Η οικονομική αβεβαιότητα, η δύναμη των αγορών, η αυξομείωση της ζήτησης και των τιμών, τα νέα τεχνολογικά δεδομένα, χαρακτηρίζουν τον αγροδιατροφικό τομέα του σήμερα. Όσοι εμπλέκονται στην παραγωγή τροφίμων καλούνται πλέον να διαχειριστούν όλο και πιο σύνθετα τεχνικοοικονομικά ζητήματα. Η ικανότητα του αγρότη να λαμβάνει τις ορθές αποφάσεις δεν σχετίζεται μόνο με τη γνώση που απέκτησε στο συμβατικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αντίθετα, προϋποθέτει συνεχή ενημέρωση και κατάρτιση. Για τον λόγο αυτό, τα συστήματα παροχής της γνώσης βρίσκονται στο επίκεντρο των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης.
Ευρωπαϊκά συστήματα
Η ΕΕ παρακολουθεί και αποτιμά τη γνώση που παρέχουν οι υπάρχουσες υποδομές, μέσω του συστήματος ΑΚΙS (Αγροτική Ένωση και Σύστημα Καινοτομίας). Εμπλεκόμενα μέρη αυτού του συστήματος είναι όσοι παρέχουν και χρειάζονται γνώση: Αγρότες, σύμβουλοι, ερευνητές, καθηγητές-επιμορφωτές, κλάδοι παροχής εισροών, επεξεργασίας και εμπορίου, μέσα ενημέρωσης, υπουργεία, δημόσιες αρχές.
Οι δομές ΑΚΙS κάθε χώρας – μέλους δεν είναι εύκολα συγκρίσιμες. Διαφορετικά αγροτικά συστήματα, αντιλήψεις, θεσμοί, εθνικές νομοθεσίες, διαμορφώνουν διαφορετικά δεδομένα. Ωστόσο, τα εθνικά συστήματα μπορούν να ενταχθούν σε διάφορες ευρύτερες κατηγορίες, ανάλογα με δύο βασικά τους γνωρίσματα. Αφενός τον «σφικτό-ισχυρό» χαρακτήρα τους, σε αντίθεση με έναν πιο χαλαρό, αφετέρου το πόσο «ολοκληρωμένα και συνεκτικά» είναι, σε αντίθεση με ένα κατακερματισμένο σύστημα. Όλες οι υπάρχουσες δομές χαρακτηρίζονται από πλουραλισμό. Στις διαδικασίες παροχής γνώσης συνυπάρχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς. Το ίδιο ισχύει και στην παροχή συμβουλών, που γίνεται είτε από ειδικές εταιρίες και εμπειρογνώμονες, είτε από τον κλάδο των αγροτικών εφοδίων και της επεξεργασίας τροφίμων, είτε, τέλος, από δημόσιες εκπαιδευτικές δομές και υπηρεσίες.
Πρόσφατα παρουσιάστηκε η αξιολόγηση των δομών παροχής γνώσης στις χώρες – μέλη της ΕΕ (1). Σύμφωνα με αυτή, το σύστημα της Ελλάδας είναι το πιο χαλαρό και το πιο κατακερματισμένο όλης της Ευρώπης. Μία από τις πολλές «μοναδικότητες» του ελληνικού συστήματος είναι και η μεσολάβηση της τοπικής αυτοδιοίκησης και του αρμόδιου υπουργείου Εσωτερικών στην παροχή γνώσης και συμβουλών στους αγρότες.
Προτάσεις
Με βάση την υπάρχουσα εμπειρία, τα πιο αποδοτικά συστήματα παροχής γνώσης, διασφαλίζουν:
· Τη συνεχή αποτίμηση των αναγκών του αγρότη,
· Τον ρόλο του κάθε εμπλεκόμενου, δηλαδή πού πρέπει να απευθυνθεί ο αγρότης για να αναζητήσει μία συγκεκριμένη συμβουλή,
· Τη συνεχή αποτίμηση και ποιοτική αναβάθμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένης και της διαμόρφωσης δεικτών παρακολούθησής του,
· Τη στενή συνεργασία της έρευνας, του συστήματος εκπαίδευσης, του συμβούλου και του παραγωγού. Είναι η διασφάλιση αυτής της συνεργασίας που τελικά κρίνει την αποδοτικότητα των δομών της παρεχόμενης γνώσης.
(1) K. Prager, “How can advice and knowledge be better organized to support farmers”, EIP, Dec. 2015
Ν. Λάππας
