σημαίνει αυτή η μετάβαση για τους εργαζόμενους. Η μελέτη του Cedefop δείχνει πως κάθε τομέας χρειάζεται διαφορετικές δεξιότητες:

• Το λιανεμπόριο απαιτεί εξειδίκευση στον κυκλικό σχεδιασμό και στη βιώσιμη χρηματοδότηση.
• Η βιομηχανία τροφίμων χρειάζεται αγροτεχνολογικές γνώσεις.
• Η μηχανολογία κινητήρων χρειάζεται γνώσεις πάνω σε εναλλακτικά ενεργειακά συστήματα.
• Η διαχείριση αποβλήτων προϋποθέτει καινοτομία και ικανότητες επικοινωνίας με το κοινό.

Η διαπίστωση είναι σαφής: Μια γενική και αόριστη «πράσινη κατάρτιση» δεν αρκεί. Τα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να αναγνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες κάθε τομέα και να προσαρμόσουν τα προγράμματά τους στις πραγματικές ανάγκες.

Μια «Ένωση Δεξιοτήτων» με πολλαπλές διαδρομές

Η ευρωπαϊκή φιλοδοξία για μια «Ένωση Δεξιοτήτων» μπορεί να γίνει πράξη μόνο αν ληφθούν υπόψη αυτές οι διαφοροποιήσεις. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η πράσινη μετάβαση δεν είναι μία διαδρομή, αλλά πολλές. Κάθε κλάδος ακολουθεί τον δικό του δρόμο, με ξεχωριστές προκλήσεις και απαιτήσεις. Η κατανόηση αυτής της πολυπλοκότητας είναι το «κλειδί» για να οικοδομηθεί ένα μέλλον όπου η βιωσιμότητα θα συμβαδίζει με την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική συνοχή.