Η άρδευση στην Ελλάδα: Προβλήματα, ορθολογική χρήση και σύγχρονες τεχνολογίες

Το νερό αποτελεί ένα βασικό προαπαιτούμενο του αγροδιατροφικού τομέα. Το 44% του συνολικού νερού που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη κατευθύνεται στην ύπαιθρο, με το ποσοστό αυτό να φτάνει και το 80% σε διάφορες περιοχές, όπως αυτές της Νότιας Ευρώπης.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τα ποσοστά ξηρασίας, λειψυδρίας και πίεσης των φυσικών πηγών. Μαζί με τον αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό, προκαλούν λειψυδρία αλλά και αλλοιώνουν την ποιότητα του αρδευτικού νερού, θέτοντας τον αγροδιατροφικό τομέα σε κίνδυνο.

Τι θα βρείτε στο αφιέρωμα για την άρδευση:

  1. Οι λόγοι που αυξάνουν τα προβλήματα στη χρήση του αρδευτικού νερού στην Ελλάδα
  2. Τρόποι εξοικονόμησης νερού στο χωράφι
  3. Η άρδευση στο Αμπέλι: Θεαματική αύξηση της αποτελεσματικότητας του αρδευτικού νερού μέχρι και 90%
  4. Η άρδευση στην καλλιέργεια καρπουζιού: Καρπούζι: Μείωση 20% της κατανάλωσης νερού, με παράλληλη ποιοτική αναβάθμιση
  5. Η άρδευση στην καλλιέργεια βαμβακιού: Ο κατάλληλος συνδυασμός πρακτικών για την ορθολογική χρήση του νερού
  6. Σύγχρονες πρακτικές άρδευσης στην καλλιέργεια του αραβόσιτου

 

Στην Ελλάδα, οι ποσότητες νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 376 κυβικά μέτρα. Τα σκήπτρα κρατάει το Νότιο Αιγαίο, όπου ο αριθμός φτάνει στα 576 κυβικά μέτρα. Αντίθετα, η Δυτική Μακεδονία είναι η περιοχή που χρησιμοποιεί τις μικρότερες ποσότητες νερού ανά στρέμμα, δηλαδή 248 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Η παραγωγή τροφίμων απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. Συγκεκριμένα, για την παραγωγή ενός κιλού μοσχαρίσιου κρέατος, απαιτούνται άμεσα ή έμμεσα 15.000 λίτρα νερού συνολικά, εκ των οποίων 617 λίτρα νερού που έχει αντληθεί (γαλάζιο). Υψηλές είναι και οι απαιτήσεις για την παραγωγή αρνίσιου κρέατος, χοιρινού, κατσικίσιου, πουλερικών, αλλά και άλλων προϊόντων ζωικής προέλευσης όπως δέρματα, βούτυρο κ.λπ.

Η «Ύπαιθρος Χώρα», παρουσιάζει τα προβλήματα στη χρήση του αρδευτικού νερού, την κατάσταση των υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων και την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τον Βασίλη Κανάκα, πρόεδρο της Ένωσης Αρδευτών Ελλάδας, «η σχέση επάρκειας – ποιότητας νερού, χωρίς ή με ανεκτό κόστος άρδευσης, με τεχνικά επαρκή και άρτια συστήματα μεταφοράς, στράγγισης και άρδευσης, αποτελεί το κυρίαρχο πρόβλημα της χώρας».

Για τους παραπάνω λόγους, διακεκριμένοι επιστήμονες καταγράφουν στην «ΥΧ» τη σημασία της ορθολογικής άρδευσης, αλλά και τους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί σε διαφορετικές παραγωγικές συνθήκες.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε συγκεκριμένες καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι, το αμπέλι, ο αραβόσιτος και η παραγωγή καρπουζιού. Για τις συγκεκριμένες καλλιέργειες παρουσιάζονται σύγχρονα συστήματα άρδευσης, που θα μειώσουν την απώλεια νερού (από 50-60% σε ≤20% στην καλλιέργεια του αραβόσιτου), την ποσότητα του νερού που καταναλώθηκε (20% μείωση στην καλλιέργεια του καρπουζιού) και θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα του αρδευτικού νερού (από 58% σε 90% στην καλλιέργεια του αμπελιού).

Γιατί αυξάνουν τα προβλήματα στη χρήση του αρδευτικού νερού στην Ελλάδα;

Το νερό αποτελεί σημείο αναφοράς του έμβιου κόσμου και βασικό παράγοντα της μορφολογικής εξέλιξης του πλανήτη μας (ωκεανοί, θάλασσες, λίμνες, ποτάμια και χείμαρροι). Όπου και να στρέψουμε το βλέμμα μας, η παρουσία και η απουσία του (έρημοι) είναι κυρίαρχη. Για αυτό οι άνθρωποι το θεοποίησαν στο πέρας των αιώνων (Ποσειδώνας, Νείλος, Γάγγης, κ.λ.π). Η αξιοποίηση του νερού αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο σχηματισμού –αρχικά μικρών και εν συνεχεία μεγαλύτερων– κοινωνικών ομάδων. Οι διατροφικές απαιτήσεις του συνεχώς αυξανόμενου και επικεντρωμένου στα αστικά κέντρα πληθυσμού οδήγησαν στην αναγκαία υπερεκμετάλλευσή του.

Οι λόγοι που αυξάνουν τα προβλήματα στη χρήση του αρδευτικού νερού στην Ελλάδα
Η σωστή διαχείρηση του νερού στον αγροτικό τομέα

Ιδιαίτερα στη χώρα μας, με την έντονη χωρική και χρονική ανισοκατανομή των υδατικών πόρων, όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και της γεωργικής παραγωγής βρίσκεται σε περιοχές υδατικά λείψυδρες (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, θεσσαλικός κάμπος, Κρήτη κ.λπ.), η σχέση επάρκειας – ποιότητας νερού, χωρίς ή με ανεκτό κόστος άρδευσης, με τεχνικά επαρκή και άρτια συστήματα μεταφοράς, στράγγισης και άρδευσης, αποτελεί το κυρίαρχο πρόβλημα της χώρας. Τα προβλήματα αυτά επιτάθηκαν τα τελευταία χρόνια για τους ακόλουθους λόγους:

*Αυξημένη ζήτηση στα αστικά κέντρα και τουριστική χρήση, που σε πολλές περιοχές συγκρούεται με τις αρδευτικές απαιτήσεις των καλλιεργειών.

*Αυξημένο κόστος φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, το οποίο επιβάλλει αντισταθμιστικά την παρουσία νερού.

*Λόγω της κλιματικής αλλαγής και της έντονης διαφοροποίησης των βροχών (περίοδοι μεγάλης ξηρασίας εναλλασσόμενες με έντονες βροχοπτώσεις), που αποδομούν τα συστήματα μεταφοράς, στράγγισης και ανανέωσης των χρησιμοποιούμενων υδατικών πόρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τεράστια υδατικά αποθέματα των πλημμυρικών βροχών, τα οποία θα μπορούσαν με κατάλληλες μεθόδους και έργα να επιλύσουν την αρδευτική λειψυδρία πολλών περιοχών, κινούνται προκαλώντας τεράστιες πλημμυρικές ζημίες, αγνοώντας τη ρήση του καθηγητή Παυλίδη (ΑΠΘ) περί μετουσίωσης της πλημμυρικής κατάρας σε ευλογημένη ταμίευση με αντιπλημμυρική προστασία.

*Μεγάλα προβλήματα απωλειών του νερού άρδευσης κατά τη μεταφορά του στο χωράφι, λόγω των πεπαλαιωμένων και διάτρητων υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων.

*Η συνεχής υπενθύμιση από αρμόδιους –και κυρίως αναρμόδιους– οικολογούντες και όχι μόνο, ότι η άρδευση απομυζά το 70%-80% της κατανάλωσης του νερού, άρα αποτελεί το μέγα πρόβλημα της λειψυδρίας στη χώρα μας. Όμως, κανείς από αυτούς δεν έθεσε τα ακόλουθα καυτά ερωτήματα:

  1. Εάν δεν υπήρχαν οι αρδευόμενες – αποξηρανθείσες εκτάσεις των ελών – λιμνών (Γιαννιτσών, Κάμπου των Σερρών, θεσσαλικού κάμπου, Έβρου, Νέστου, Κωπαΐδας, κ.λπ.), πώς θα τρεφόταν ο πληθυσμός της χώρας μας σήμερα, με ξερικά σιτηρά;
  2. Εάν δεν γίνονταν τα σωτήρια έργα ταμίευσης και αρδευτικού ελέγχου των ποταμών Αξιού, Αχελώου, Αλιάκμονα, Στρυμόνα, Νέστου Έβρου, κ.λπ, τα νερά δεν θα κατέληγαν αναξιοποίητα στη θάλασσα;
  3. Γιατί το αυτονόητο, ότι μέρος του αρδευτικού νερού επανακάμπτει στους υπόγειους υδροφορείς, αγνοείται συστηματικά; Γιατί αναφέρονται οι πάντες μόνο στη ρύπανση και νιτροποίηση των γεωργικών εδαφών και των υπόγειων υδροφορέων, λες και οι αγρότες δεν επωμίζονται πρώτοι αυτοί τα παραπάνω προβλήματα; Μήπως η απονιτροποίηση και ο καθαρισμός των εδαφών και των υπόγειων υδροφορέων δεν περνά μέσα από την εισαγωγή καθαρού νερού με κατάλληλο χειρισμό κατά την μεταφορά ή στο χωράφι, σε περιόδους μη καλλιέργειας; Μήπως για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών είναι αμέτοχη η πολιτεία και αποτελεί πρόβλημα μόνο των αγροτών, που λοιδορούνται, ενώ υφίστανται αυτοί πρώτοι την παραπάνω ζημία; Μήπως η αδυναμία της πολιτείας να σχεδιάσει, υλοποιήσει και εκπαιδεύσει τον αγροτικό κόσμο στις τεχνικές αυτές είναι προαπαιτούμενο και αφήνει να αιωρείται ότι ο αγροτικός κόσμος είναι ο τελευταίος και μόνος φταίχτης;
  4. Ποιος εκπαίδευσε τους αγρότες, στο χωράφι, όχι στον πίνακα, για το πώς, πού και με ποιον οικονομικά εφικτό τρόπο μπορούν να επιτευχθούν τα παραπάνω, παρά μόνο τους ζητούν ευθύνες;

Στη χώρα μας, όπου το κλίμα μάς το χάρισαν απλόχερα οι θεοί, στη χώρα μας, όπου η μόνη της σωτηρία είναι ο πρωτογενής αγροτικός τομέας και ο τουρισμός, ας μεριμνήσει η πολιτεία να δει κατάματα την αλήθεια της πραγματικότητας και όχι των ωραίων λόγων των ανθρώπων, που το χωράφι το ξέρουν μόνο στα χαρτιά, και να πράξει αναλόγως. Εμείς θα είμαστε στο πλευρό της, γιατί η επιβίωσή μας είναι και επιβίωση του ελληνικού λαού.

Εξοικονόμηση νερού στο χωράφι

Η ορθολογική χρήση ξεκινά από τον προγραμματισμό των αρδεύσεων

Το νερό είναι ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος, απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής και του περιβάλλοντος, αλλά και για την ανάπτυξη των περισσοτέρων οικονομικών δραστηριοτήτων.

Η συνεχώς αυξανόμενη έλλειψη νερού και η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητάς του είναι εμφανής σε πολλά μέρη του κόσμου, κάνοντας την ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού αυτού πόρου ζωτικής σημασίας. Ιδιαίτερα δε στην Ελλάδα, όπου ο μεγαλύτερος καταναλωτής των διαθέσιμων υδάτινων πόρων είναι η αρδευόμενη γεωργία, η ζήτηση νερού είναι σημαντική τη θερινή περίοδο –κατά την οποία η διαθεσιμότητα νερού μειώνεται– για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών, και επομένως η διαχείριση των υδάτων στον αγροτικό τομέα θεωρείται επιβεβλημένη, τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος, όσο και για τη διατήρηση του γεωργικού εισοδήματος.

Η ορθολογική χρήση του αρδευτικού νερού στο χωράφι μπορεί να επιτευχθεί με τη λήψη μέτρων και την υιοθέτηση ενεργειών από την πλευρά του παραγωγού, σε συνεργασία με γεωπόνους εξειδικευμένους στις αρδεύσεις.

Η βασικότερη από τις ενέργειες αυτές είναι ο επιστημονικός προγραμματισμός των αρδεύσεων. Για τον σκοπό αυτόν, απαιτείται ο υπολογισμός των αρδευτικών αναγκών με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ακρίβεια, δηλαδή τη χρήση δεδομένων από αγρομετεωρολογικούς σταθμούς της περιοχής, την εφαρμογή φυτικών συντελεστών προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες και την εκτίμηση της υδατοχωρητικότητας του χωραφιού. Επιπλέον, απαραίτητη είναι η χρήση αισθητήρων εδαφικής υγρασίας για την ενημέρωση των παραγωγών σχετικά με την υγρασιακή κατάσταση του χωραφιού και την ένδειξη προτεινόμενης άρδευσης. Ακόμα, η βελτίωση της γνώσης –για τις ελληνικές συνθήκες– σχετικά με τις επιπτώσεις στην παραγωγή από την έλλειψη νερού, καθώς και ο εντοπισμός των ευαίσθητων σε νερό σταδίων ανάπτυξης της καλλιέργειας για τη διατήρηση της παραγωγής σε υψηλά επίπεδα, θα επιτρέψει την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής ελλειμματικής άρδευσης, ιδιαίτερα χρήσιμης σε περιόδους ή χρονιές έντονης λειψυδρίας.

Καθημερινοί τρόποι εξοικονόμησης νερού στο χωράφι

Άλλες βασικές και καθημερινές φροντίδες που θα μειώσουν τη χρήση νερού στο χωράφι αποτελούν:

  • H διατήρηση του αρδευτικού συστήματος που χρησιμοποιείται σε καλή κατάσταση, ώστε να επιτυγχάνεται ομοιόμορφη άρδευση και
  • H αποφυγή άρδευσης σε συνθήκες υψηλής εξάτμισης (πολύ υψηλές θερμοκρασίες, ισχυροί άνεμοι).

Τέλος, η χρέωση του αρδευτικού νερού, με βάση τον χρησιμοποιούμενο όγκο και όχι την έκταση της αρδευόμενης γης, θεωρείται απαραίτητη, αφενός λόγω της επιχειρηματικής διάστασης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και αφετέρου λόγω της ανάγκης προστασίας των φυσικών πόρων, όπως είναι το νερό. Άλλωστε, η προσέγγιση αυτή αποτελεί βασικό κίνητρο εξοικονόμησης νερού, χωρίς αυτό να λείψει από τις καλλιέργειες, ενώ παράλληλα αποτελεί και επιβράβευση του «νοικοκύρη» παραγωγού.

Αμπέλι: Θεαματική αύξηση της αποτελεσματικότητας του αρδευτικού νερού μέχρι και 90%

Η άρδευση στην περίπτωση του επιτραπέζιου σταφυλιού επηρεάζει άμεσα την ποιότητα, το ύψος παραγωγής αλλά και το κόστος. Με δεδομένες τις απώλειες νερού κατά τη μεταφορά και την άρδευση, αλλά και λόγω υπεράρδευσης, το νερό που τελικά αξιοποιείται συνήθως φτάνει στο 55% περίπου του αρχικού όγκου. Σε συνδυασμό με τη συνεχώς μειωμένη διαθεσιμότητα αρδευτικού νερού σε διάφορες περιοχές, κρίνεται αναγκαία η βελτιστοποίηση της διαχείρισης αυτού του φυσικού πόρου.

Ευφυής γεωργία στο αμπέλι Αύξηση της αποτελεσματικότητας του αρδευτικού νερού μέχρι και 90%
Ευφυής γεωργία στο αμπέλι: Αύξηση της αποτελεσματικότητας του αρδευτικού νερού μέχρι και 90%

Μέσω της συμβουλευτικής υπηρεσίας άρδευσης του συστήματος ευφυούς γεωργίας gaiasense, ο παραγωγός σταφυλιού γνωρίζει με ακρίβεια το πότε πρέπει να ποτίσει και πόσο, με βάση τις πραγματικές ανάγκες του αμπελώνα του.

Η συμβουλή αυτή παράγεται μέσα από επιστημονικά μοντέλα άρδευσης, εξειδικευμένα για την καλλιέργεια του αμπελιού και τις μικροκλιματικές συνθήκες της περιοχής.

Τα μοντέλα αυτά τροφοδοτούνται με δεδομένα από τους εδαφικούς σταθμούς του gaiasense, από αισθητήρες μέτρησης φυσικοχημικών και βιολογικών παραμέτρων καθώς και από άλλες πηγές.

Η υπηρεσία ευφυούς άρδευσης του gaiasense έχει βρει εφαρμογή στην καλλιέργεια επιτραπέζιου σταφυλιού στη Στιμάγκα Κορινθίας από το 2016.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σημαντικό ποσοστό του αρδευτικού νερού (19%-27%) χανόταν λόγω υπεράρδευσης, γεγονός που οδηγούσε και σε έκπλυση θρεπτικών στο υπέδαφος.

Ακολουθώντας τη συμβουλή άρδευσης, οι παραγωγοί της περιοχής κατάφεραν να αποφύγουν τις απώλειες λόγω υπεράρδευσης, εξοικονομώντας νερό και μειώνοντας το αρδευτικό κόστος. Η συμβουλή άρδευσης οδήγησε σε αύξηση της αποτελεσματικότητας του αρδευτικού νερού από το αρχικό 58% σε 90%. Ταυτόχρονα, μειώθηκε η έκπλυση θρεπτικών λόγω της υπεράρδευσης, με αποτέλεσμα τα σταφύλια να αναβαθμιστούν ποιοτικά και γευστικά λόγω της καλύτερης θρέψης. Πέραν αυτού, μειώθηκε και το κόστος παραγωγής, καθώς τα λιπάσματα αξιοποιήθηκαν σε μεγαλύτερο ποσοστό, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι ποσότητες που εφαρμόστηκαν.

Καρπούζι: Μείωση 20% της κατανάλωσης νερού, με παράλληλη ποιοτική αναβάθμιση

Η καλλιέργεια της καρπουζιάς αποτελεί μια σημαντική καλλιέργεια για τη χώρα μας και έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε άρδευση. Η χρήση νέων τεχνολογιών σε αυτήν μπορεί να επιτρέψει τη μείωση του κόστους παραγωγής και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ενώ μπορεί να επιτύχει καλύτερη απόδοση και ποιότητα παραγωγής. Αυτό αποδείχτηκε σε πείραμα εμπορικής καλλιέργειας καρπουζιού στην Τριφυλία Μεσσηνίας, το 2015 και το 2016.

Σκοπός του ήταν η μελέτη της απόδοσης της καλλιέργειας με τη χρήση νέων τεχνολογιών για άρδευση, σε σύγκριση με τις υπάρχουσες πρακτικές. Στον αγρό εγκαταστάθηκε σύστημα με αισθητήρες μέτρησης ποσότητας άρδευσης, κλιματικών και εδαφικών παραμέτρων.

Ο σταθμός είχε τη δυνατότητα συνεχούς συλλογής και αποστολής δεδομένων στο διαδίκτυο. Εκεί, ο χρήστης μπορούσε να παρακολουθήσει τις καιρικές συνθήκες, καθώς και την αρδευόμενη ποσότητα, ενώ λάμβανε και συμβουλές άρδευσης.

Ευφυής γεωργία στην καλλιέργεια του καρπουζιού: Μείωση 20% της κατανάλωσης νερού, με παράλληλη ποιοτική αναβάθμιση
Ευφυής γεωργία στην καλλιέργεια του καρπουζιού: Μείωση 20% της κατανάλωσης νερού, με παράλληλη ποιοτική αναβάθμιση

Μια σημαντική δυνατότητα του συστήματος ήταν ο απομακρυσμένος έλεγχος μιας ηλεκτροβάνας από το διαδίκτυο, η οποία επέτρεπε την άρδευση χωρίς τη φυσική παρουσία του παραγωγού στο χωράφι. Το σύστημα πέτυχε 20% μείωση της ποσότητας του νερού που καταναλώθηκε, με παράλληλη αύξηση της ποιότητας της παραγωγής ενώ η ποσότητα παραγωγής παρέμεινε η ίδια σε σχέση με τις υπάρχουσες καλλιεργητικές πρακτικές.

Καλλιέργεια βαμβακιού: Ο κατάλληλος συνδυασμός πρακτικών για την ορθολογική χρήση του νερού

Η βέλτιστη χρήση του νερού σήμερα είναι μια αναγκαιότητα για τη βαμβακοκαλλιέργεια, διότι θεωρείται από ορισμένους «υδροφόρα» καλλιέργεια, μια άποψη με την οποία δεν συμφωνώ. Το 50% της παγκόσμιας καλλιεργούμενης έκτασης σε βαμβάκι είναι ξερική. Το βαμβάκι έχει μεγάλη ανεκτικότητα στην έλλειψη νερού, συγχρόνως ανταποκρίνεται πολύ καλά στην άρδευση, ποσότητα της οποίας εξαρτάται από τη ζώνη καλλιέργειας, τη διαθεσιμότητα του νερού και από τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Η άρδευση στο βαμβάκι είναι ο σημαντικότερος παράγοντας, όχι μόνο για την παραγωγή και την ποιότητα, αλλά και για το κόστος παραγωγής. Η υπερβολική άρδευση αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης εντομολογικών προσβολών και ασθενειών, την ανάπτυξη ζιζανίων, την απώλεια λιπασμάτων και δημιουργεί υπερβολική βλάστηση. Όλα αυτά οδηγούν στη χρήση πρόσθετων χημικών ουσιών, που αυξάνουν το κόστος παραγωγής. Η Ελλάδα είναι οριακή ζώνη για τη βαμβακοκαλλιέργεια. Το ζητούμενο είναι η πρωιμότητα της, για να αποφύγουμε τον κίνδυνο απώλειας της παραγωγής και υποβάθμισης της ποιότητας (από πρώιμες βροχές Σεπτέμβριο-Οκτώβριο), που οδηγούν σε αρνητικό οικονομικό αποτέλεσμα. Η πρωιμότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή διαχείριση της άρδευσης, επομένως για να αποφευχθούν όλα τα προηγούμενα προβλήματα, θα πρέπει να γίνει ο κατάλληλος προγραμματισμός της άρδευσης, χρονικά και ποσοτικά.

Ο κατάλληλος συνδυασμός πρακτικών για την ορθολογική χρήση του νερού
Ο κατάλληλος συνδυασμός πρακτικών για την ορθολογική χρήση του νερού

Η βαμβακοκαλλιέργεια καταναλώνει συνολικά 700 mm νερό περίπου, η οποία κατανέμεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης της καλλιέργειας. Στα πρώτα στάδια η κατανάλωση είναι πολύ μικρή (2 mm/ημέρα) και αυξάνεται αναλογικά με την αύξηση της καλλιέργειας. Το κρίσιμο στάδιο είναι από την άνθηση μέχρι την καρπόδεση, όπου η κατανάλωση νερού φτάνει στο μέγιστο (10 mm/ημέρα περίπου). Έπειτα μειώνεται σταδιακά, μέχρι το τέλος της καλλιέργειας. Στον προγραμματισμό της άρδευσης λαμβάνονται υπόψιν οι διαφορετικές ανάγκες της καλλιέργειας σε άρδευση και ο σωστός χρόνος τερματισμού της.

Η βέλτιστη άρδευση επιτυγχάνεται με χρήση της νέας τεχνολογίας άρδευσης ακριβείας, σε συνδυασμό με τη στάγδην άρδευση, επίσης με εφαρμογή συστημάτων καλλιέργειας, όπως οι στενές γραμμές και τα συστήματα συντήρησης (conservation tillage). Τέλος, για την Ελλάδα ως οριακή ζώνη, προτείνεται η εφαρμογή συστήματος ελεγχόμενης ελλειμματικής άρδευσης.

Σύγχρονες πρακτικές άρδευσης στην καλλιέργεια του αραβόσιτου

Μείωση της απώλειας νερού από το 60% στο 20%

Ο αραβόσιτος, λόγω του μεγάλου δυναμικού παραγωγής του, θα μπορούσε να συμβάλλει αποφασιστικά στη διατήρηση της κτηνοτροφικής παραγωγής της χώρας μας. Όμως, ο μεγάλος συντελεστής διαπνοής καθιστά την καλλιέργειά του πολύ απαιτητική σε νερό άρδευσης (500-≥750mm) και επομένως μη βιώσιμη σε πολλές περιοχές της ξηροθερμικής ζώνης.

Η περαιτέρω εξάπλωση της καλλιέργειας μπορεί να υποστηριχθεί μόνο με σύγχρονες πρακτικές χαμηλών εισροών. Το τρίπτυχο των προτεινόμενων πρακτικών είναι η εφαρμογή στάγδην άρδευσης, με παράλληλη εφαρμογή υδρολίπανσης, και η ενδιάμεση καλλιέργεια ψυχανθούς ως χλωρή λίπανση.

Σύγχρονες πρακτικές άρδευσης στην καλλιέργεια του αραβόσιτου
Σύγχρονες πρακτικές άρδευσης στην καλλιέργεια του αραβόσιτου

Ερευνητικά μας αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι με στάγδην άρδευση μειώνονται στο 1/3 οι απώλειες νερού (από 50%-60% σε ≤20%), με παράλληλη αύξηση του ποσοστού επιστροφής του λιπαντικού αζώτου (από 40%-50% σε ≥70%). Επίσης, με την ενδιάμεση καλλιέργεια ψυχανθούς (μπιζέλι, βίκος, κ.λπ.) βελτιώνονται οι φυσικο-χημικές ιδιότητες του εδάφους, μειώνεται δραστικά ο συντελεστής διαπνοής, αυξάνει το εφικτό δυναμικό παραγωγής (>20%), ενώ διπλασιάζεται ο ρυθμός ορυκτοποίησης του οργανικού αζώτου (εγγενής γονιμότητα εδάφους).

Για παράδειγμα, μια καλλιέργεια αραβόσιτου στη Θεσσαλία που δέχεται με καταιονισμό 720mm νερού και 35 κιλά λιπαντικού αζώτου και αποδίδει περί τα 1.100 κιλά/στρ., μπορεί να αποδώσει πάνω από 1.300 κιλά σπόρου με στάγδην άρδευση, μόνο με 450mm νερού και εφαρμογή 15-20 κιλών αζώτου (υδρολίπανση). Το τελικό κέρδος παραγωγού θα υπερκαλύψει το κόστος της χλωρής λίπανσης, θα αυξηθεί η τελική παραγωγή, με δραστική μείωση του αρδευτικού νερού, αλλά και των απωλειών αζώτου, που προκαλούν υποβάθμιση του περιβάλλοντος (νιτρορύπανση).

 

Πηγές:
1 Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
2 Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Τριφυλίας

Γράφουν: Βασίλης Κανάκας, πρόεδρος Ένωσης Αρδευτών Ελλάδος,
Χαράλαμπος Δουλγέρης, δόκιμος ερευνητής, Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων, ΕΛΓΟ-«Δήμητρα»,
Βασίλης Πρωτονοτάριος, Υπεύθυνος Εξωστρέφειας & Δικτύωσης gaiasense
Ευάγγελος Αναστασίου, Σπύρος Φουντάς, Αντώνης Παρασκευόπουλος
Νικόλαος Δαναλάτος, Dr., Msc., καθηγητής Γεωργίας και Οικολογίας Φυτών, διευθυντής Εργαστηρίου Γεωργίας, πρόεδρος Τμήματος Γεωπονίας ΦΠΑΠ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε, προϊστάμενος Εθνικού Κέντρου Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος,
Βικτωρία Αποστολοπούλου

-Διαφήμιση-
gaia-sense