του Πάνου Στεφάνου, υπεύθυνου επικοινωνίας του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
Στην Ελλάδα, η εξάπλωσή του εκτείνεται σε όλο σχεδόν το ηπειρωτικό ανάγλυφο της χώρας. Την τελευταία 20ετία, φαίνεται ότι ο πληθυσμός των λύκων παρέμεινε σταθερός στο μεγαλύτερο μέρος της κατανομής του, ενώ είναι πιθανό να μειώθηκε τοπικά σε περιοχές της Ηπείρου και της Χαλκιδικής. Ο ελάχιστος πληθυσμός του είδους υπολογίζεται σε 800-900 άτομα, κατανεμημένα σε περίπου 90 αγέλες.
Μέχρι το 1980, υπήρχε θεσπισμένη αμοιβή για τη θανάτωση λύκων, ενώ παρέμενε στον κατάλογο των «επιβλαβών» ως το 1992. Από το 1993 και εξής δεν συμπεριλαμβάνεται πλέον στα θηρεύσιμα είδη. Το 1983, ο λύκος χαρακτηρίστηκε ως είδος υπό αυστηρή προστασία, αφού συμπεριλήφθηκε στο Παράρτημα II του Ν. 1335/83, με το οποίο επικυρώθηκε η Σύμβαση της Βέρνης «για τη Διατήρηση της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος της Ευρώπης».
Χαμένες ισορροπίες
Ο λύκος προκαλεί τις μεγαλύτερες ζημιές στην κτηνοτροφία από όλα τα σαρκοφάγα της ελληνικής πανίδας (αρκούδες, τσακάλια, αλεπούδες, αδέσποτα σκυλιά). Το επίπεδο των ζημιών στην Ελλάδα αποτελεί ίσως ένα από τα υψηλότερα της Ευρώπης και προφανώς αντανακλά τη μεγάλη τροφική εξάρτηση των λύκων από ανθρωπογενείς πηγές τροφής.
Σε περιοχές όπου η φυσική λεία έχει μειωθεί, χρειάζεται να γίνουν προσπάθειες επαναφοράς των πληθυσμών οπληφόρων, ώστε να αυξηθούν οι συναντήσεις ανάμεσα σε λύκους και άγρια οπληφόρα. Το πλαίσιο των βασικών αρχών για την ομαλή συνύπαρξη των ειδών της άγριας πανίδας με τον άνθρωπο και την ελαχιστοποίηση των μεταξύ τους συγκρούσεων, θα πρέπει να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
✱ Έλεγχο της λαθροθηρίας και ελαχιστοποίηση γενικότερα των ανθρωπογενών αιτιών θνησιμότητας των άγριων οπληφόρων.
✱ Βελτίωση της τροφικής διαθεσιμότητας των δασικών περιοχών για την άγρια πανίδα, με εμπλουτισμό άγριων καρποφόρων φυτών.
✱ Χρήση φυτοφρακτών, τόσο σε σχέση με υφιστάμενους αγρούς, όσο και με την πραγματοποίηση αναδασμών.
✱ Ολοκληρωμένη διαχείριση σκουπιδιών και πτωμάτων ζώων.
✱ Υλοποίηση προγραμμάτων αναδασώσεων.
Κανόνες ορθής φύλαξης
Η εφαρμογή των κανόνων ορθής φύλαξης και διαχείρισης των κτηνοτροφικών ζώων θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση αφενός για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζημιών στα κτηνοτροφικά ζώα, αφετέρου για την προστασία των σπάνιων σαρκοφάγων θηλαστικών από την ανεξέλεγκτη καταδίωξή τους. Οι κανόνες αυτοί συνοψίζονται ως εξής:
✱ Η συνεχής παρουσία βοσκού στο κοπάδι αποτελεί σημαντικό παράγοντα αποτροπής της θήρευσης από σαρκοφάγα ζώα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
✱ Τα ευάλωτα κτηνοτροφικά ζώα θα πρέπει να διατηρούνται συγκεντρωμένα σε κοπάδια και όχι να βρίσκονται διάσπαρτα.
✱ Η βόσκηση θα πρέπει να γίνεται σε όσο το δυνατόν ακάλυπτες περιοχές, ώστε να υπάρχει καλύτερος έλεγχος και να αποφεύγεται η πιθανότητα απομόνωσης των κτηνοτροφικών ζώων από τα σαρκοφάγα ζώα.
✱ Συνιστάται η απομάκρυνση κάθε πτώματος ζώου ή ανθρωπογενούς πηγής τροφής (οργανικά απορρίμματα), τα οποία μπορούν να προσελκύσουν σαρκοφάγα είδη στην τοποθεσία σταβλισμού.
Προστατευτικά μέτρα
Οι περιφράξεις που παρεμποδίζουν την πρόσβαση σαρκοφάγων ή άλλων ενοχλητικών ειδών σε περιοχές όπου υπάρχουν κοπάδια, μελισσοκομικές μονάδες και καλλιέργειες, είναι από τις πλέον διαδεδομένες και παλαιότερες μεθόδους προστασίας. Η αποτελεσματικότητά τους είναι ανεξάρτητη από το κόστος κατασκευής και τη σύγχρονη ή πρωτόγονη μορφή της. Πολλές φορές κάποιες πρωτόγονες κατασκευές αποδεικνύονται πολύ αποτελεσματικότερες από άλλες σύγχρονες.
Ένας κατάλληλος φράκτης μπορεί να ελαττώσει σημαντικά τις ζημιές. Για τον περιορισμό της δημιουργίας υπόγειων διαδρόμων (λαγούμια) κάτω από τον φράκτη απαιτείται η τοποθέτηση ειδικού υπόγειου πλέγματος (ποδιά), μήκους 50-60 εκ. (εκατοστά), η οποία όμως αυξάνει αρκετά το κόστος κατασκευής. Η αναρρίχηση των ενοχλητικών ζώων αποτρέπεται με την τοποθέτηση πλαισίου με αρνητική κλίση στο πάνω μέρος του φράκτη. Το συνολικό ύψος του φράκτη πρέπει να φτάνει τα 1,75μ. από το έδαφος και η θεμελίωση των στύλων σε βάθος 70 εκ. προσθέτει αντοχή στον φράκτη, στις περιπτώσεις που κάποια ζώα πέσουν πάνω του.
Η περίπτωση τύπου fladry αποτελείται από κρεμαστές πλαστικές ταινίες 50Χ10 εκ. που ράβονται σε αποστάσεις 50 εκ., από τη μία πλευρά του πλάτους, σε πλαστικό σχοινί διαμέτρου 0,2 εκ. Το πλαστικό σχοινί θα πρέπει να βρίσκεται σε ύψος 50 εκ. πάνω από το έδαφος και να στηρίζεται με πάσσαλους τύπου r-bar, ανά 30 μέτρα περίπου. Η μέθοδος αυτή αποτελεί έναν απλό, χαμηλού κόστους και ιδιαίτερα ευκίνητο τρόπο περίφραξης, με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα στον αποκλεισμό περιοχών, ακόμη και μεγάλου μεγέθους, από την παρουσία λύκων.
Η χρήση ηλεκτροφόρας περίφραξης συνιστάται μόνο στην περίπτωση απομονωμένων χώρων σταβλισμού, με ακατάλληλη συμβατική περίφραξη. Σε αυτή την περίπτωση η ηλεκτροφόρος περίφραξη τοποθετείται στην εξωτερική πλευρά της συμβατικής, ώστε να αποκλείεται η επαφή των κτηνοτροφικών ζώων με το ρεύμα και να αποτρέπεται η είσοδος των λύκων.
Η παρουσία ποιμενικών σκύλων μειώνει σημαντικά τις απώλειες των κτηνοτροφικών ζώων από σαρκοφάγα και μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρήθηκε το φαινόμενο της πρόκλησης σημαντικών ζημιών από λύκους, αμέσως μετά από δηλητηρίαση των ποιμενικών σκύλων από δολώματα. Ο συνδυασμός κανόνων σωστής φύλαξης και ασφαλούς περιφραγμένου χώρου κατά τη διάρκεια της νύχτας και ποιμενικών σκύλων αποτελούν τον πλέον αποτελεσματικό συνδυασμό για την πρόληψη ζημιών στην κτηνοτροφία σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε μία προσπάθεια να διασωθεί η ράτσα αλλά και να βοηθηθούν οι κτηνοτρόφοι, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υλοποιεί από το 1998 το Πρόγραμμα Αναπαραγωγής Ελληνικού Ποιμενικού Σκύλου. Έως στιγμής έχουν χορηγηθεί πάνω από 1.500 κουτάβια σε κτηνοτρόφους ανά την Ελλάδα.
