· Το 1915 δημοσιεύθηκε ο πρώτος νόμος (602/1915) για όλες τις κατηγορίες συνεταιρισμών, που είχε ως βάση την αντίστοιχη γερμανική νομοθεσία. Ήταν ένας φιλελεύθερος, δημοκρατικός νόμος, και οι συνεταιρισμοί, ιδιαίτερα οι γεωργικοί, αναπτύχθηκαν γρήγορα. Πάνω από 5.000 συνεταιρισμοί ιδρύθηκαν την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του, οι περισσότεροι των οποίων ήταν πιστωτικοί και άσκησαν με σημαντική επιτυχία την αγροτική πίστη, περιορίζοντας την τοκογλυφία. Προκλήθηκαν, όμως, αντιδράσεις από τον προϋπάρχοντα εμπορικό μηχανισμό εξυπηρέτησης των αγροτών. Προς ικανοποίηση των αντιδρώντων, που είχαν και σημαντική πολιτική επιρροή, ψηφίστηκε ο νόμος 5289/1931, που έθεσε σημαντικούς περιορισμούς στους συνεταιρισμούς.
· Η ίδρυση της ΑΤΕ, το 1929, θεωρήθηκε σημαντικό συνεταιριστικό επίτευγμα. Αργότερα όμως, με την ίδρυση πυκνού δικτύου υποκαταστημάτων της, ανέλαβε ή ίδια την άσκηση της αγροτικής πίστης στην περιφέρεια, με κόστος πολύ υψηλότερο εκείνου των ενώσεων αγροτικών συνεταιρισμών που λειτουργούσαν ως πρακτορεία της, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί.
· Ο πρωτεργάτης των συνεταιρισμών, Σωκράτης Ιασεμίδης, φρόντισε από το 1919 να καταρτιστεί και να κυκλοφορήσει το «Καταστατικό της Ομοσπονδίας Γεωργικών Συνεταιρισμών Ελλάδος». Η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης πανελλήνιας οργάνωσης έγινε το 1922, από τις ενώσεις της Πελοποννήσου. Αλλά και τότε δεν εκτιμήθηκε επαρκώς η σημασία της Οργάνωσης. Το «πλήρωμα του χρόνου» ήρθε το 1935, ύστερα από συστηματικές και έντονες προσπάθειες του Θεόδωρου Τζωρτζάκη στον οποίο οφείλει πολλά η συνεταιριστική κίνηση. Το καταστατικό της Συνομοσπονδίας εγκρίθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1935. Στις εκλογές που ακολούθησαν, πρόεδρος εξελέγη ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής και Διευθυντής ο Θεόδωρος Τζωρτζάκης.
· Το 1936, επί δικτατορίας Μεταξά, οι συνεταιρισμοί αποτέλεσαν ελεγχόμενη προέκταση του κρατικού μηχανισμού. Έτσι, ενάμιση χρόνο μετά την ίδρυση της ΠΑΣΕΓΕΣ, άρχισαν τα σοβαρά προβλήματα..
· Μετά την απελευθέρωση, (νόμος 389/1945) έγινε προσπάθεια αποκατάστασης της ομαλότητας στους συνεταιρισμούς γενικότερα και στη Συνομοσπονδία ειδικότερα. Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της 27ης Ιανουαρίου 1946, εξελέγη 11μελές διοικητικό συμβούλιο. Πρόεδρος εξελέγη ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής και Διευθυντής ο Ιωάννης Αφεντάκης.
· Από το 1950 ως το 1967, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί συγκροτήθηκαν σε ένα ενιαίο επιχειρηματικά σύνολο. Με πρωτοβουλίες της ΠΑΣΕΓΕΣ, ιδρύθηκαν, μέχρι το 1967, Κεντρικές Ενώσεις, Κοινοπραξίες ή Συνεταιριστικές εταιρείες, για τον καπνό, το ελαιόλαδο, τις ελιές, τις σταφίδες, το κρασί, τα σύκα, την κτηνοτροφία, τα οπωροκηπευτικά, τις ζωοτροφές, τις συνεταιριστικές εκδόσεις, τα γεωργικά εφόδια κ.λπ.
· Η προσπάθεια ανασυγκρότησης και ενδυνάμωσης του δικτύου των συνεταιρισμών διακόπηκε το 1967, όταν το δικτατορικό καθεστώς, με το Ν.Δ. 31/1967 απομάκρυνε τις αιρετές διοικήσεις και τοποθέτησε εγκάθετους του καθεστώτος.
· Με την επαναφορά της δημοκρατικής νομιμότητας, διεξήχθησαν ελεύθερες εκλογές. Από το 1976 ξεκινά μια καινούρια προσπάθεια και σημειώνεται ανάπτυξη σημαντικών δραστηριοτήτων. Οι συνεταιρισμοί απέκτησαν οικονομική δύναμη και αξιόλογη συμμετοχή στη μεταποίηση και την εμπορία γεωργικών προϊόντων, με σημαντικό εξαγωγικό προσανατολισμό. Η αυτονόμηση και η οικονομική ενδυνάμωση τους προκάλεσε το ενδιαφέρον των πολιτικών κομμάτων, αλλά και τις αντιδράσεις των θιγομένων κυκλωμάτων. Έτσι, ψηφίστηκε ο νόμος 921/1979, ο οποίος μετά την πολιτική μεταβολή που ακολούθησε δεν εφαρμόστηκε.
· Στην έναρξη της δεκαετίας του 1980, το ενδιαφέρον στράφηκε στην ομαλή μετάβαση από την εθνική στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Το 1982 όμως, με τον Νόμο 1257/82, επιβλήθηκαν αρχαιρεσίες με το σύστημα των συνδυασμών, με πρόσχημα «την αποκατάσταση της δημοκρατίας στους συνεταιρισμούς». Στην πράξη, δυστυχώς, τον έλεγχο είχαν τα πολιτικά κόμματα.
· Λίγο αργότερα ψηφίστηκε ο ν.1541/1985, που περιλάμβανε σωρεία αναγκαστικών διατάξεων και εκλογές με συνδυασμούς. Ορισμένες διατάξεις του νόμου επέβαλαν την υποχρέωση των μελών να παραδίδουν τα παραγόμενα προϊόντα για μεταποίηση και εμπορία στον συνεταιρισμό και την παράλληλη υποχρέωση του συνεταιρισμού να παραλαμβάνει τα προϊόντα. Οι διατάξεις αυτές αδράνησαν, αφού οι περισσότεροι συνεταιρισμοί δεν είχαν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν. Ο νόμος 1541/1985 υπέστη σωρεία τροποποιήσεων και τελικά δεν εφαρμόστηκε.
· Το 1993 ψηφίστηκε ο νόμος 2189/93, που, μεταξύ άλλων αποκαθιστούσε τις εκλογές στους συνεταιρισμούς με ενιαίο ψηφοδέλτιο. Όμως, αμέσως μετά την πολιτική μεταβολή, με τον νόμο 2181/94, επανήλθε το σύστημα των συνδυασμών. Ο κομματικός εναγκαλισμός των αγροτικών συνεταιρισμών, η ανεπαρκής διαχείρισή τους και οι επιχειρηματικές αποτυχίες, διόγκωσαν το μέγεθος του δανεισμού τους. Σε συνθήκες κρίσης, την περίοδο 1989-1992, αποφασίστηκε η αναδιάρθρωση καθυστερούμενων δανείων, που δημιουργήθηκαν με εντολές των τότε κυβερνήσεων, με δυσβάσταχτους όρους για τους συνεταιρισμούς και τις ενώσεις τους. Σημειώνεται ενδεικτικά η περίπτωση με τον Νόμο 2008/92 ρύθμισης των χρεών της ΚΥΔΕΠ (Κοινοπραξία Ενώσεων Συνεταιρισμών Διαχείρισης Εγχώριων Προϊόντων) προς την ΑΤΕ, που όπως αναφέρεται στο σχετικό άρθρο «προέκυψαν από ζημιές οφειλόμενες στην άσκηση κοινωνικής ή άλλης παρεμβατικής πολιτικής με εντολή και για λογαριασμό του Κράτους». Το Δημόσιο ανέλαβε το χρέος προς την ΚΥΔΕΠ (187,5 δισ. δρχ.) όχι όμως και τους τόκους (116,3 δισ. δρχ.) με αποτέλεσμα εξαιτίας των υψηλών επιτοκίων της εποχής εκείνης και των υπέρμετρων επιβαρύνσεων της ΑΤΕ (με υψηλά επιτόκια υπερημερίας και ανατοκισμό ανά τρίμηνο), να οδηγηθεί τελικά στο κλείσιμο η μεγαλύτερη συνεταιριστική επιχείρηση της χώρας. Ανάλογη ήταν και η περίπτωση της ΣΥΝΕΛ ΑΕ (Συνεταιριστική Εταιρεία Λιπασμάτων). Το αποτέλεσμα ήταν ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος να δημοσιεύει συχνά συστάσεις προς τους παραγωγούς να απομακρυνθούν από τους συνεταιρισμούς και να οργανωθούν σε εταιρείες.
· Στην αφετηρία της νέας περιόδου της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, αναδείχθηκε η ανάγκη επικράτησης της επιχειρηματικής λογικής για την επίτευξη αυξημένης ανταγωνιστικότητας με ταυτόχρονη τήρηση των συνεταιριστικών αρχών και αξιών και επιδίωξη την ψήφιση ενός νέου νόμου για τους συνεταιρισμούς που θα καταργούσε πολλές δυσλειτουργικές διατάξεις. Η ανάγκη για νέο θεσμικό πλαίσιο καλύφθηκε με τον Νόμο 2810/2000 που αποκατέστησε την ηρεμία στο καθεστώς λειτουργίας των αγροτικών συνεταιρισμών και εφαρμόστηκε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Δεν άργησαν ωστόσο να παρουσιαστούν αγκυλώσεις, αλλά και περιπτώσεις έντονου κρατικού παρεμβατισμού.
Ο ΣΑΣΟΕΕ, σύγχρονη απάντηση στην κρίση
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, έγινε καθαρό ότι οι συνεταιριστικές οργανώσεις -με ορισμένες ασφαλώς εξαιρέσεις- στερούνταν οργάνωσης και δυναμισμού, είχαν χάσει μερίδια αγοράς, αδυνατούσαν να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά προς τον ιδιωτικό τομέα και αντιμετώπιζαν συσσωρευμένα προβλήματα. Η πλέον ορατή πλευρά της κρίσης αυτής είχε τα χαρακτηριστικά της οικονομικής αδυναμίας, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζεται η σημασία της κρίσης σε προσανατολισμούς και στόχους. Η προσπάθεια που άρχισε με τον ΣΑΣΟΕΕ αποτελεί μια σύγχρονη απάντηση συνολικά στην κρίση του συνεταιριστικού κινήματος.
