Σωστή ενηµέρωση, τεχνική υποστήριξη και ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ώστε ο παραγωγός να εξασφαλίσει το µέγιστο της παραγωγής του µε το µικρότερο δυνατό κόστος.

Η καλλιέργεια της τοµάτας σε θερµοκήπιο είναι η πιο διαδεδοµένη καλλιέργεια υπό κάλυψη στην Ελλάδα. Οι κύριες περιοχές όπου βρίσκουµε θερµοκήπια µε τοµάτα είναι η Κρήτη, η Δυτική Πελοπόννησος, η Πρέβεζα και η Κεντρική Μακεδονία, όπου συναντάµε από τα κλασικά παραδοσιακά θερµοκήπια µέχρι νέες, υπερσύγχρονες µονάδες. Παρ’ όλα αυτά, και παρά την ποικιλία στις θερµοκηπιακές εγκαταστάσεις, η ανάγκη για φυτοπροστασία είναι µεγάλη.

Τα κυριότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η τοµάτα θερµοκηπίου είναι οι προσβολές από εντοµολογικούς εχθρούς και οι µυκητολογικές ασθένειες. Εξαιτίας του µικροκλίµατος που δηµιουργείται µέσα στο θερµοκήπιο ευνοείται η ανάπτυξη εντόµων, αλλά και παθογόνων µυκήτων, είτε φυλλώµατος είτε εδάφους. Για αυτόν τον λόγο, σε σύγκριση µε την υπαίθρια τοµάτα, παρατηρούµε περισσότερες εφαρµογές στην καλλιέργεια θερµοκηπίου.

Για την αποτελεσµατική καταπολέµηση εχθρών και ασθενειών, είναι αναγκαία η έγκαιρη αναγνώριση του προβλήµατος και η ορθή επιλογή του κατάλληλου φυτοπροστατευτικού σκευάσµατος, σε συνδυασµό µε τις απαραίτητες καλλιεργητικές φροντίδες. Έτσι, ο παραγωγός διασφαλίζει παραγωγή υψηλής ποιότητας, αλλά και µεγάλης ποσότητας.

Το Α και το Ω της προστασίας της θερµοκηπιακής τοµάτας
Το Α και το Ω της προστασίας της θερµοκηπιακής τοµάτας

Τα κύρια εντοµολογικά προβλήµατα που καλείται ο παραγωγός να αντιµετωπίσει τα τελευταία χρόνια σε ένα θερµοκήπιο είναι οι νηµατώδεις του εδάφους, οι οποίοι παρασιτούν στη ρίζα του φυτού, παρεµποδίζοντας τη φυσιολογική λειτουργία της, και ευνοούν τη µετάδοση παθογόνων οργανισµών. Το δεύτερο, αλλά εξίσου σηµαντικό πρόβληµα, είναι ο φυλλορύκτης της τοµάτας (Tuta absoluta).

Η Tuta absoluta είναι ένα ιδιαίτερα επιθετικό λεπιδόπτερο, το οποίο µπορεί να προσβάλει όλα τα υπέργεια µέρη του φυτού (βλαστούς, φύλλα, καρπούς) και να προκαλέσει έως και ολική καταστροφή της καλλιέργειας. Για την αντιµετώπισή της, τα παρακάτω καλλιεργητικά µέτρα κρίνονται απαραίτητα: Η επιλογή υγιών φυτών, η κάλυψη των ανοιγµάτων αερισµού µε κατάλληλα προστατευτικά δίχτυα, η αποµάκρυνση των πρώτων προσβεβληµένων φύλλων, η χρήση παγίδων από την αρχή της καλλιέργειας, ώστε να διατηρήσει χαµηλούς πληθυσµούς, η χρήση ωφέλιµων αρπακτικών, η καταστροφή φυτών-ξενιστών όµορα των θερµοκηπίων και τελευταίο και εξίσου σηµαντικό η σωστή χρήση των εγκεκριµένων εντοµοκτόνων, µε εναλλαγές δραστικών ουσιών µε διαφορετικό τρόπο δράσης.

Μυκητολογικός έλεγχος

Παράλληλα µε τον εντοµολογικό έλεγχο, απαραίτητος είναι και ο µυκητολογικός έλεγχος της καλλιέργειας. Η πίεση που δέχεται η καλλιέργεια της τοµάτας στο θερµοκήπιο από τα διάφορα παθογόνα είναι έντονη, κυρίως εξαιτίας του µεγάλου βιολογικού της κύκλου, αλλά και του µικροκλίµατος που δηµιουργείται µέσα στο θερµοκήπιο. Χαµηλά σε ύψος θερµοκήπια, µε κακό αερισµό, έχουν µεγαλύτερες πιθανότητες ανάπτυξης µυκητολογικών ασθενειών και, κατά συνέπεια, περισσότερες εφαρµογές, µε αποτέλεσµα την αύξηση του κόστους φυτοπροστασίας.

Σηµαντικό ρόλο παίζουν και οι ασθένειες εδάφους, οι οποίες µε την πάροδο του χρόνου γίνονται συχνότερες, καθώς η καλλιέργεια γίνεται στο ίδιο έδαφος και δεν υπάρχει δυνατότητα εναλλαγής καλλιεργειών, όπως θα µπορούσε να γίνει στην ύπαιθρο. Παρ’ όλα αυτά, ηλιοαπολύµανση, ανθεκτικά υβρίδια, σωστή χρήση άρδευσης και λίπανσης, συχνή εναλλαγή καλλιεργειών – αµειψισπορά, αλλά και εφαρµογή µυκητοκτόνων µέσω του συστήµατος της στάγδην άρδευσης, µπορούν να ελέγχουν τις πιέσεις από τα παθογόνα εδάφους.

Ασθένειες φυλλώµατος

Για τις ασθένειες φυλλώµατος, πέρα από τις απαραίτητες καλλιεργητικές φροντίδες, αναγκαίοι είναι και οι προληπτικοί ψεκασµοί µε τα κατάλληλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Για την προστασία της καλλιέργειας, η εφαρµογή πρέπει να γίνεται όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη των παθογόνων και όχι κατασταλτικά, δηλαδή όταν εµφανίζονται τα πρώτα συµπτώµατα. Τέλος, εξίσου σηµαντική είναι η εναλλαγή δραστικών, ώστε τα παθογόνα να περιορίζονται χωρίς να αναπτύσσουν ανθεκτικότητα.

Τέλος, πρέπει να σηµειώσουµε ότι ο παραγωγός, πριν επιλέξει τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, θα πρέπει να διασφαλίσει ότι τα φυτά του, κατά την εγκατάσταση της καλλιέργειας στο θερµοκήπιο:

  1. Είναι απαλλαγµένα από ασθένειες και οι συνθήκες µέσα στο θερµοκήπιο είναι ιδανικές για την ανάπτυξη των φυτών
  2. να εξασφαλίσει τον ιδανικό αερισµό, την απαραίτητη σκίαση και να φροντίσει για την αποτροπή εισόδου των εντόµων και γενικά για τις ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης της καλλιέργειας.

Tuta Absoluta: Βιολογικός κύκλος και τρόποι καταπολέµησης

Σηµαντικός εχθρός στην καλλιέργεια της ντοµάτας

Μία από τις σηµαντικότερες καλλιέργειες στην Ελλάδα είναι αυτή της ντοµάτας, αφού, πέραν των εκτάσεων, αποτελεί και ένα από τα κύρια προϊόντα εξαγώγιµων κηπευτικών. Όσον αφορά τη θερµοκηπιακή καλλιέργεια, αντιπροσωπεύει το 50%-55% της συνολικής έκτασης καλλιεργειών υπό κάλυψη, µε κυριότερα κέντρα παραγωγής την Κρήτη, την Πελοπόννησο, την Πρέβεζα και τη Μακεδονία.

έχει κάνει την εµφάνισή του στην Ελλάδα και στην καλλιέργεια της ντοµάτας ένας πολύ σηµαντικός και επιζήµιος εχθρός, η Tuta Absoluta.
Στα φύλλα, η ζηµιά είναι έµµεση, αφού µειώνεται η φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού

Μπορούµε να διακρίνουµε τρεις κύριες περιόδους φύτευσης:

  • την ανοιξιάτικη µε τις φυτεύσεις να πραγµατοποιούνται από αρχές Δεκεµβρίου έως τέλη Φεβρουαρίου (32% της συνολικής έκτασης)
  • τη φθινοπωρινή από Ιούλιο έως Αύγουστο (27% της συνολικής έκτασης)
  • τη χειµωνιάτικη περίοδο φύτευση από Σεπτέµβριο έως Οκτώβριο (40% της συνολικής έκτασης).
Την τελευταία δεκαετία, έχει κάνει την εµφάνισή του στην Ελλάδα και στην καλλιέργεια της ντοµάτας ένας πολύ σηµαντικός και επιζήµιος εχθρός, η Tuta Absoluta.

Στην Ευρώπη, και συγκεκριµένα στην Ισπανία, καταγράφηκε στα τέλη του 2006, και έκτοτε εξαπλώθηκε σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, ενώ στην Ελλάδα καταγράφηκε πρώτη φορά το 2009 και η ένταση προσβολής κάθε χρόνο γίνεται και εντονότερη. Η σηµαντικότητα του συγκεκριµένου εχθρού είναι πολύ µεγάλη, αφού προσβάλλει όλα τα υπέργεια µέρη του φυτού, µειώνοντας σηµαντικά τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά τις αποδόσεις των καλλιεργειών.

Βιολογικός κύκλος

Ο βιολογικός κύκλος του λεπιδόπτερου απαρτίζεται από επτά στάδια ανάπτυξης:

Σηµαντικός εχθρός στην καλλιέργεια της ντοµάτας
Tuta Absoluta: Σηµαντικός εχθρός στην καλλιέργεια της ντοµάτας
  • Αβγά: βρίσκονται υπέργεια πάνω στο φυτό
  • Προνύµφες (4 προνυµφικά στάδια): βρίσκονται υπέργεια πάνω στο φυτό
  • Χρυσαλίδα: βρίσκεται ως επί το πλείστον στο έδαφος
  • Ακµαία: βρίσκονται υπέργεια

Ζηµιές στα φυτά προκαλούνται µονό από τις προνύµφες σε όλα τα υπέργεια µέρη.

Στα φύλλα, η ζηµιά είναι έµµεση, αφού µειώνεται η φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού και οι πληγές αποτελούν πηγές εισόδου για προσβολές µυκήτων.

Η άµεση οικονοµική ζηµιά οφείλεται σε προσβολές στους καρπούς όπου η προνύµφη εισέρχεται από τη βάση του κάλυκα και θρέφεται στο εσωτερικό. Οι παραγόµενοι καρποί δεν µπορούν να εµπορευτούν, ενώ και η καταπολέµηση των προνυµφών είναι πολύ δύσκολη.

Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου επηρεάζεται, κυρίως, από τη θερµοκρασία, µε ιδανική θερµοκρασία ανάπτυξης του λεπιδόπτερου από 22 έως 24°C.

Προστασία και πρόληψη

Η προστασία της καλλιέργειας από την Tuta Absoluta βασίζεται σε τεχνικές µεθόδους πρόληψης όπως:

  • Καλό κλείσιµο των ανοιγµάτων του θερµοκηπίου (παράθυρα και αερισµός οροφής) µε ειδικό εντοµοστεγές δίχτυ.
  • Εγκατάσταση προθαλάµου µε διπλές πόρτες στα θερµοκήπια.
  • Καταστροφή των ζιζανίων στον περιβάλλοντα χώρο.
  • Χρήση υγειών σποροφύτων (φυτωριακό υλικό µε φυτοϋγειονοµικό διαβατήριο).
  • Αποφυγή της φύτευσης δεύτερης ευπαθούς καλλιέργειας σε θερµοκήπιο που προϋπήρχε προσβεβληµένη καλλιέργεια.
Διαβάστε ακόμη: Αντιμετώπιση εχθρών με την εισαγωγή «ωφέλιμων» εντόμων

Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση για παρουσία του εντόµου είτε µε τη χρήση φερορµονικών παγίδων παρακολούθησης είτε µε παρακολούθηση των συµπτωµάτων στα υπέργεια µέρη του φυτού.

Στην περίπτωση συµπτωµάτων προσβολής χρειάζεται η χρήση εξειδικευµένων φυτοπροστατευτικών σκευασµάτων µε ορθή χρήση και εναλλαγές ψεκασµών, ώστε να µειωθεί η πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικοτήτων και να διατηρηθεί υψηλή αποτελεσµατικότητα.

H εφαρμογή λιπασμάτων μέσω των συστημάτων άρδευσης αλλάζει τη λίπανση της θερμοκηπιακής ντομάτας

Αλλάζει τα δεδοµένα η λίπανση µέσω των συστηµάτων άρδευσης

Η ντομάτα θερμοκηπίου είναι καλλιέργεια υψηλών θρεπτικών απαιτήσεων, η ισόρροπη ικανοποίηση των οποίων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων και παραγωγή υψηλής ποιότητας, σε συνδυασμό με μακρά περίοδο καρποφορίας. Η ντομάτα είναι ιδιαίτερα καλιόφιλο είδος, με ευεργετική επίδραση του καλίου στην ποιότητα των καρπών. Γενικά, απαιτείται σταθερή θρεπτική τροφοδοσία, η αξιοποίηση της οποίας βασίζεται σε κανονική άρδευση και σε επάρκεια εδαφικής υγρασίας.

thermokipio-ntomata
Τα υδατοδιαλυτά λιπάσµατα ανοίγουν νέους δρόµους στη θερµοκηπιακή ντοµάτα

Ευδοκιμεί σε μέσης – ελαφράς σύστασης εδάφη, βαθειά και με καλή στράγγιση, με επάρκεια οργανικής ουσίας (>2%). Αντίθετα, σε βαριά (αργιλώδη και αργιλοπηλώδη) εδάφη υπάρχει σημαντική καθυστέρηση της ωρίμανσης. Επίσης, αναπτύσσεται καλύτερα σε ελαφρώς όξινο μέχρι ουδέτερο pH (6,5), ενώ σε πολύ αλκαλικά εδάφη (pH>7,8) συχνά παρατηρούνται τροφοπενίες ιχνοστοιχείων.

Καθοδήγηση γεωπόνου

Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία για κάθε ξεχωριστό θερμοκήπιο πρέπει να καθορίζονται από τον επιβλέποντα γεωπόνο, με γνώμονα τα αποτελέσματα των εδαφολογικών αναλύσεων, της φυλλοδιαγνωστικής και τις μακροσκοπικές παρατηρήσεις. Άλλες παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον καθορισμό της ποσότητας των λιπασμάτων με τα οποία θα πρέπει να εφοδιάζουμε τα φυτά μας στη διάρκεια ανάπτυξής τους είναι οι εξής:

  • Η απόδοση που αναμένεται
  • Ο τύπος του εδάφους
  • Η πυκνότητα φύτευσης
  • Η διάρκεια της καλλιέργειας

Υδατοδιαλυτά λιπάσματα

Στις μέρες μας, είναι κοινή πρακτική η άρδευση των καλλιεργειών, και κατ’ επέκταση της ντομάτας θερμοκηπίου, με σταγόνες. Η ευρεία αυτή διάδοση της συγκεκριμένης πρακτικής έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στον τρόπο εφαρμογής λιπασμάτων, ιδιαίτερα στον τομέα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών. Οι εφαρμοζόμενες ποσότητες λιπασμάτων δεν υπολογίζονται σε κιλά ανά στρέμμα, αλλά σε γραμμάρια λιπάσματος ανά φυτό και λίτρο νερού άρδευσης. Επιπλέον, σε κάθε στάδιο ανάπτυξης των φυτών εφαρμόζονται διαφορετικοί τύποι λιπάσματος και σε διαφορετικές και ακριβείς ποσότητες.

Παραγωγικότητα

Η χρήση υδατοδιαλυτών λιπασμάτων είναι ένα τεχνολογικό άλμα, με θετικότατες επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών αλλά και στην ποιότητα των παραγομένων προιόντων. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η λίπανση με υδατοδιαλυτά λιπάσματα, στο θερμοκήπιο, έχει αντικαταστήσει πλήρως τη βασική λίπανση με χρήση κοκκωδών λιπασμάτων. Αυτό που παραμένει σημαντική παράμετρος είναι ο επαρκής εφοδιασμός του εδάφους του θερμοκηπίου με οργανική ουσία, είτε με την εφαρμογή εξειδικευμένων προϊόντων, πλούσιων σε οργανική ουσία, ή με τη χρήση υδατοδιαλυτών λιπασμάτων που περιέχουν υψηλό ποσοστό οργανικών παραγόντων.

Γιατί και στην ντομάτα θερμοκηπίου… η θρέψη είναι η λύση!

Γράφουν: Λάσκος Βαγγέλης, γεωπόνος, Φυτοθρεπτική ΑΒΕΕ
Μανώλης Δεληµπαλταδάκης, Campaign Manager Κηπευτικών, Syngenta Hellas
Μαρία Αϊβαζόγλου, Γεωπόνος, crop manager λαχανικών, BASF

-Διαφήμιση-
gaia-sense