Η νηστεία της Σαρακοστής είναι η πιο σημαντική νηστεία του χρόνου για όσους πειθαρχούν πιστά στους κανόνες της Εκκλησίας, αλλά και για πολλούς που την τηρούν επειδή το απαιτεί το έθιμο, ή η υγεία τους. Η αρχή της άνοιξης επιβάλλει να καθαρίσει ο οργανισμός μας από τις τοξίνες που συσσώρευσαν σε αυτόν τα λιπαρά του χειμώνα, και η αποχή, έστω για μερικές μέρες, από κρέας και γαλακτοκομικά, βοηθάει αποφασιστικά. Τη Μεγάλη Εβδομάδα βέβαια, όλοι σχεδόν οι Έλληνες ακολουθούν την παράδοση και απέχουν από αρτύσιμες τροφές. Το λιγότερο που κερδίζουμε από την αποχή αυτή είναι να απολαύσουμε με μεγαλύτερη όρεξη τον οβελία και τα καλούδια της Λαμπρής.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ή Σαρακοστή, είναι η αρχαιότερη νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα και η διάρκειά της ήταν αρχικά έξι εβδομάδες. Πολύ αργότερα, προστέθηκε μία ακόμα εβδομάδα. «Μεγάλη» ονομάστηκε από το μεγαλείο των Παθών και «Σαρακοστή» επειδή περιλαμβάνει σαράντα μέρες νηστείας. Σύμφωνα με την Εκκλησία μας, σκοπός της Μεγάλης Σαρακοστής είναι η κάθαρση του σώματος και του πνεύματος των πιστών, ώστε να είναι έτοιμοι να υποδεχτούν την Ανάσταση. Ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και κλείνει την Παρασκευή, πριν το Σάββατο του Λαζάρου.
Η Μεγάλη Εβδομάδα δεν περιλαμβάνεται στη Σαρακοστή, είναι όμως κι αυτή μια εβδομάδα αυστηρής νηστείας. Έτσι, η περίοδος της νηστείας γίνεται πενήντα μέρες και αυτό έχει διαμορφώσει στην Ελλάδα μια πλούσια –και νόστιμη– παράδοση: Τα σαρακοστιανά, που μετατρέπουν πολλές από της νηστίσιμες συνταγές σε γαστριμαργική απόλαυση. Όλοι μας έχουμε μνήμες από τις μέρες αυτές. Όλοι μας θυμόμαστε τη μάνα μας να επιλέγει προϊόντα σαρακοστιανά, να μαγειρεύει τα σαρακοστιανά, και σε συνέχεια να απολαμβάνουμε το σαρακοστιανό τραπέζι. Κι αυτό δίνει στη Μεγάλη Σαρακοστή μια ξεχωριστή θέση στο μυαλό και την καρδιά μας. Μυρωδιές και γεύσεις που συνδέονται με την αναμονή της άνοιξης, της Ανάστασης, της καλύτερης ζωής, σε όλη τη χώρα, από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη κι από την Πελοπόννησο μέχρι τα νησιά του Αιγαίου.
Κάθε τόπος έχει τα δικά του σαρακοστιανά, και επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε κάποια από αυτά.
Χοντρομενούδελο – Ηλείας
Στην περιοχή της Ηλείας, μενουδέλι ονομάζουν τον φιδέ. Χοντρομενούδελο, λοιπόν, είναι ο χοντρός φιδές, ο οποίος παρασκευάζεται σε «φωλιές», όμοιες με αυτές των πουλιών. Για τους κατοίκους της περιοχής αποτελεί μια εύκολη και νόστιμη συνταγή για την περίοδο της νηστείας. Παρασκευάζεται με τη μορφή σούπας, με την προσθήκη φρέσκιας ντομάτας και μπαχαρικών. Απλό στην εκτέλεση, έχει μεγαλώσει πολλές γενιές Ηλείων και τιμάται ιδιαίτερα την σαρακοστή.
Λαλάγγια Μάνης
Τα λαλάγγια, ή τηγανίδες, αποτελούν τοπική παράδοση στη Μάνη. Την παραμονή των θρησκευτικών εορτών, οι νοικοκυρές άφηναν όλα όσα έκαναν, για να ασχοληθούν με τα λαλάγγια. Οι ποσότητες που παρασκεύαζαν ήταν τεράστιες, αρκετές να φιλέψουν και αυτούς που δεν μπορούσαν να φτιάξουν, ή βρίσκονταν σε πένθος. Τα νηστίσιμα υλικά τους, από τα οποία παρασκευάζονται, καθιέρωσαν τα λαλάγγια και ως τροφή της Σαρακοστής. Οι νοικοκυρές ζυμώνουν το αλεύρι με νερό και το αρωματίζουν με διάφορα μπαχαρικά, όπως κανέλλα, γαρύφαλλο και σουσάμι. Στη συνέχεια πλάθουν τη ζύμη σε μακριά, λεπτά κορδόνια και τα τηγανίζουν σε ελαιόλαδο. Τα αφήνουν να στραγγίξουν και τα σερβίρουν με κανέλλα και ζάχαρή.
Μουστοκούλικα Λήμνου
Το κατεξοχήν γλυκό της Μεγάλης Παρασκευής για το ακριτικό νησί, καθώς η ζύμη του δεν περιέχει ούτε λάδι. Η μαγιά λιώνει σε χλιαρό νερό στην οποία προσθέτουν το αλεύρι, ώσπου να γίνει ζύμη που δεν κολλάει. Στη συνέχεια, πλάθουν με αυτήν κυλίνδρους πιο χοντρούς από ένα στυλό, και σχηματίζουν στρογγυλά δαχτυλίδια. Τα βράζουν στον μούστο και είναι έτοιμα να χαρίσουν μια σπάνια ευχαρίστηση στον ουρανίσκο.
Χοχλιοί με ξινόχοντρο
Παραδοσιακή νηστίσιμη συνταγή από την Κρήτη. Τα σαλιγκάρια –κοχλιοί– αφού ξεπλυθούν σε λεκάνη με νερό, τα ρίχνουν στο τηγάνι και τα τσιγαρίζουν με σκόρδο και κρεμμύδι. Προσθέτουν τη ντομάτα και το αλατοπίπερο και τα αφήνουν να σιγοβράσουν. Σε άλλη κατσαρόλα παρασκευάζουν τον ξινόχοντρο, είδος χοντρού ξινού τραχανά, με την προσθήκη λαδιού και νερού, για να συνοδεύσει τους χοχλιούς, δημιουργώντας ένα γευστικότατο συνδυασμό.
Κολομπαρόπιτα Χαλκιδικής
Η κολομπαρόπιτα είναι μια παραδοσιακή πίτα της Χαλκιδικής. Το όνομα το πήρε από τη λέξη «κολόμπαρος», που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει γυμνός. Αυτό συνέβη γιατί η συγκεκριμένη πίτα γίνεται χωρίς φύλλο. Το κύριο συστατικό της είναι το κολοκύθι, το οποίο, αφού το αλατοπιπερώσουν και το αφήσουν να στραγγίξει, το αναμειγνύουν με σιμιγδάλι, ζάχαρη και κανέλλα (σε περιόδους μη νηστείας προσθέτουν και αυγά). Το στρώνουν σε ταψί και το πασπαλίζουν από πάνω με αλεύρι, για να δημιουργηθεί τραγανή κρούστα.
της Μυρσίνης Γρηγόρη
