του Φάνη Γέμτου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Μπήκαμε αισίως στο φθινόπωρο. Τα καλαμπόκια και τα βαμβάκια συγκομίζονται και τις προσεχείς εβδομάδες θα αρχίσει η προετοιμασία των χωραφιών για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Πρώτη φάση, η προετοιμασία και σπορά των χειμερινών (κυρίως ξηρικών) καλλιεργειών. Οι αγρότες βρίσκονται μπροστά σε διλήμματα για το τι και πώς θα καλλιεργήσουν.
Οι συνθήκες των αγορών είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητες και δύσκολες. Οι τιμές των εισροών είναι ιδιαίτερα υψηλές, ενώ οι τιμές των προϊόντων είναι υψηλές, αλλά είναι άγνωστο αν αυτό θα κρατήσει μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Οι αγρότες πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Ποιες καλλιέργειες να σπείρουν και πώς να τις διαχειριστούν. Όπως πάντα, μένουν αβοήθητοι, καθώς δεν υπάρχει σύστημα γεωργικών εφαρμογών για να τους ενημερώσει και να τους συμβουλεύσει.
Είναι τέτοια η οργάνωση του ΥΠΑΑΤ, που ακόμα δεν γνωρίζουμε πώς θα δοθούν επιδοτήσεις τον επόμενο χρόνο. Διαβάζουμε στον Τύπο διάφορες ανακοινώσεις για συνδεδεμένες επιδοτήσεις. Τόσα για μαλακό σιτάρι και καλαμπόκι, τόσα για σκληρό κ.λπ. Το ΥΠΑΑΤ πορεύεται χωρίς καμία πολιτική και πρόγραμμα και οι αγρότες μένουν με τις συζητήσεις του καφενείου, που δεν φαίνεται να τους βοηθούν πολύ.
Οι μόνοι που τους συμβουλεύουν σήμερα είναι οι έμποροι των αγροτικών εφοδίων, που προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την προώθηση των στενών συμφερόντων τους. Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ανάλυση των στοιχείων που έχουμε μέχρι σήμερα για να δούμε πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε.
Επιλογή καλλιέργειας
Πρώτα πρέπει να αποφασίσουμε τι καλλιέργεια θα βάλουμε. Σιτηρό ή ψυχανθές; Θα στοχεύσουμε σε παραγωγή σπόρου ή σε παραγωγή χορτομάζας για την κτηνοτροφία; Το ψυχανθές έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: Δεν χρειάζεται αζωτούχο λίπανση. Επιπλέον, αφήνει στο χωράφι άζωτο και για την επόμενη καλλιέργεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό με τις σημερινές τιμές των αζωτούχων λιπασμάτων.
Είναι σημαντικό στην αμειψισπορά που σχεδιάζουμε να συμπεριλάβουμε ψυχανθή από πολλές πλευρές (εναλλαγή καλλιεργειών, περιορισμό ζιζανίων και παρασίτων), αλλά για τη φετινή χρονιά η αποφυγή προσθήκης αζώτου είναι ιδιαίτερα σημαντική, με το υψηλό κόστος των λιπασμάτων, που φαίνεται ότι θα παραμείνει για όλη τη χρονιά.
Ειδικά για τα σιτηρά, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα εξής:
Α) Η μείωση εισροών
Το κόστος των εισροών για την ώρα είναι τεράστιο. Το πετρέλαιο κοντά στα δύο ευρώ/λίτρο, με τάσεις μείωσης. Αυτό επιβαρύνει όλες τις εργασίες. Ιδιαίτερα το όργωμα, απαιτεί κατανάλωση γύρω στα 4 λίτρα/στρ., που με τις υπόλοιπες εργασίες προετοιμασίας του χωραφιού ξεπερνά τα 6 λίτρα. Πρόκειται για ένα σημαντικό κόστος, που καλό είναι να το μειώσουμε. Μια αβαθής κατεργασία ή ακόμα καλύτερα ακατεργασία, όπου υπάρχουν κατάλληλες μηχανές, θα περιόριζαν το κόστος χωρίς καμία αρνητική επίδραση στην παραγωγή, όπως έδειξαν τόσα χρόνια οι επιδεικτικοί αγροί που εγκαταστήσαμε (Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας.
β) Η μελετημένη σπορά
Το κόστος των σπόρων είναι επίσης ιδιαίτερα υψηλό. Επομένως, η σπορά περισσότερων σπόρων από όσους χρειάζονται είναι λάθος. Βέβαια, προϋπόθεση για μείωση της ποσότητας του σπόρου είναι μια καλή σπαρτική, σωστά συντηρημένη και ρυθμισμένη. Θα πρέπει να υπολογίσουμε τον στόχο των φυτών/στρ. και με βάση το βάρος 1.000 σπόρων να υπολογίσουμε τον σπόρο που θα σπείρουμε. Ποσότητες 18-20 κιλών/στρ. φαίνεται να είναι αρκετές, αλλά ένας υπολογισμός βοηθά να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα.
Στους πιλοτικούς αγρούς του Προγράμματος Ελληνικού Σίτου MISKO, κάθε χρόνο σπέρναμε γύρω στα 20 κιλά/στρ. (σύμφωνα με τις οδηγίες του granoduro.net, ενός λογισμικού υποβοήθησης των παραγωγών στη λήψη αποφάσεων για το σκληρό σιτάρι, που δοκιμάσαμε με επιτυχία τα τελευταία σχεδόν δέκα χρόνια), με βάση το βάρος 1.000 σπόρων που υπάρχει στο καρτελάκι του σπόρου και τον χρόνο σποράς, έναντι 24 κιλών/στρ. (και περισσότερα) του παραγωγού και πάντα είχαμε ίδιες ή καλύτερες αποδόσεις. Τα 4 κιλά κάνουν σημαντική διαφορά στο κόστος.
Γ) Η ορθή λίπανση
Το λίπασμα είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του κόστους σήμερα. Τα αζωτούχα λιπάσματα έχουν τριπλάσια αξία από όσο πριν από την κρίση. Οι αγρότες θα πρέπει να σκεφτούν καλά τι θα κάνουν. Μια λύση είναι η καλλιέργεια ψυχανθών, που θα απαλείψει το πρόβλημα.
Βέβαια, τα ψυχανθή είναι μια διαφορετική καλλιέργεια και αν ο παραγωγός δεν έχει σχετική εμπειρία, μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα. Στα σιτηρά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι πρέπει να αυξήσουμε την απόδοση των λιπασμάτων (ποσοστό λιπάσματος που απορροφάται από τα φυτά ως προς την ποσότητα που εφαρμόζουμε) με ορθή εφαρμογή. Ο κανόνας των τεσσάρων Σ ή R (σωστό είδος λιπάσματος, στη σωστή δόση, σωστό χρόνο εφαρμογής, στη σωστή θέση και προσθέτω για τα ελληνικά δεδομένα με έναν καλής ποιότητας λιπασματοδιανομέα σωστά συντηρημένο και ρυθμισμένο), πρέπει να εφαρμόζεται με σχολαστικότητα, για να έχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα. Διαφοροποιημένη λίπανση, σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε τμήματος του χωραφιού, μειώνει τις δόσεις ουσιαστικά.
Δ) Ο μετριασμός ψεκασμών
Την ίδια προσοχή πρέπει να δώσουμε και στην εφαρμογή των παρασιτοκτόνων. Ποτέ προληπτικούς ψεκασμούς. Πάντα ψεκάζουμε όταν υπάρχει πρόβλημα και ποτέ για να «είμαστε ήσυχοι». Τελευταία, ψεκασμοί με drones επιτρέπουν μείωση των δόσεων. Ακόμα δεν υπάρχει μεγάλη εμπειρία, αλλά φαίνεται να μπορούμε να εξοικονομήσουμε 10%-20% των δραστικών ουσιών.
Ε) Οι τιμές παραγωγού
Ένα σημαντικό ερώτημα που πρέπει να απαντήσουν οι αγρότες είναι ποιες θα είναι οι τιμές των προϊόντων τους. Η έκρηξη των τιμών του καλοκαιριού του 2021 οφείλονταν στην επανεκκίνηση των οικονομιών μετά την COVID-19, αλλά και στις χαμηλές παραγωγές σε κάποιες περιοχές του πλανήτη, όπως του Καναδά για το σκληρό σιτάρι και για καλλιέργειες στις ΗΠΑ από ξηρασία. Πάνω σε αυτά, ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Φέτος, οι παραγωγές του Καναδά και των ΗΠΑ επανήλθαν σε φυσιολογικά επίπεδα, έστω και λίγο μειωμένες.
Δεν αναπληρώνονται άμεσα όλες οι απώλειες παραγωγής των προηγούμενων ετών, αλλά αρχίζουν να ισορροπούν οι αγορές και οι τιμές αρχίζουν να κατεβαίνουν. Τι θα γίνει μέχρι τον επόμενο χρόνο; Θα σταματήσει ο πόλεμος και θα επανέλθουν οι παραγωγές και οι αγορές στα κανονικά τους; Ο κίνδυνος που φαίνεται μπροστά είναι να συμβεί το αντίθετο από το 2021. Τότε, είχαμε παραγάγει με χαμηλές τιμές των εισροών και πουλήσαμε ακριβά. Κάποια χρονιά, μπορεί να γίνει το αντίθετο. Είχαμε γράψει παλαιότερα ότι οι αγρότες έπρεπε να κρατήσουν λίγα χρήματα από τα κέρδη του 2021 για να ανταπεξέλθουν στη δύσκολη χρονιά. Ελπίζουμε να το έκαναν.
ΣΤ) Ο ρόλος της πολιτείας
Κλείνουμε με την αδυναμία της πολιτείας να βοηθήσει τους αγρότες, συμβουλεύοντας και κατευθύνοντάς τους. Υπάρχει φόβος ότι η διανομή επιδοτήσεων και αποζημιώσεων από το πολιτικό σύστημα προς άγραν ψήφων δεν βοηθά την κατάσταση. Η διατήρηση των γεωπόνων των περιφερειών στα γραφεία, να κάνουν τη γραφειοκρατία των επιδοτήσεων, αντί να είναι στα χωράφια και να συμβουλεύουν τους αγρότες, είναι εγκληματική. Νέες ιδέες και νέες τεχνολογίες πώς θα διαδοθούν; Θα χάσουμε πάλι το τρένο και θα μείνουμε οι ουραγοί της Ευρώπης; Αυτό θα γίνει, αν δεν ξυπνήσουμε όλοι έγκαιρα.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2022
