Μια ματιά στο -όχι και τόσο μακρινό- μέλλον της κτηνοτροφίας δίνει το εγχείρημα 10 πρωτοπόρων Ελλήνων αγελαδοτρόφων γαλακτοπαραγωγής, που ένωσαν τις δυνάμεις τους για τη βελτίωση της παραγωγικότητας του ζωικού τους κεφαλαίου, μέσω της γενετικής του αναβάθμισης.
Στόχος είναι η επιτάχυνση της γενετικής προόδου των κοπαδιών, αναφορικά με τα παραγωγικά, μορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά τους, με αποτέλεσμα την θεαματική βελτίωση της παραγωγικότητας και κατ’ επέκταση της βιωσιμότητας των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
Το όλο εγχείρημα συνίσταται στη δημιουργία στην Ελλάδα δοτριών εμβρύων της γαλακτοπαραγωγού φυλής Holstein (και όχι μόνο), υψηλότατης γενετικής στάθμης, προκειμένου, προοδευτικά, να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο γίνεται έως σήμερα η αντικατάσταση του ζωικού κεφαλαίου στις 10 συμμετέχουσες μονάδες, που διαθέτουν συνολικά 1.607 ζώα.
Σύμμαχος στην προσπάθεια αυτή είναι ο γαλλικός κολοσσός, η συνεταιριστική Sersia-Evolution, που παρείχε δύο πολύτιμα εργαλεία:
1 Έδωσε το δικαίωμα να γίνει γενοτύπηση του γονιδιώματος, δηλαδή μια «ανάγνωση» του DNA των μοσχαριών μόλις γεννιούνται, ώστε να είναι γνωστό από πολύ νωρίς τι πρόκειται να κάνουν στο μέλλον,
2 Επέτρεψε τη χρήση «σεξαρισμένου» σπέρματος, ειδικού για την εμβρυομεταφορά, που επιτρέπει την γνώση του φύλου, εν προκειμένω των απαραίτητων θηλυκών.
Όπως εξηγεί ο Σ. Πυρπύλης, αντιπρόσωπος της Evolution στην Ελλάδα, που συμμετέχει ενεργά στον στρατηγικό σχεδιασμό της διαδικασίας, η πρώτη συζήτηση γύρω από το θέμα έγινε τον Δεκέμβριο του 2011 και η πρώτη εμβρυοφύτευση έγινε τον Νοέμβριο του 2012 στα Γρεβενά. Σκοπός ήταν να γεννηθεί στην Ελλάδα ένας πυρήνας θηλυκών, πολύ υψηλών προδιαγραφών, τα οποία θα αποτελέσουν την πηγή ενός πληθυσμού δοτριών από την οποία θα τροφοδοτηθεί στο εγγύς μέλλον η αντικατάσταση των αγελάδων των 10 συνεργατών-αγελαδοτρόφων.
Η διαδικασία
Η επιτάχυνση γίνεται μέσω της εμβρυομεταφοράς, καθώς στατιστικά κάθε εμβρυοληψία αντιστοιχεί σε 6 έμβρυα, δηλαδή σε ένα έτος μια μοσχίδα μπορεί να δώσει 30 έμβρυα, και δεδομένου ότι το ποσοστό επιτυχίας είναι 50%, δίνει τελικά 15 μοσχάρια.
Η αρχή έγινε κάνοντας γενοτύπηση στα δικά μας ελληνικά μοσχάρια. Η διαδικασία έδειξε χαμηλότερο δείκτη γενετικής αξίας και ως εκ τούτου το ποσοστό των δοτριών εμβρύων (5 στις 1.600 αγελάδες) δεν ήταν επαρκές.
Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ελληνίδες δότριες, επισημαίνει ο κ. Πυρπύλης, χρειάστηκε αρχικά να εισάγουμε από τη Γαλλία 156 κατεψυγμένα έμβρυα υψηλής γενετικής στάθμης/προδιαγραφών (δείκτης ISU – αναπτύσσεται εξελικτικά), ώστε να εμφυτευθούν σε ελληνίδες δέκτριες. Έτσι, γεννήθηκε η γενιά F1, από τα 156 έμβρυα πήραμε 58 θηλυκά που γενοτυπήθηκαν και έχουν υψηλότερο ISU. Από το 2012 έως το 2015, τα τέσσερα τελευταία χρόνια δηλαδή, ελέγξαμε το ISU των ελληνικών μονάδων που ανερχόταν σε 110-120 και, με τα 58 έμβρυα, έχει φτάσει σε 160-165.
Με αυτό το γενετικό υλικό παράγεται πλέον η νέα γενιά, η F2, και ήδη έχουμε πάρει σήμερα 300 βιώσιμα έμβρυα, ενώ ο στόχος είναι να φτάσουν σε 900-1.000. Από αυτά τα έμβρυα θα επιλέξουμε τα καλύτερα 50. Από τα 300 έμβρυα που παρήχθησαν θα μείνουν 180 και από αυτά μόνο το 10% θα είναι αρσενικά, δηλαδή θα πάρουμε 160 θηλυκά, κάτι που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς το σεξάρισμα (μόνο 90 θηλυκά χωρίς σεξαρισμένο σπέρμα). Η γενιά F2 αναμένεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2017.
Όπως τονίζει, η γενοτύπηση μάς επέτρεψε την διαδικασία αυτή και οι Γάλλοι μάς δίνουν σεξαρισμένο σπέρμα, που επιτρέπει να γνωρίζουμε εκ των προτέρων το φύλο, δηλαδή το 90% θα είναι θηλυκά. Όλα θα γενοτυπηθούν και θα διαλεχτούν τα υψηλότερης ποιότητας για να συνεχιστεί η διαδικασία εξελικτικά (οι επόμενες δότριες υψηλής γενετικής στάθμης κ.ο.κ).
Είναι αναγκαίο να επιταχύνουμε την γενετική πρόοδο στις αγελάδες, αναφέρει, γιατί όταν παράγουν περισσότερο αδυνατίζει ο οργανισμός τους, μειώνεται το ευδόκιμο ζωής τους αλλά και το ίδιο το γάλα που παράγουν αποδυναμώνεται ποιοτικά. Με τη γενοτύπηση γίνεται τέτοια επιλογή που αναιρούνται αυτά τα «αρνητικά» στοιχεία και αποκτάμε πολύ γερές αγελάδες που παράγουν πολύ καλό γάλα.
Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει γενετική παρέμβαση, αλλά γίνεται πολλαπλασιασμός του αριθμού των απογόνων και επιλογή.
Η διαδικασία πραγματοποιείται από ομάδα επιστημόνων της γαλλικής εταιρείας, με προκαθορισμένες επισκέψεις, σε συνεργασία με έναν κτηνίατρο και έναν ζωοτέχνη καθώς και τους κτηνοτρόφους στην Ελλάδα. Με στόχο την μεγαλύτερη ανεξαρτησία τους, σχεδιάζεται η εκπαίδευση στην εμβρυοφύτευση τριών εκ των συμμετεχόντων αγελαδοτρόφων.
Εταίροι
Μια ακόμη ιδιαιτερότητα είναι ότι οι 10 κτηνοτρόφοι/εκμεταλλεύσεις κατόρθωσαν να συνενώσουν τις δυνάμεις τους και να προχωρήσουν, με τη λογική της αμοιβαιότητας, παίρνοντας μερίδιο στη διασπορά της γενετικής προόδου ανάλογα με την οικονομική συμμετοχή τους. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε ένας θα πάρει ποσοστό των εμβρύων αναλογικά με την οικονομική συνεισφορά του.
Συνολικά, το κόστος της επένδυσης, με τη συμμετοχή όλων των κτηνοτρόφων, ανέρχεται σε περίπου 100.000 ευρώ, ιδίων κεφαλαίων.
Ενδεικτικά, σε σχέση με την κατανομή, αναφέρεται ότι στη μονάδα που κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό οικονομικής συμμετοχής (συνεισφέροντας με περίπου 20.000 ευρώ) στη συνολική επένδυση, ήτοι 21,15%, αναλογούν 33 γαλλικά κατεψυγμένα έμβρυα, από τα 156 στο σύνολο, και 15 θηλυκά, από τα 58 συνολικά παραχθέντα.
Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες συλλογικές προσπάθειες αυτού του τύπου, καθώς οι συμμετέχοντες εταίροι επένδυσαν στη γενετική εξέλιξη αποφασιστικά και με πίστη, ούτως ώστε πριν ακόμα ολοκληρωθεί το εγχείρημα να έχουν ήδη αποκτήσει βιοτεχνολογικό προβάδισμα.
Το κόστος για κάθε κατεψυγμένο έμβρυο που ήρθε από τη Γαλλία ανήλθε σε 650 ευρώ, ενώ για κάθε θηλυκό έμβρυο που παράγεται πλέον πέφτει στα 207, δηλαδή έχουμε έναν υποτριπλασιασμό του κόστους. Παράλληλα, υπάρχει το κέρδος της γενετικής προόδου. Η προοπτική σαφέστατα είναι η μείωση, καθώς εκτιμάται ότι το κόστος παραγωγής μπορεί τελικά να μειωθεί στα 150-160 ευρώ.
Η συνεργασία, μέχρι στιγμής, βασίζεται σε ένα καταστατικό που έχουν υπογράψει οι συμμετέχοντες, μέχρι να φτάσουν στη γενιά F2. Τότε, θα ληφθεί απόφαση για την εγκατάσταση σταθμού δοτριών στα Γρεβενά. Η λειτουργία σταθμού προσωρινής διαμονής των δοτριών, κατά την διάρκεια της οποίας θα πραγματοποιείται η εμβρυοληψία, αποτελεί σημαντικό βήμα για την εξασφάλιση της υγειονομικής καθαρότητας και των σωστών συνθηκών εκτροφής των πολύτιμων δοτριών μοσχίδων. Πρόκειται, πάντως, για μια επένδυση με εκτιμώμενο κόστος ύψους περίπου 1 εκ ευρώ, που ενδεχομένως θα μπορούσε να ενταχθεί και σε κάποιο επιδοτούμενο πρόγραμμα.
Οφέλη
Η μείωση του κόστους παραγωγής και η αύξηση της παραγωγικότητας αποτελούν αναμφίβολα τα βασικά οφέλη του συγκεκριμένου εγχειρήματος, ώστε να γίνει ανταγωνιστικότερος ο Έλληνας αγελαδοτρόφος.
Η κατάσταση στις αγορές είναι εμφανής εδώ και αρκετά χρόνια. Εφόσον το περιβάλλον γίνεται ολοένα και πιο ανταγωνιστικό, με την τιμή του γάλακτος διεθνώς να έχει καταρρεύσει, την άρση των ποσοστώσεων, τη νέα ΚΑΠ σε εφαρμογή, την Ρωσία «κλειστή» και την μεγάλη αγορά της Κίνας να μην προσφέρεται ακόμη, οι Έλληνες παραγωγοί πρέπει να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί, δηλαδή επικερδείς, με χαμηλότερες όμως τιμές.
Ο αρχικός στόχος είναι οι νέες «υπέρ-αγελάδες» να είναι πολύ υψηλής παραγωγικότητας και ταυτόχρονα να είναι πιο υγιείς, δηλαδή να μπορούν να συλλαμβάνουν και να κυοφορούν πιο εύκολα, δεν θα κουτσαίνουν, δεν θα έχουν σωματικά κύτταρα στο γάλα, θα έχουν ικανοποιητική μακροζωία, εφόσον και η τεχνική διαχείριση και το περιβάλλον στο οποίο ζουν είναι κατάλληλα, και θα μπορούν να αποδίδουν μεγαλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή γάλακτος.
Μέσω, όμως, του συγκεκριμένου εγχειρήματος, δημιουργείται κι ένα παράπλευρο όφελος για τις μονάδες που θα συνεχίσουν, καθώς με την αντικατάσταση του ζωικού τους κεφαλαίου θα αποκτήσουν κι ένα δεύτερο εισόδημα από την παραγωγή κρέατος, αφού θα μπορούν να αναπτυχθούν και κρεοπαραγωγικά έμβρυα.
Ένα τρίτο εισόδημα, που συνιστά και την πρωτοπορία των 10 συμμετεχόντων, στην Ελλάδα και όχι μόνο, μπορεί να προκύψει από την πώληση γενετικού υλικού, δηλαδή κατεψυγμένων υψηλής ποιότητας εμβρύων, προς τρίτους.
Άλλωστε, σύμφωνα με τον κ. Πυρπύλη, με τη δημιουργία, από τους Γάλλους, ενός μητρώου, στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλα τα έμβρυα και η γενετική τους αξία και στο οποίο θα καταγραφούν και τα αντίστοιχα των 10 Ελλήνων κτηνοτρόφων-εταίρων, που θα είναι «ανοιχτό» διεθνώς, δεν αποκλείεται ακόμα και στην επόμενη πενταετία η Ελλάδα να εξάγει γενετικό υλικό.
Τα πολλαπλά, θετικά αποτελέσματα του εγχειρήματος θα φανούν πρακτικά στην εξαετία, και δεδομένου ότι ήδη έχει διανυθεί ο μισός «δρόμος», εντός της επόμενης τριετίας αναμένονται σημαντικές εξελίξεις. Πιο συγκεκριμένα, σε τρία χρόνια αναμένεται ότι το 30% της παραγωγής θα προέρχεται από τα «νέα» ζώα.
Εμπλεκόμενες περιοχές
Γεωγραφικά, η συμμετοχή καλύπτει στην ουσία την Θεσσαλία και την Κεντρική Μακεδονία, δηλαδή, από Καρδίτσα, Λάρισα, Γρεβενά, έως την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, με βάση τις εκμεταλλεύσεις των εταίρων κτηνοτρόφων.
- Αντιγόνη Ζούντα
