Τα νέα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί μετά την διεθνή συμφωνία για την κλιματική αλλαγή παρουσιάζει ο Αναπλ. ΥΠΕΝ σε συνέντευξή του στην «Υ.Χ». O Αγροτικός τομέας θα βρεθεί στο επίκεντρο αυτών των αλλαγών, δεδομένου ότι είναι θύτης και θύμα αυτών των εξελίξεων. Ο Γ. Τσιρώνης παρουσιάζει ακόμη τις ευρύτερες επιπτώσεις για το περιβάλλον, τις αρχές που θα διέπουν το εθνικό Σχέδιο για την Προσαρμογή του αγροτικού τομέα, αλλά και τις προοπτικές για την ανάπτυξη της κυκλικής Οικονομίας. Τέλος, αναφέρεται στις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.
Η Σύνοδος στο Παρίσι ολοκληρώθηκε με μια συμφωνία, που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια νέα πορεία για τη ζωή όλων μας και για τον πλανήτη. Πώς κρίνετε την απόφαση αυτή;
Η απόφαση του Παρισιού είναι ιστορική. Όχι τόσο για τους φιλόδοξους στόχους ή την δεσμευτικότητα της απόφασης. Η απόφαση του Κιότο ήταν πολύ πιο φιλόδοξη και πιο δεσμευτική, με συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους. Ωστόσο, μια πιο φιλόδοξη και δεσμευτική συμφωνία που δεν κυρώθηκε από τις ΗΠΑ, την Κίνα, και άλλες ισχυρές οικονομίες, έχει πολύ μικρότερη αξία από την συμφωνία του Παρισιού, η οποία χαρακτηρίζεται από ομοφωνία. Για πρώτη φορά στην Ιστορία, 195 χώρες του ΟΗΕ, με αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα και αντιφατικές παραγωγικές προτεραιότητες, συναινούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνία, την οικονομία και την δημοκρατία. Στο Παρίσι κερδίσαμε αυτή την συναίνεση, και τώρα ξεκινά η πραγματική μάχη σε κάθε χώρα, για μια απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα το ταχύτερο δυνατό.
Η συμφωνία καθόρισε ότι θα πρέπει να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας να μην ξεπεράσει τους 2 οC, ή ακόμη και να παραμείνει κάτω από τον 1.5 οC. Αυτό το σενάριο θα έχει επιπτώσεις στην οικονομική ζωή της χώρας. Ποιες θα είναι αυτές οι επιπτώσεις ευρύτερα αλλά και στον πρωτογενή τομέα ειδικότερα;
Πριν εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις από μία στροφή σε οικονομία χωρίς ορυκτά καύσιμα, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τις οικονομικές επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας, που για την Ελλάδα υπολογίζονται σε 700 δισ. € μέχρι το 2100. Με απλά λόγια, η ζημία της Ελλάδας από την κλιματική αλλαγή είναι διπλάσια από το δημόσιο χρέος της χώρας. Η εκτίμηση αυτή δεν συνιστά προβλέψεις κάποιων φανατικών οικολόγων. Είναι η επίσημη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, που εκπονήθηκε σε συνεργασία με την Ακαδημία Αθηνών. Δεν υπάρχει οικονομολόγος που να ισχυρίζεται ότι είναι δυνατόν να αποπληρωθεί το δημόσιο χρέος μέχρι το 2100. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να αντέξει η οικονομία ένα ακόμα βάρος, διπλάσιο;
Αντίθετα, δεν υπάρχουν βάσιμα επιχειρήματα για την επιβράδυνση ή επιβάρυνση της οικονομίας από την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και την στήριξή της στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σήμερα, ο αγρότης χρυσοπληρώνει το πετρέλαιο για να θερμαίνει τα θερμοκήπια, ενώ την ίδια στιγμή καίει ανεξέλεγκτα τα υπολείμματα της γεωργίας (κλαδέματα, υπολείμματα αραβοσίτου κ.λπ.). Κτηνοτρόφοι επιβαρύνουν τον υδροφορέα με υπολείμματα κτηνοτροφίας (κοπριά, τυρόγαλα κ.λπ.), την ίδια στιγμή που χρυσοπληρώνουμε το ρεύμα για να λειτουργούν τα αντλιοστάσια της ύδρευσης και της άρδευσης. Ποιος, ωστόσο, έχει ενημερώσει τους παραγωγούς, ότι θα μπορούσαν να έχουν δωρεάν θέρμανση και ηλεκτρισμό, αξιοποιώντας αυτά τα «άχρηστα» υπολείμματα;
Αλλά και από τα αστικά κέντρα, χιλιάδες τόνοι κλαδέματα καταλήγουν σε χωματερές ή οι δήμοι πληρώνουν 40-60€/τόνο για να διαθέτουν αυτή την βιομάζα σε ΧΥΤΑ. Γιατί αυτή η βιομάζα να μην μετατρέπεται σε πέλετς, την ώρα που εισάγουμε πέλετς από την Βουλγαρία;
Την ίδια εικόνα έχουμε και από τα υπολείμματα της υλοτομίας, που με ορθό διαχειριστικό σχεδιασμό θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το πετρέλαιο και η συλλογή τους θα έδινε χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Στην Λιθουανία, η ενεργειακή αξιοποίηση των δασών και η υλοτομία αποτελεί το 2% του ΑΕΠ. Στην Ελλάδα, με διπλάσια δασοκάλυψη και πολλαπλάσια βιοποικιλότητα, η δασοπονία δεν προσφέρει περισσότερο από 0,2% του ΑΕΠ.
Πέρα, όμως, από τα οφέλη στον αγροτικό τομέα, και ο κλάδος κατασκευών θα ωφεληθεί από την ανακατασκευή κτιρίων στην κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας. Όλα τα οικονομικά στοιχεία συγκλίνουν, ότι η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα θα είναι μία χρυσή ευκαιρία για επανεκκίνηση μίας οικονομίας, χωρίς ημερομηνία λήξεως.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι η ανάπτυξη της καινοτομίας. Οι χώρες που θα απεξαρτηθούν πρώτες από τα ορυκτά καύσιμα θα βρεθούν στην τεχνολογική πρωτοπορία και θα εξάγουν τεχνογνωσία σε όσες καθυστερήσουν. Δεν είναι τυχαίο, ότι ξαφνικά οι οικονομικοί κολοσσοί (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα) έγιναν τόσο ένθερμοι υποστηρικτές της απεξάρτησης. Όσοι επί δεκαετίες θησαύρισαν από την πετρελαϊκή τεχνολογία δεν διστάζουν καθόλου να εκμεταλλευτούν οικονομικά την στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Να αποφύγουμε την καταστροφή
Όλες οι χώρες κινούνται στα πλαίσια ενός εθνικού Σχεδίου Προσαρμογής για τον αγροτικό τομέα. Τι αφορά το ελληνικό σχέδιο, πώς θα υλοποιηθεί, ποιος θα το παρακολουθεί;
Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η διαβούλευση για την προσαρμογή. Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι το εθνικό σχέδιο προσαρμογής είναι κάτι διαφορετικό από το εθνικό σχέδιο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμα και εάν δεχόμασταν ότι αύριο μηδενίζαμε παγκοσμίως την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, οι εκπομπές αερίων που ήδη έχουν συσσωρευτεί στην ατμόσφαιρα θα έχουν επιπτώσεις στην αλλαγή του κλίματος. Επομένως, παράλληλα με την πρόληψη, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και τις επιπτώσεις.
Ακραία καιρικά φαινόμενα, λειψυδρία, νέες ασθένειες θα πλήξουν τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Πρέπει έγκαιρα να επενδύσουμε στην προστασία καλλιεργειών όπως το αμπέλι και η ελιά, που είναι ζωτικοί παραγωγικοί τομείς. Πρέπει να στραφούμε σε προϊόντα που, σε ένα θερμότερο και πιο άνυδρο περιβάλλον, θα έχουν καλές αποδόσεις. Τέλος, θα πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες νερού άρδευσης και να προστατεύσουμε την καλλιεργήσιμη γη από την ερημοποίηση.
Δυστυχώς, όπως προανέφερα, το κόστος της κλιματική αλλαγής θα είναι βαρύ. Είμαστε υποχρεωμένοι, με σωστό σχεδιασμό, να το ελαχιστοποιήσουμε και να προστατεύσουμε τους αγρότες και άλλες παραγωγικές τάξεις από ανεξέλεγκτες επιπτώσεις που θα οδηγούσαν σε καταστροφή ολόκληρων κλάδων.
Με τις επιλογές μας υποβαθμίζουμε τη γεωργική γη
Η κυκλική οικονομία και η βιο-οικονομία είναι δύο τομείς με ιδιαίτερη προοπτική. Πού βρισκόμαστε ως χώρα;
Η κυκλική οικονομία και η βιο-οικονομία δεν είναι απλά τομείς με ιδιαίτερη προοπτική. Πέρα από τα ενδεχόμενα οικονομικά οφέλη, συνεισφέρουν αποφασιστικά στη μείωση χρήσης ορυκτών καυσίμων. Για να αναφέρουμε ένα απλό παράδειγμα, μία πλαστική σακούλα που θα καεί ή θα αποδομηθεί ανεξέλεγκτα σε μία χωματερή, πρακτικά μετατρέπει το αρχικό πετρέλαιο που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της σε αέρια θερμοκηπίου. Ομοίως, μία σακούλα που προέρχεται από φυτικά υλικά και όχι από πετρέλαιο, όταν καταστραφεί έχει μηδενικές επιπτώσεις στο ισοζύγιο άνθρακα της ατμόσφαιρας.
Η αγροτική παραγωγή έχει κάθε συμφέρον να χρησιμοποιούνται πρώτες ύλες προερχόμενες από την αγροτική παραγωγή και όχι από ορυκτά καύσιμα. Το σπουδαιότερο; Όσες περισσότερες φορές επαναχρησιμοποιείται ένα προϊόν που έχει ενσωματωμένα εργατοώρες, πρώτες ύλες, ενέργεια κατασκευής, τόσο πιο αποδοτική γίνεται μια οικονομία.
Η αγροτική παραγωγή έχει κάθε συμφέρον να χρησιμοποιούνται πρώτες ύλες προερχόμενες από την αγροτική παραγωγή και όχι από ορυκτά καύσιμα.
Στα παραπάνω οφέλη, θα πρέπει να προσθέσουμε αυτά που θα προκύψουν από την εξοικονόμηση σε γη και σε χρήμα, εάν αποφύγουμε την ταφή σύμμικτων απορριμμάτων. Η Ελλάδα είναι χώρα με απότομα πρανή, μεγάλο ποσοστό αιγιαλών και περιοχών NATURA, περιοχές με μεγάλο τουριστικό ενδιαφέρον. Αν αφαιρέσουμε αυτές τις περιοχές ως ακατάλληλες για δημιουργία ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ, τότε οι περιοχές που απομένουν είτε είναι περιοχές με γεωργικό ενδιαφέρον, είτε συνορεύουν με γεωργικές εκτάσεις. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι όσο παράγουμε σύμμικτα απορρίμματα, δεν κάνουμε κακό μόνο στην τσέπη μας. Ταυτόχρονα υποβαθμίζουμε τη γεωργική γη.
Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην ποιότητα και όχι στα γενετικά τροποποιημένα
Η χώρα μας, αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της Ευρώπης, είναι ιδιαίτερα επιφυλακτική και αρνητική στα μεταλλαγμένα. Σύντομα, θα πρέπει να ληφθούν κάποιες νομοθετικές πρωτοβουλίες για τους ΓΤΟ. Τι θα πρέπει να αναμένουμε; Ποιος είναι ο δικός σας σχεδιασμός;
Η ενδεχόμενη καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών θα έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή.
Κατ’ αρχάς, η χώρα μας έχει πολύ μικρή ανταγωνιστικότητα στην παγκόσμια εντατική γεωργία. Τα προϊόντα από μεταλλαγμένους σπόρους θα πρέπει να ανταγωνιστούν όμοια προϊόντα από αγροτικούς κολοσσούς, όπως οι ΗΠΑ και η Βραζιλία. Αντίθετα, η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην ποιότητα και σε προϊόντα ονομασίας προελεύσεως. Πρέπει να εκμεταλλευτεί την εξαιρετική βιοποικιλότητα και τα προϊόντα που είναι μοναδικά σε όλον τον πλανήτη.
Λόγω της γεωγραφικής ιδιαιτερότητας της Ελλάδας, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος επιμόλυνσης παραδοσιακών καλλιεργειών από την ανεξέλεγκτη επικονίαση
Δεύτερον, η καθιέρωση της καλλιέργειας μεταλλαγμένων σπόρων καθιστά τους αγρότες όμηρους ετήσιας αγοράς σπόρων και αντίστοιχων χημικών και βελτιωτικών από την ίδια πολυεθνική, που σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μονοπωλιακή πολιτική. Η Ελλάδα μπορεί -και πρέπει- να εξασφαλίσει αυτονομία σποροπαραγωγής. Υπάρχουν ελληνικές επιχειρήσεις σποροπαραγωγής με υβρίδια προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα, που μεγιστοποιούν τις αποδόσεις και ελαχιστοποιούν τα κόστη. Δυστυχώς, οι περισσότεροι αγρότες προμηθεύονται ξένους σπόρους, επειδή οι πολυεθνικές έχουν εξαίρετα δίκτυα διανομής.
Τρίτον, λόγω της γεωγραφικής ιδιαιτερότητας της Ελλάδας, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος επιμόλυνσης παραδοσιακών καλλιεργειών από την ανεξέλεγκτη επικονίαση. Πέρα από την ενδεχόμενη καταστροφή γειτονικών καλλιεργειών, σε άλλες χώρες, έχει παρατηρηθεί το εξής «παράλογο», να διώκονται νομικά αγρότες επειδή τα μεταλλαγμένα γονίδια βρέθηκαν στο χωράφι τους, χωρίς οι ίδιοι να έχουν αγοράσει τον σπόρο, ούτε να τον έχουν καλλιεργήσει από πρόθεση.
Με βάση τα παραπάνω, η Ελλάδα οφείλει να προβλέψει για τη θέσπιση αυστηρότατης νομοθεσίας και τη βελτίωση της ήδη υπάρχουσας, μέσω της κάλυψης των κενών, που σκοπίμως έχουν αφεθεί να υπάρχουν σ’ αυτήν, με σκοπό να αποκλείονται οι παραπάνω κίνδυνοι. Τον περασμένο μήνα, αναρτήσαμε στην διαβούλευση τον νέο νόμο για την απαγόρευση της καλλιέργειας ΓΤΟ και σύντομα θα αποτελέσει νόμο του κράτους.
Συνέντευξη στον Νίκο Λάππα
