Ενσίρωση είναι η διαδικασία που επιτρέπει τη συντήρηση κατά κύριο λόγο των χονδροειδών ζωοτροφών με τις μικρότερες δυνατές απώλειες σε θρεπτικά συστατικά και κρατώντας σε μεγάλο βαθμό τις αρχικές οργανοληπτικές τους ιδιότητες.
του Στάθη Πιτταρά, κτηνιάτρου
Ιδιαίτερα σε χώρες όπως η δική μας, με ξηρό κλίμα, όπου η χλωρά νομή υπάρχει για μια μικρή περίοδο του χρόνου, αλλά και τα καλλιεργούμενα φυτά για ζωοτροφές έχουν μικρή περίοδο φυσιολογικής ωρίμανσης, η ενσίρωση είναι ο βασικότερος τρόπος συντήρησης και τόσο αναγκαίος που δεν νοείται εντατική εκτροφή μηρυκαστικών χωρίς τη χρήση ενσιρώματος.
Η ενσίρωση, λοιπόν, είναι η συντήρηση της νωπής ζωοτροφής σε αναερόβιες συνθήκες και, ως εκ τούτου, το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων, εκ των οποίων οι πιο σημαντικοί φαίνεται να είναι η περιεκτικότητα των φυτών σε υδατάνθρακες, η παρουσία και ο πολλαπλασιασμός των βακτηρίων γαλακτικού οξέος κατά τη διάρκεια της ενσίρωσης και η περιεκτικότητα σε νερό των φυτών κατά τη στιγμή της ενσίρωσης.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, πραγματοποιούνται ορισμένες βιοχημικές και βιολογικές διεργασίες στη μάζα των ζωοτροφών. Τα θρεπτικά συστατικά τους υποβάλλονται σε μια σειρά αλλαγών που καθορίζονται από την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, την αναπνοή των φυτών και τη δράση των μικροοργανισμών.
Τα παραπάνω, λοιπόν, σήμερα είναι πλήρως μηχανοποιημένα και ακολουθείται ένας στανταρισμένος πια τρόπος παραγωγής, ο οποίος περιλαμβάνει κάποια βασικά στάδια:
1. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επιλεγεί ο καταλληλότερος χρόνος συγκομιδής του κάθε φυτού, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή ποσότητα, αλλά και η καλύτερη δυνατή ποιότητα.
2. Ακολουθεί η συγκομιδή, η οποία περιλαμβάνει και τον σωστό τεμαχισμό της ζωοτροφής όπως προβλέπεται για το κάθε είδος, ούτως ώστε στην επόμενη φάση να επιτευχθεί άριστη συμπίεση και αναερόβιες συνθήκες.
3. Στη συνέχεια, έρχεται η συμπίεση της ψιλοκομμένης μάζας, η οποία πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να μείνει όσο το δυνατόν λιγότερο οξυγόνο. Η συμπίεση παραδοσιακά γινόταν σε σιλό μεγάλης χωρητικότητας, τσιμεντένια συνήθως, με συνεχές πάτημα σε στρώσεις από βαριά μηχανήματα και στη συνέχεια στεγανοποίηση με ασπρόμαυρο νάιλον.
Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, με την εξάπλωση της χρήσης της ενσίρωσης και την εξέλιξη των γεωργικών μηχανημάτων, έχουν υπάρξει πρέσες οι οποίες συσκευάζουν σε φιλμ ή σε νάιλον απευθείας τη ζωοτροφή, επιτυγχάνοντας έτσι πολύ καλύτερη ποιότητα, μικρότερες απώλειες, αλλά και επιτρέποντας τη μεταφορά σε περιοχές ελλειμματικές από ζωοτροφές και τη χρήση του ενσιρώματος από μικρές ή μέτριες σε μέγεθος μονάδες.
Πρέπει να υπογραμμιστεί εδώ ότι είναι πολύ βασικό η επαφή της ζωοτροφής με το οξυγόνο, μετά τη συγκομιδή, να είναι όσο γίνεται πιο σύντομη. Το σιλό πρέπει να σφραγίζεται όσο καλύτερα γίνεται, το πολύ τη δεύτερη μέρα, η δε συσκευασία να γίνεται εντός ωρών, μια και το επιτρέπει και η σημερινή τεχνολογία μηχανημάτων. Σε καμία περίπτωση δεν είναι επιθυμητή η αναμόχλευση του ενσιρώματος ή η επανασυσκευασία.
Τα πλεονεκτήματα της ενσίρωσης
Κάποια από τα βασικά πλεονεκτήματα, λοιπόν, της ενσίρωσης ως τρόπος συντήρησης είναι τα παρακάτω:
✱ Οι απώλειες θρεπτικών ουσιών είναι χαμηλές, δεν υπερβαίνουν το 5%-10% της αρχικής αξίας των ζωοτροφών.
✱ Διατηρούνται οι καλές ιδιότητες της πράσινης ζωοτροφής που υπόκειται σε συντήρηση.
✱ Το συνολικό κόστος παραγωγής και συντήρησης είναι το μικρότερο δυνατό και, σε συνδυασμό με την ποιότητα που επιτυγχάνεται, προσφέρει προϊόν τόσο βασικό για την παραγωγή γάλακτος και κρέατος που δεν νοείται υψηλή παραγωγή σε μηρυκαστικά χωρίς τη χρήση ενσιρώματος.
✱ Η διαδικασία ενσίρωσης είναι πλήρως μηχανική και, σε αντίθεση με την παραγωγή σανού, επηρεάζεται λιγότερο από τις καιρικές συνθήκες.
✱ Απαιτείται λιγότερος χώρος αποθήκευσης, επειδή το ενσίρωμα είναι καλά συμπιεσμένο και γίνεται στην ύπαιθρο.
Για να είναι ένα ενσίρωμα καλής ποιότητας, το φυτικό προϊόν πρέπει να περιέχει αρκετούς υδατάνθρακες, δηλαδή περισσότερο από 12%-13% της ξηρής μάζας και αρκετά βακτήρια γαλακτικού οξέος για ζύμωση υδατανθράκων. Αυτοί οι όροι δεν πληρούνται πάντα στην πράξη. Ως αποτέλεσμα, συνιστάται η χρήση εμβολιαστών ενσιρώματος, οι οποίοι θα βοηθήσουν τη διαδικασία και θα βελτιώσουν την ποιότητα.
