Έρευνα JRC: Η ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής γεωργίας προχωρά, αλλά με αργούς και άνισους ρυθμούς

Αγρότες από την Κρήτη, τη Δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο συμμετείχαν στην έρευνα του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC), με τίτλο «The state of digitalisation in EU agriculture». Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 1.444 αγροτικές εκμεταλλεύσεις από εννέα κράτη-μέλη της ΕΕ (σ.σ. Γερμανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λιθουανία, Ουγγαρία και Πολωνία) το διάστημα μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου 2024 και αναλύει την τρέχουσα κατάσταση της ψηφιοποίησης στη γεωργία της ΕΕ.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, παρόλο που τα γενικά εργαλεία πληροφορικής και λογισμικού είναι ευρέως διαδεδομένα, οι πιο ακριβές τεχνολογίες που σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή φυτών ή ζώων υιοθετούνται σε μικρότερο βαθμό. Τα ποσοστά υιοθέτησης είναι υψηλότερα σε μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, σε όσες διαθέτουν καλύτερη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο και σε εκείνες που έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη εκπαίδευση.

Άνισο μοτίβο υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών

Οι περισσότερες εκμεταλλεύσεις που συμμετείχαν στην έρευνα (85%) δηλώνουν επαρκή συνολική κάλυψη διαδικτύου (τόσο στην εκμετάλλευση όσο και στα χωράφια), ενώ το 15% εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα κακής συνδεσιμότητας. Η κατοχή ψηφιακών συσκευών είναι εκτεταμένη, ιδίως των έξυπνων κινητών τηλεφώνων. Οι αγρότες χρησιμοποιούν συχνά το διαδίκτυο για πρακτικές δραστηριότητες, όπως επικοινωνία και συλλογή πληροφοριών, ενώ πιο προηγμένες χρήσεις, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο ή η επαγγελματική διαδικτυακή δικτύωση, είναι λιγότερο συχνές.

Η έρευνα αποκαλύπτει ένα διαφοροποιημένο και άνισο μοτίβο υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις της ΕΕ. Τα γενικά εργαλεία πληροφορικής και λογισμικού χρησιμοποιούνται ευρέως, με το 93% των εκμεταλλεύσεων να χρησιμοποιεί τουλάχιστον ένα τέτοιο εργαλείο και το 68% να χρησιμοποιεί τρία ή περισσότερα.

Αντίθετα, η υιοθέτηση των περισσότερων εξειδικευμένων ψηφιακών τεχνολογιών για τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία είναι χαμηλότερη και πιο ετερογενής, κυμαινόμενη από 3% έως 23%. Περίπου το 79% των εκμεταλλεύσεων έχει υιοθετήσει τουλάχιστον μία τεχνολογία για τις καλλιέργειες, αλλά μόνο το 29% έχει υιοθετήσει τρεις ή περισσότερες.

Για τις τεχνολογίες που αφορούν την κτηνοτροφία, το 83% των εκμεταλλεύσεων έχει υιοθετήσει τουλάχιστον μία, αλλά μόνο το 17% έχει υιοθετήσει τρεις ή περισσότερες. Η υιοθέτηση αυξήθηκε σημαντικά την περίοδο 2008-2020, αλλά επιβραδύνθηκε μετά το 2020, πιθανότατα λόγω της αυξημένης οικονομικής αβεβαιότητας. Για τα επόμενα πέντε χρόνια, οι αγρότες εκφράζουν μόνο μέτριες προθέσεις υιοθέτησης νέων τεχνολογιών.

Οι τεχνολογίες που σχετίζονται με την κτηνοτροφία θεωρούνται γενικά οι πιο ακριβές από τους ερωτηθέντες, ακολουθούμενες από τις τεχνολογίες για τις καλλιέργειες. Τουλάχιστον οι μισές από τις τεχνολογίες που σχετίζονται με την κτηνοτροφία και τις καλλιέργειες χαρακτηρίζονται ως δαπανηρές.

Ωστόσο, αρκετές τεχνολογίες για τις καλλιέργειες θεωρούνται πιο προσιτές, ενώ τα γενικά εργαλεία πληροφορικής και λογισμικού για τη διαχείριση εκμεταλλεύσεων θεωρούνται ευρέως οικονομικά προσιτά. Οι οικονομετρικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέγεθος εκμετάλλευσης, η καλύτερη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο, η εμπλοκή σε απευθείας πωλήσεις, η πλήρης απασχόληση στη γεωργία και η εξειδικευμένη ψηφιακή και γεωργική κατάρτιση συνδέονται έντονα με υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης, ιδιαίτερα για τις εξειδικευμένες τεχνολογίες καλλιεργειών και κτηνοτροφίας.

Εθνικές και περιφερειακές διαφορές

Περαιτέρω ανάλυση δείχνει ότι οι εθνικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάζουν τη χρήση ψηφιακών εργαλείων στη γεωργία. Υπάρχουν διαφορές στην υιοθέτηση τεχνολογιών μεταξύ των κρατών-μελών, που πιθανώς να σχετίζονται με οικονομικές συνθήκες, γεωργικές πρακτικές, κυβερνητικές πολιτικές και πολιτισμικές αντιλήψεις για την τεχνολογία. Πιο αναλυτικά:

✱ Γενικές τεχνολογίες πληροφορικής/λογισμικού: Η Ουγγαρία έχει το υψηλότερο ποσοστό μη υιοθέτησης (32%) και τον χαμηλότερο μέσο αριθμό υιοθετημένων τεχνολογιών (2,1). Η Ελλάδα ξεχωρίζει με υψηλό μέσο αριθμό υιοθετημένων τεχνολογιών (3,6) και μέτριο ποσοστό μη υιοθέτησης (7%). Στα υπόλοιπα κράτη-μέλη, τα ποσοστά μη υιοθέτησης κυμαίνονται από 1% έως 11% και ο μέσος αριθμός τεχνολογιών από 2,6 έως 3,1.

✱ Τεχνολογίες καλλιεργειών: Η Ιρλανδία έχει το υψηλότερο ποσοστό μη υιοθέτησης (40%) με μέσο όρο 1,9 τεχνολογίες, ενώ η Πολωνία έχει το χαμηλότερο ποσοστό μη υιοθέτησης (4%), αλλά και τον χαμηλότερο μέσο όρο (1,3). Στα υπόλοιπα κράτη-μέλη, τα ποσοστά μη υιοθέτησης κυμαίνονται από 7% έως 36% και ο μέσος όρος στο 1,4-3,3.

✱ Τεχνολογίες κτηνοτροφίας: Η Ουγγαρία (53%) και η Ελλάδα (48%) έχουν τα υψηλότερα ποσοστά μη υιοθέτησης και χαμηλό μέσο όρο (0,9 και 1,1 αντίστοιχα). Η Λιθουανία έχει το χαμηλότερο ποσοστό μη υιοθέτησης (5%), με μέσο όρο 1,0. Στα υπόλοιπα κράτη-μέλη, τα ποσοστά μη υιοθέτησης κυμαίνονται στο 8%-27% και ο μέσος όρος στο 1,0-2,8.

Γενικά, Ελλάδα και Ουγγαρία τείνουν να έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά υιοθέτησης σε όλες τις κατηγορίες τεχνολογιών, ενώ Γερμανία, Γαλλία και Πολωνία τα υψηλότερα. Η Ισπανία και η Ιταλία υιοθετούν περισσότερες τεχνολογίες κατά μέσο όρο, ενώ η Λιθουανία και η Πολωνία λιγότερες.

✱ Βόρεια Ευρώπη (Γερμανία, Ιρλανδία): Υψηλή χρήση εφαρμογών πρόγνωσης και ψηφιακών ημερολογίων αγρού, λόγω εστίασης στην πρόγνωση και τη διαχείριση δεδομένων σε συνθήκες αβέβαιου κλίματος.

✱ Νότια Ευρώπη (Ισπανία, Ιταλία): Έντονη χρήση εμπορικών πλατφορμών και τεχνολογιών διαχείρισης παρασίτων, λόγω σημασίας της αγοράς και των κλιματικών πιέσεων.

✱ Ανατολική Ευρώπη (Λιθουανία, Πολωνία): Υψηλή χρήση πλατφορμών επικοινωνίας, χαμηλότερη εμπλοκή με σύνθετες τεχνολογίες, λόγω οικονομικών περιορισμών.

✱ Δυτική Ευρώπη (Γαλλία): Μέτρια χρήση ποικιλίας τεχνολογιών, με πιο ισορροπημένη στρατηγική.

✱ Νότια και Ανατολική Ευρώπη: Μέτρια χρήση εργαλείων όπως γεωαναφερόμενη δειγματοληψία εδάφους και λογιστικά προγράμματα.

Συνολικά, οι διαφορές στην υιοθέτηση επηρεάζονται από τη δομή του αγροτικού τομέα, τις οικονομικές συνθήκες, την πρόσβαση σε κεφάλαια, την ποιότητα υποδομών, τη διαθεσιμότητα τεχνολογίας, αλλά και το επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού και την πολιτισμική εξοικείωση με τα εργαλεία.

Πολιτικές

Η έκθεση καταλήγει ότι η ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής γεωργίας προχωρά, αλλά με αργούς και άνισους ρυθμούς. Για να γεφυρωθεί το χάσμα απαιτούνται:

✱ Στοχευμένες πολιτικές αντί για οριζόντιες παρεμβάσεις.

✱ Εξειδικευμένη εκπαίδευση σε ψηφιακά εργαλεία.

✱ Διαφανείς πολιτικές δεδομένων, που θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των αγροτών.

✱ Οικονομική στήριξη, ώστε το κόστος να μην αποτελεί τροχοπέδη.