Ο δρόμος της γεωργίας άνθρακα περνά από τα δεδομένα
Η γεωργία άνθρακα (carbon farming) δεν είναι –και δεν θα πρέπει να είναι– απλώς ένα επικοινωνιακό αφήγημα. Αποτελεί ένα πλαίσιο γεωργικών πρακτικών που καλύπτει δύο συμπληρωματικούς πυλώνες: α) Τον περιορισμό των εκπομπών από καλλιεργητικές εργασίες (π.χ. λίπανση, άρδευση, κατεργασία εδάφους) και β) την αύξηση του αποθέματος οργανικού άνθρακα σε έδαφος και βιομάζα (μέσω π.χ. καλλιεργειών κάλυψης, αμειψισποράς, αγροδασικών συστημάτων). Ο πρώτος πυλώνας είναι αρκετά ώριμος και άμεσα ποσοτικοποιήσιμος. Ο δεύτερος εξελίσσεται γρήγορα, αλλά παραμένει μεθοδολογικά απαιτητικός. Και στις δύο περιπτώσεις, η συλλογή έγκυρων ψηφιακών δεδομένων αποτελεί το υπόβαθρο για έναν αξιόπιστο υπολογισμό της καθαρής επίδρασης στο καλλιεργητικό σύστημα.
MRV – Το τρίπτυχο μιας αξιόπιστης παρέμβασης
Γνωστή και ως «πλαίσιο MRV», η διαδικασία μετάφρασης των καθημερινών αποφάσεων στον αγρό σε μετρήσιμα αποτελέσματα CO2eq περιλαμβάνει τη μέτρηση (Monitoring) και δημιουργία πρωτογενών δεδομένων (π.χ. καταναλώσεις, δείκτες εδάφους και βιομάζας), την καταγραφή (Reporting) μέσω μιας τυποποιημένης διαδικασίας ανά αγροτεμάχιο και την επαλήθευση (Verification) μέσω εσωτερικού ελέγχου ή/και τρίτου μέρους, με σκοπό την επιβεβαίωση εγκυρότητας και ευστάθειας των δεδομένων, υπολογισμών και συμπερασμάτων.
Ρυθμιστικό πλαίσιο CRCF
Ο Κανονισμός (EE) 2024/3012 (CRCF) θεσπίζει σε εθελοντική βάση πλαίσιο πιστοποίησης για την απομάκρυνση άνθρακα από την ατμόσφαιρα και για τη μείωση εκπομπών στον τομέα της γεωργίας άνθρακα. Ως πιστωτέες μονάδες αναγνωρίζονται αποκλειστικά οι απορροφήσεις και οι μειώσεις εκπομπών εδάφους, οι οποίες καταγράφονται στο σχετικό πιστοποιητικό. Οι υπόλοιπες μεταβολές δεν πιστώνονται, αλλά αποτυπώνονται ως συν-οφέλη όταν είναι θετικές ή αφαιρούνται από το τελικό ισοζύγιο όταν είναι αρνητικές.
Η ΚΑΠ ως γέφυρα: Από την ψηφιακή τεκμηρίωση στη γεωργία άνθρακα
Υποστηρικτικά στα παραπάνω λειτουργεί και η ΚΑΠ, μέσω πλαισίων όπως το Οικολογικό Σχήμα Π1-31.6 και η Παρέμβαση Π3-70-5.1. Το πρώτο πλαίσιο χρηματοδοτεί τη χρήση ψηφιακών εφαρμογών για τυποποιημένη περιβαλλοντική διαχείριση, ενισχύοντας τη συστηματική καταγραφή εισροών, την ιχνηλασιμότητα και τον έλεγχο. Το δεύτερο εστιάζει στη μετρήσιμη μείωση του αποτυπώματος σε αρόσιμες καλλιέργειες, ορίζοντας καλλιεργητικές περιόδους αναφοράς και την εφαρμογή πλαισίου MRV με πολυετείς δεσμεύσεις. Τα δύο αυτά εργαλεία δεν υποκαθιστούν την πιστοποίηση κατά CRCF ούτε αποδίδουν από μόνα τους πιστώσεις άνθρακα. Χτίζουν, όμως, την απαραίτητη υποδομή δεδομένων και διαδικασιών, διευκολύνοντας τη μελλοντική διασύνδεση με σχήματα γεωργίας άνθρακα, εφόσον αυτό αποφασιστεί σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Ψηφιακές λύσεις: Από τα δεδομένα στην πράξη
Τα ψηφιακά εργαλεία στη γεωργία, όπως η λύση gaiasense, συγκροτούν μια πλήρη ροή λήψης απόφασης. Η συνεισφορά τους έγκειται τόσο στην τυποποίηση της διαδικασίας καταγραφής δεδομένων, όσο και στην ποιότητα αυτών, αλλά και στην ακρίβεια των προτεινόμενων παρεμβάσεων. Συνοπτικά, η αξιοποίησή τους συμβάλλει:
- Στη δημιουργία καλλιεργητικών περιόδων αναφοράς (baseline) με καταμετρημένο αποτύπωμα και τυποποιημένη καταγραφή εισροών και πρακτικών.
- Στην παραγωγή συμβουλών ακριβείας μέσω προγνωστικών αλγορίθμων που βελτιστοποιούν την άρδευση, τη λίπανση και τη φυτοπροστασία, μειώνοντας κατανάλωση πόρων και συνακόλουθες εκπομπές.
- Στη δημιουργία πλαισίου MRV (Monitoring-Reporting-Verification) μέσω μετρήσεων, τηλεπισκόπησης, ιχνηλασιμότητας και εξαγώγιμων αναφορών, που «κουμπώνουν» με τις απαιτήσεις πιστοποίησης/ελέγχου.
Τα μοντέλα δεν είναι στατικά – εκπαιδεύονται συνεχώς με νέα δεδομένα πεδίου και κλιματικές/εδάφους χρονοσειρές, βελτιώνοντας προοδευτικά την ακρίβεια, την προσαρμοστικότητα και την τεκμηρίωση αβεβαιότητας. Παράλληλα, οι ίδιες οι ψηφιακές λύσεις οφείλουν να έχουν χαμηλό αποτύπωμα, ώστε μέσω της χρήσης τους να μειώνεται το αποτύπωμα της εκμετάλλευσης.
Το κέρδος του παραγωγού
Αναλυτικά, τα πλεονεκτήματα για τον παραγωγό είναι τα εξής:
- Οικονομική αποδοτικότητα: Η ενσωμάτωση ψηφιακών λύσεων συνεισφέρει και πέρα από τα μελλοντικά οικονομικά οφέλη μέσω πιστώσεων άνθρακα, αφού συμβάλλει στη βέλτιστη χρήση πόρων και στη σταθεροποίηση των αποδόσεων.
- Κανονιστική ετοιμότητα: Οργάνωση δεδομένων και διευκόλυνση διαδικασιών δηλώσεων και ελέγχου που αφορούν πιστώσεις και ενισχύσεις.
- Αξιοπιστία ισχυρισμών: Τεκμηριωμένα αποτελέσματα μειώνουν τον κίνδυνο ασυμφωνίας με ελέγχους τρίτων.
Επιπλέον, η εφαρμογή των αρχών και πρακτικών της γεωργίας άνθρακα δημιουργούν συν-οφέλη για τη βιοποικιλότητα, την υγεία των εδαφών και την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων, συντελώντας σε πιο γόνιμο, σταθερό και ανθεκτικό παραγωγικό περιβάλλον.
Συμπέρασμα
Το ερώτημα δεν είναι αν θα περάσουμε σε ψηφιακά, χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα συστήματα στη γεωργία, αλλά πότε, με ποια δεδομένα και με ποιο αποτύπωμα των ίδιων των λύσεων. Με την ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική να συσπειρώνεται γύρω από την κλιματική δράση και θέτοντας τη γεωργία στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης, η επιλογή αποτελεί μονόδρομο. Όπως κάθε μεγάλη στροφή προς τον ψηφιακό κόσμο που ήδη έχει εδραιωθεί στην καθημερινότητα, έτσι και εδώ αποτελεί κάτι προδιαγεγραμμένο. Όσοι οργανώσουν έγκαιρα τις μετρήσεις, τα μοντέλα και το MRV τους θα είναι έτοιμοι να εκδώσουν πιστοποιημένες μονάδες και να συμμετάσχουν σε αγορές άνθρακα όπου αυτό προβλέπεται, αξιοποιώντας τα οφέλη του συστήματος. Αντίθετα, όσοι καθυστερήσουν κινδυνεύουν να χάσουν το παράθυρο της πρώτης ευκαιρίας.
γράφει ο Ιπποκράτης Γκότσης, Carbon Footprint Expert CAP & Policy, GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
