Επενδυτικές ευκαιρίες για συλλογικά σχήματα (ομάδες και οργανώσεις παραγωγών) παρέχει το νέο ΠΑΑ 2014 – 2020. Τόσο μέσα από το Μέτρο 9 «σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών», όσο και από άλλα, όπως αυτά που αφορούν δράσεις μεταφοράς γνώσης και ενημέρωσης, σχέδια βελτίωσης, τα Leader, οι ομάδες παραγωγών (ΟΠ) μπορούν να επενδύσουν με στόχο την αύξηση της υπεραξίας των προϊόντων που διαθέτουν στην αγορά. Επιπλέον, ενισχύονται η συλλογική οργάνωση των παραγωγών και η δομική ανασυγκρότηση του πρωτογενούς τομέα.
Σύμφωνα με όσα τόνισε ο Νίκος Μανέτας, προϊστάμενος της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του ΠΑΑ 2014-2020, σε πρόσφατη ομιλία του «μέσω του Μέτρου 9 (M09 – Σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών), ενθαρρύνεται και ενισχύεται η σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών, με κάλυψη των λειτουργικών δαπανών τους για μια πενταετία, στη βάση εκπονηθέντος επιχειρηματικού σχεδίου». Η ενίσχυση –σύμφωνα με τον κ. Μανέτα– καταβάλλεται ετησίως, υπολογιζόμενη ως ποσοστό επί της αξίας της παραγωγής που διατίθεται στο εμπόριο και ανέρχεται έως 100.000 ευρώ το έτος.
Το επιχειρηματικό σχέδιο των ΟΠ μπορεί να έχει ως στόχο την προσαρμογή της παραγωγής και των προϊόντων των παραγωγών που είναι μέλη αυτών των οργανώσεων στις απαιτήσεις της αγοράς, στην από κοινού διάθεση εμπορευμάτων. Επίσης, στόχο έχει τη «θέσπιση κοινών κανόνων, που ευνοούν την παραγωγή και –ιδίως– σε σχέση με τη συγκομιδή και τη διαθεσιμότητα, τη μείωση του κόστους παραγωγής –μέσω της από κοινού χρήσης υλικοτεχνικών υποδομών– και, τέλος, δραστηριότητες, που έχουν σχέση με την ανάπτυξη δεξιοτήτων μεγάλων επιχειρήσεων και εμπορίας και με τη διευκόλυνση διαδικασιών καινοτομίας», σημείωσε ο κ. Μανέτας.
Ευκαιρίες
Σύμφωνα με τον ίδιο, το θεσμικό πλαίσιο για την αναγνώριση των ομάδων παραγωγών είναι σχεδόν ολοκληρωμένο, κάτι, βέβαια, που έχει γίνει γνωστό και από την ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης (σ.σ.: η ΚΥΑ αναμένεται να πάρει ΦΕΚ το επόμενο διάστημα). Μέσω αυτής της ΚΥΑ, τα συλλογικά συνεργατικά σχήματα θα έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν και άλλων μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως είναι το μέτρο για τα συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, το μέτρο του ΠΑΑ που αφορά τη δράση μεταφοράς γνώσεων- κατάρτισης και ενημέρωσης, όπως, επίσης, και το μέτρο 16 του προγράμματος που αφορά τη συνεργασία και προώθηση της καινοτομίας.
Παράλληλα, οι ομάδες παραγωγών και οι συνεταιρισμοί θα μπορούν να επωφεληθούν από τα επενδυτικά μέτρα, όπως είναι τα Σχέδια Βελτίωσης και η Μεταποίηση μέσω των οποίων μπορούν να ενισχυθούν και οι συλλογικές επενδύσεις.
Τα μέτρα της ποιότητας – μεταφοράς γνώσης – συνεργασίας
Ξεκινώντας από το μέτρο της ποιότητας (Μ 03 «Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων»), η ομάδα ή οργάνωση παραγωγών –σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του ΠΑΑ– μπορεί να ενισχυθεί για τα πάγια κόστη που απορρέουν από τη συμμετοχή της σε ένα εθνικό σύστημα ποιότητας. «Η πιστοποίηση της ποιότητας, ως ανώτατο ετήσιο ποσό, καθορίζεται στα 3.000 ευρώ ανά γεωργική εκμετάλλευση. Επίσης, μέσω του μέτρου αυτού, δίνεται η δυνατότητα να χρηματοδοτηθούν δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης.
Συνεπώς, εδώ, το ανώτατο ποσό στήριξης ανέρχεται στο 70% των επιλέξιμων δαπανών και οι δραστηριότητες που μπορούν να χρηματοδοτηθούν περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την οργάνωση και τη συμμετοχή σε εκθέσεις, παρόμοιες δραστηριότητες δημοσίων σχέσεων και προώθησης πληροφοριών και δραστηριοτήτων, μέσω των διαφόρων μέσων επικοινωνίας», συμπληρώνει ο κ. Μανέτας. Και προσθέτει: «Στο μέτρο που αφορά δράσεις μεταφοράς γνώσης και ενημέρωσης, η ομάδα ή οργάνωση παραγωγών ή ο συνεταιρισμός μπορεί να συμμετέχει, ώστε να αποκτήσει επαγγελματική κατάρτιση και δεξιότητες μέσω των μορφωτικών μαθημάτων ατομικής καθοδήγησης και εργαστηρίων, ενώ προβλέπονται και βραχυπρόθεσμες ανταλλαγές για διαχείριση/διαφήμιση γεωργικών εκμεταλλεύσεων, καθώς και επισκέψεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις για την υιοθέτηση καλών γεωργικών πρακτικών».
Στο μέτρο που αφορά τη συνεργασία, ο κ. Μανέτας τόνισε ότι «στο πρόσφατο συνέδριο για την καινοτομία (που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του ΥΠΑΑΤ), εξήχθησαν κάποια πολύ σημαντικά συμπεράσματα τα οποία θα αξιοποιηθούν στη θεσμοθέτηση της δυνατότητας χρηματοδότησης καινοτόμων δράσεων, μέσα από συμπράξεις καινοτομίας. Στόχος είναι η προώθηση της καινοτομίας, σύνδεση της έρευνας με τη γεωργική πρακτική, αλλά και η υλοποίηση απαιτήσεων, όπως, επίσης, και η διοργάνωση βραχέων αλυσίδων εφοδιασμού».
Από τη γη στη μεταποίηση και στην τυποποίηση
Συλλογικές επενδύσεις μπορούν να γίνουν, όμως, – όπως υπογραμμίζει ο κ. Μανέτας – και μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης: «στο μέτρο των Σχεδίων Βελτίωσης, παρέχεται η δυνατότητα στις ομάδες και οργανώσεις να υλοποιήσουν συνολικές επενδύσεις έως 2 εκατ. ευρώ, με αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης έναντι των μεμονωμένων παραγωγών έως και 20 ποσοστιαίες μονάδες. Οι απαιτήσεις αυτές περιλαμβάνουν ίδρυση, επέκταση, εκσυγχρονισμό εγκαταστάσεων, προμήθεια εξοπλισμού, επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), εξοικονόμηση ύδατος για την προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ».
Επιπλέον, το μέτρο της μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων (Μ 4.2) παρέχει τη δυνατότητα στους συνεταιρισμούς, ομάδες και οργανώσεις παραγωγών να υλοποιήσουν συλλογικές επενδύσεις σε τομείς όπως αυτές της μεταποίησης στο κρέας, στο γάλα, στο μέλι, στα αυγά, στα σαλιγκάρια, στα δημητριακά, στα φρούτα, στα οπωροκηπευτικά, στα άνθη, στα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά. «Το ύψος των επενδυτικών σχεδίων εδώ μπορεί να ανέλθει μέχρι 10 εκατ. ευρώ και, για πρώτη φορά, μέσω του συγκεκριμένου μέτρου, παρέχεται η δυνατότητα και επενδύσεων που ξεκινούν από γεωργικό προϊόν και επεκτείνονται και σε μη γεωργικό προϊόν, όπως επεξεργασία καπνού, ζυθοποιία, προϊόντα κυψέλης, αιθέρια έλαια, αποστάγματα αμπελουργικής προέλευσης, παραγωγή προϊόντων κοσμετολογίας», τονίζει ο κ. Μανέτας.
Επίσης, τα συλλογικά παραγωγικά σχήματα, όπως είναι οι συνεταιρισμοί (και οι γυναικείοι συνεταιρισμοί), μπορούν να επωφεληθούν από μέτρα του ΠΑΑ, συμπληρωματικά της αγροτικής δραστηριότητας, όπως τα μέτρα του αγροτουρισμού, της βιοτεχνίας και της οικοτεχνίας, που υλοποιούνται μέσω των τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων, των προγραμμάτων Leader, που είναι γνωστότερα, και εκεί οι επενδύσεις μπορούν να ανέβουν μέχρι 600.000 ευρώ.
«Ήδη, ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση για τα τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα, όπως υποβλήθηκαν από τις τοπικές αναπτυξιακές, έτσι ώστε εντός του 2017 να έχουμε τις προκηρύξεις προς τους ενδιαφερόμενους επενδυτές», ανέφερε στην ομιλία του ο κ. Μανέτας.
Πολύτιμα συμπεράσματα από το παρελθόν
O προϊστάμενος της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του ΠΑΑ 2014-2020 αναφέρθηκε και στις διαπιστώσεις που προέκυψαν μετά την πιο πρόσφατη αξιολόγηση του ΠΑΑ, μια αξιολόγηση, όπως επεσήμανε, που οδήγησε στο να αποφασιστεί η ενίσχυση της συλλογικότητας στον πρωτογενή τομέα. «Στην αξιολόγηση διεφάνη ο μικρός βαθμός οργάνωσης των παραγωγών, με ό, τι αυτό συνεπάγεται για τη δυνατότητά τους να αυξήσουν το οικονομικό μέγεθος των εκμεταλλεύσεών τους, ώστε να εξασφαλίσουν ικανοποιητική βιωσιμότητα, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο ιδιοκτησιακής συγκέντρωσης του μικρού τεμαχισμένου κλήρου των παραγωγών σε λίγους», ανέφερε ο κ. Μανέτας. Και συμπλήρωσε: «Κατ’ επέκταση, μέσω της δημιουργίας υγιών παραγωγικών συλλογικών σχημάτων, δίνεται η δυνατότητα στους παραγωγούς να δημιουργήσουν συνθήκες λειτουργίας σε οικονομίες κλίμακας, να μειώσουν το κόστος εισροών, να εξασφαλίσουν –μέσω της αύξησης του όποιου διαπραγματευόμενου προϊόντος– καλύτερες τιμές, μέσα από συλλογική διαπραγμάτευση και συμβολαιοποίηση των συναλλαγών τους με προμηθευτές και μεσάζοντες. Επίσης, τους δίνεται η δυνατότητα να προβάλουν και να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα την παραγωγή τους στην εγχώρια και στις διεθνείς αγορές και να διεισδύσουν σε νέες, εξασφαλίζοντας ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση για την υλοποίηση επενδύσεων».
Μία δεύτερη διαπίστωση, που αποτελεί συνεπακόλουθο του χαμηλού βαθμού οργάνωσης των παραγωγών, είναι η ασθενέστερη διαπραγματευτική θέση των παραγωγών σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους κρίκους της αγροεφοδιαστικής αλυσίδας, είτε αυτοί είναι διακινητές, έμποροι χονδρικής και λιανικής είτε προμηθευτές αγροτικών εφοδίων, ενώ, ταυτόχρονα, η συγκεκριμένη εφοδιαστική αλυσίδα χαρακτηρίζεται από αθέμητες εμπορικές πρακτικές που επηρεάζουν άμεσα και αρνητικά τόσο το εισόδημα των παραγωγών όσο και τη συνολικότερη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους.
Η τρίτη διαπίστωση αφορά την ελλιπή ενημέρωση και κατάρτιση των παραγωγών, καθώς και αδυναμίες ως προς τη μεταφορά γνώσης κατά μήκος της αγροεφοδιαστικής αλυσίδας.
