Σε νέα βάση τοποθετεί τη συζήτηση που έχει ανοίξει στις Βρυξέλλες για τη σχέση των αγροτών με το οργανωμένο λιανεμπόριο η έκθεση ομάδας εργασίας της Κομισιόν, η οποία προτείνει την υιοθέτηση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής νομοθεσίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν αθέμιτες πρακτικές, όπως είναι οι καθυστερήσεις στις πληρωμές των παραγωγών από τα σούπερ μάρκετ.
Στο στόχαστρο της έκθεσης της Task Force για τις αγορές αγροτικών προϊόντων, η οποία παραδόθηκε την περασμένη Δευτέρα στον Φιλ Χόγκαν, μπαίνουν και άλλες τακτικές των αλυσίδων, όπως οι αναδρομικές –και επί τω χείρω για τους παραγωγούς– αλλαγές στους όρους των συμβάσεων, η αθέτηση υπογεγραμμένων συμφωνιών, αλλά και οι αιφνιδιαστικές ακυρώσεις παραγγελιών, που αφήνουν «ξεκρέμαστους» αγρότες και προμηθευτές. Η ομάδα εργασίας, μάλιστα, πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα, ζητώντας τη δημιουργία σε κάθε χώρα-μέλος ανεξάρτητων Αρχών οι οποίες θα είναι επιφορτισμένες με την τήρηση της νέας νομοθεσίας και θα επιβάλλουν αυστηρές κυρώσεις στους παραβάτες.
Final report of the #AgrimarketsTaskforce: https://t.co/zcKTNdbn5c more info on AMTF https://t.co/Dd5F2lFc72 pic.twitter.com/drMvIafkxY
— EU Agriculture & RD (@EU_Agri) November 14, 2016
Αν και οι συστάσεις δεν είναι δεσμευτικές για την Κομισιόν, πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι δύσκολα μπορούν να αγνοηθούν. Ιδίως, από τη στιγμή που, στο εσωτερικό των Βρυξελλών, πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν την καθιέρωση σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο ενός πιο «σφικτού» νομικού πλαισίου το οποίο θα προστατεύει τους παραγωγούς από την επιθετική συμπεριφορά των ομίλων του λιανεμπορίου. Τον περασμένο Ιούνιο, το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ μιας τέτοιας προοπτικής, ενώ η κυβέρνηση της Σλοβακίας πιέζει ασφυκτικά το Συμβούλιο της ΕΕ να υιοθετήσει μέχρι το τέλος του έτους σχετικό ψήφισμα.
Εντός 30 ημερών
Το κείμενο που συνέταξε η 12μελής ομάδα εμπειρογνωμόνων (Τask Force) φέρει τον τίτλο «βελτιώνοντας τη θέση των αγροτών στην εφοδιαστική αλυσίδα». Ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι σήμερα «υπάρχουν τεράστιες ανισορροπίες στη διαπραγματευτική δύναμη των μερών που εμπλέκονται στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, οι οποίες συχνά οδηγούν σε αθέμιτες επιχειρηματικές πρακτικές και συνιστούν μόνιμο παράγοντα αβεβαιότητας για τους παραγωγούς», (όπως δήλωσε ο επικεφαλής της, Cees Veerman), συστήνει την υιοθέτηση νέας κοινοτικής νομοθεσίας με ορισμένους βασικούς κανόνες όπως:
- Αποπληρωμή των παραγωγών μέσα σε διάστημα 30 ημερών.
- Απαγόρευση αναδρομικών αλλαγών στους όρους των συμβάσεων που αφορούν τις τιμές, τους όγκους και τις ποιοτικές προδιαγραφές.
- Καμία ακύρωση «τελευταίας στιγμής» στις παραγγελίες νωπών προϊόντων.
- Καμία απαίτηση προκαταβολών προκειμένου να διασφαλιστούν ή να ανανεωθούν συμβόλαια.
- Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές δεν μπορούν να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο της «συμβολαιακής αυτονομίας» των συναλλασσόμενων.
Το βρετανικό παράδειγμα
Την εφαρμογή της νέας νομοθεσία θα αναλάβουν ανεξάρτητες Αρχές που θα συγκροτηθούν για το σκοπό αυτό σε κάθε χώρα-μέλος. Αν και στην έκθεση δεν αναφέρεται κάποιο παράδειγμα, ένα μοντέλο για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει το σύστημα έρχεται από τη Μεγάλη Βρετανία όπου έχει ήδη θεσπιστεί ο «Διαμεσολαβητής του Κώδικα Οπωροκηπευτικών». Η εν λόγω Αρχή έχει το νομικό δικαίωμα να επιβάλλει σε αλυσίδες με κύκλο εργασιών άνω του 1 δισ. ευρώ πρόστιμα, που φτάνουν έως και το 1% του ετήσιου τζίρου τους. Όπως δήλωσε πρόσφατα στο Politico η επικεφαλής του θεσμού, Christine Tacon, από τη στιγμή που η κυβέρνηση της παραχώρησε τις σχετικές εξουσίες, «και μόνο η απειλή της χρήσης τους έχει δράσει αποτρεπτικά φέρνοντας ορατά αποτελέσματα».
«Κλωτσάνε» οι μεγάλες αλυσίδες
Η προώθηση μιας κοινής ευρωπαϊκής νομοθεσίας βρίσκει διαχρονικά αντίθετες τις μεγάλες αλυσίδες, οι οποίες επιμένουν ότι ζητήματα αθέμιτων πρακτικών πρέπει να διευθετούνται σε εθνικό επίπεδο. Ενδεικτική είναι η αντίδραση του γενικού διευθυντή της Εurocommerce (ο Σύνδεσμος των Ευρωπαίων Λιανεμπόρων), Christian Verschueren, ο οποίος χαρακτήρισε τη σχετική πρόταση «προϊόν πολιτικών πιέσεων, που δεν θα βοηθήσει σε τίποτα τους αγρότες». «Η Task Force απαιτεί νομοθετική δράση για πρακτικές τις οποίες η ίδια η Κομισιόν δεν έχει αναγνωρίσει ως προβληματικές στις εκθέσεις για την εφοδιαστική αλυσίδα που έχει συντάξει τα τελευταία οκτώ χρόνια», πρόσθεσε. Αποστάσεις κράτησε και ο Jerome Bedier, ένα από τα δώδεκα μέλη της ομάδας εργασίας και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Carrefour.
Συμπτωματικά, η γαλλική αλυσίδα βρίσκεται από την περασμένη εβδομάδα στο «μικροσκόπιο» του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών, καθώς κατηγορείται για αθέμιτες πρακτικές στις συναλλαγές της με τους προμηθευτές, ώστε να πετύχει μεγαλύτερη μείωση των τιμών της.
Υποχρεωτικά συμβόλαια και αναφορά τιμών
Κομβική θέση στο νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που προτείνει η έκθεση της Task Force έχουν τα γραπτά συμβόλαια τα οποία, όπως επισημαίνει, μπορούν να παράσχουν ασφάλεια στους αγρότες και να μειώσουν το ρίσκο. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται οι γραπτές συμβάσεις να έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα, εφόσον υπάρχει σχετικό αίτημα από ένα έστω εκ των μερών που εμπλέκονται στη συναλλαγή.
Παράλληλα, η ομάδα συστήνει έγκαιρη και υποχρεωτική αναφορά των τιμών, με τη σχετική πληροφόρηση, μάλιστα, να είναι προσβάσιμη και από τους καταναλωτές, προκειμένου οι τελευταίοι να έχουν εικόνα για το πώς κατανέμεται η προστιθέμενη αξία σε όλους τους κρίκους τους εφοδιαστικής αλυσίδας. Επιπλέον, προτείνει την επέκταση των προθεσμιακών συμβολαίων (σ.σ. σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως στην αγορά σιτηρών), καθώς και την ανάπτυξη ενός μηχανισμού εγγυήσεων εξαγωγικών πιστώσεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
