EFSA: Χαμηλός ο κίνδυνος για την υγεία των καταναλωτών από τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα

Μεγαλύτερο πλήθος ελέγχων και καλύτερα αποτελέσματα εμφανίζουν, σε γενικές γραμμές, τα ευρήματα ως προς την υπολειμματικότητα φυτοφαρμάκων στα ευρωπαϊκά προϊόντα τροφίμων που δημοσίευσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), διαπιστώνοντας ασφαλή από φυτοφάρμακα, στην πλειονότητά τους, τα ευρωπαϊκά τρόφιμα, αλλά χειρότερες επιδόσεις στα προερχόμενα από τρίτες χώρες και, φυσικά, τα άγνωστης προέλευσης, εντοπίζοντας περιθώρια βελτίωσης.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του 2024, που περιλαμβάνει στοιχεία ελέγχων του 2022, συνολικά το 96,3% από τα 110.829 δείγματα που εξετάστηκαν –περισσότερα κατά 26,1% από τους ελέγχους του 2021– ήταν εντός των επιτρεπτών ορίων. Το 3,7% (4.148 δείγματα) έδειξε υπέρβαση από τα ανώτερα επιτρεπτά όρια (MRL), ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από το 3,9% του 2021, ενώ, λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν σφάλμα των μετρήσεων, το 2,2% (2.383 δείγματα) αυτών είχε υπερβάσεις που υπόκεινται σε κυρώσεις και ανάλογα μέτρα.

Στην περίπτωση των προερχόμενων από τρίτες χώρες τροφίμων, το ποσοστό υπέρβασης των επιτρεπόμενων ορίων ανερχόταν σε 7,4% και το αντίστοιχο ποσοστό των μη συμμορφούμενων σε 4,5%. Σε ό,τι αφορά τα άγνωστης προέλευσης προϊόντα, το 6,3% των δειγμάτων έδειξε υπέρβαση ορίων. Οι έλεγχοι πραγματοποιήθηκαν στα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη και στις Ισλανδία και Νορβηγία το 2022, τόσο στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολυετών ευρωπαϊκών δειγματοληπτικών προγραμμάτων (EU MACP), όσο και των αντίστοιχων εθνικών προγραμμάτων (MANCP) και αφορούσαν δείγματα τροφίμων ευρωπαϊκής προέλευσης, αλλά και εισαγόμενα.

Βάσει των στοιχείων που συνέλεξε και των εκτιμήσεων κινδύνου για την υγεία των καταναλωτών, που πραγματοποιήθηκε μέσω μοντελοποίησης ως προς τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων για τα οποία είναι διαθέσιμες καθοδηγητικές τιμές για την προστασία της υγείας (HBGV), η EFSA διαπιστώνει, συνολικά, πολύ χαμηλή εκτιμώμενη διατροφική έκθεση από την υπολειμματικότητα φυτοφαρμάκων για τις περισσότερες από τις αξιολογηθείσες ομάδες υποπληθυσμού της ΕΕ. Άρα, ο εκτιμώμενος κίνδυνος για την υγεία των καταναλωτών της ΕΕ είναι χαμηλός για την πλειονότητα των προϊόντων που αναλύθηκαν, χωρίς, ωστόσο, να λείπουν και εξαιρέσεις.

Διευκρινίζεται ότι το 65,1% (72.161) από τα δείγματα που εξετάστηκαν προήλθε από μία από τις χώρες αναφοράς, εκ των οποίων το 65,5% δεν έδειξε μετρήσιμα ευρήματα (ήταν κάτω των κατώτερων ορίων -LOQ), ενώ το 32,7% είχε υπολειμματικότητα εντός των επιτρεπτών ορίων και μόλις 1,8% ήταν εκτός ορίων, με το 1% αυτών να χαρακτηρίζονται μη συμμορφούμενα.

Ακόμη, 34.193 δείγματα (30,9%) εισήχθησαν από τρίτες χώρες, το 46,6% των οποίων είχε μη ποσοτικοποιημένα ευρήματα υπολειμματικότητας, το 45,9% είχε ευρήματα εντός των επιτρεπόμενων ορίων και το 7,4% εκτός ορίων, με το 4,5% να είναι μη συμμορφούμενα, ποσοστό τέσσερις φορές υψηλότερο από ό,τι στα τρόφιμα που καλλιεργήθηκαν σε μία από τις χώρες αναφοράς, επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Αρχή. Τα υπόλοιπα 4.475 δείγματα (4%) αναφέρθηκαν ως άγνωστης προέλευσης, εκ των οποίων 282 δείγματα (6,3%) ήταν εκτός ορίων.

Οι χώρες που αναφέρονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων ανέλυσαν συνολικά 754 διαφορετικά φυτοφάρμακα, ενώ, ανά δείγμα, αναλύθηκαν κατά μέσο όρο 261 διαφορετικά φυτοφάρμακα. Από τα 110.829 δείγματα που αναλύθηκαν, το 41% περιείχε ένα ή περισσότερα φυτοφάρμακα σε μετρήσιμες συγκεντρώσεις. Πολλαπλά υπολείμματα αναφέρθηκαν στο 23%, ενώ σε ένα δείγμα σκόνης πάπρικας άγνωστης προέλευσης αναφέρθηκαν έως και 43 διαφορετικά φυτοφάρμακα.

Η υψηλότερη συχνότητα πολλαπλών υπολειμμάτων σε μη επεξεργασμένα προϊόντα αναφέρθηκε σε γλυκές πιπεριές, επιτραπέζια σταφύλια, φράουλες, μήλα, ροδάκινα, ντομάτες, πορτοκάλια, λεμόνια, αχλάδια, μαρούλια και μανταρίνια. Αντίστοιχα, αναφορικά με τα επεξεργασμένα, υψηλότερη συχνότητα αναφέρθηκε σε σταφίδες, κόκκινο κρασί, κύμινο, αμπελόφυλλα κ.ά.

Καλύτερη η συνολική εικόνα σε 12 επιλεγμένα προϊόντα φυτικής και ζωικής προέλευσης

Ειδικότερα, στο πλαίσιο του υπό ευρωπαϊκό συντονισμό πολυετούς προγράμματος δειγματοληπτικών ελέγχων (EU MACP), περιλαμβάνονταν 11.727 δείγματα 12 επιλεγμένων δημοφιλών προϊόντων τροφίμων, τα οποία εναλλάσσονται κάθε χρόνο και εξετάζονται σε τριετή κύκλο.

Αυτά εξετάστηκαν ως προς την υπολειμματικότητα 193 ουσιών και, εν προκειμένω, τα αποτελέσματα του 2022 συγκρίθηκαν με τα αντίστοιχα των ετών 2019 και 2016, δείχνοντας ακόμη καλύτερη εικόνα των συνολικών αποτελεσμάτων, με επιμέρους βέβαια επισημάνσεις. Στα 12 επιλεγμένα φυτικής και ζωικής προέλευσης προϊόντα αυτού του κύκλου συγκαταλέγονται μήλα, φράουλες, ροδάκινα και νεκταρίνια, κρασί, μαρούλι, λάχανο, ντομάτες, σπανάκι, κόκκοι βρώμης και κριθαριού, αγελαδινό γάλα και χοιρινό λίπος.

Το 98,4% ήταν κάτω ή εντός των ορίων και το 1,6% (μειωμένο από το 2% του 2019) υπερέβαινε τα επιτρεπόμενα όρια, με το 0,9% να χαρακτηρίζεται ως μη συμμορφούμενο. Η πλειοψηφία, το 66,7% των δειγμάτων που αναλύθηκαν, ήταν εγχώριας προέλευσης, 22% από άλλες χώρες αναφοράς, 7,7% από τρίτες χώρες και 3,6% άγνωστης προέλευσης.

Παρόμοια ποσοστά παρατηρήθηκαν και το 2021, με τη σημείωση, βέβαια, ότι εγχώριας προέλευσης ήταν το 53,3% και το 19,6% από τους ελέγχους στις εισαγωγές από τρίτες χώρες. Από το σύνολο των 11.727 δειγμάτων, το 48,6% είχε ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα, εκ του οποίου το 32,1% σε περισσότερες από μία ουσίες.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του 2024, που περιλαμβάνει στοιχεία ελέγχων του 2022, συνολικά το 96,3% από τα 110.829 δείγματα που εξετάστηκαν –περισσότερα κατά 26,1% από τους ελέγχους του 2021– ήταν εντός των επιτρεπτών ορίων