της Γεωργίας Μπόχτη

Μακριά από τις φωτεινές επιγραφές και το βουητό των μεγαλουπόλεων, η μοναξιά, η οικονομική ανασφάλεια και η εντατικοποίηση της εργασίας κυρίως τα τελευταία χρόνια έχουν πλήξει σημαντικά την ψυχική υγεία των ανθρώπων της υπαίθρου. Μία αθέατη πραγματικότητα που δεν είχε απασχολήσει κατά το παρελθόν την επιστημονική κοινότητα, έως ότου ξέσπασε η κρίση επηρεάζοντας βαθιά όχι μόνο τους κατοίκους των αστικών κέντρων, αλλά άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας που ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα.

Στην Ελλάδα μόλις το 2013, κατά την κορύφωση της κρίσης, γίνεται αναφορά σε επιστημονική μελέτη για την ύπαρξη των ψυχικών νόσων στην ύπαιθρο, καθώς τα στοιχεία αποδείκνυαν υψηλότερη επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης σε κατοίκους αγροτικών περιοχών από ό,τι σε εκείνους των αστικών κέντρων (ανασκόπηση ΕΠΙΨΥ).

Οι ειδικοί χαρακτήρισαν το εύρημα «απροσδόκητο», καθώς τα πρώτα χρόνια της κρίσης η διαμονή στην ύπαιθρο θεωρείτο ότι εξασφάλιζε υψηλότερη ποιότητα ζωής. Κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, φοβίες εξακολουθούν, δυστυχώς ακόμη και σήμερα, να αποτελούν ταμπού για τους κατοίκους της υπαίθρου.

Ευρώπη

Οι ψυχικές νόσοι, όμως, δεν κάνουν διακρίσεις, καθώς αφορούν το σύνολο του γενικού πληθυσμού. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτιμάται ότι περισσότεροι από ένας στους έξι κατοίκους των κρατών-μελών εμφάνισαν το 2016 προβλήματα ψυχικής υγείας, δηλαδή περίπου 84 εκατ. άτομα. Η πιο συχνή ψυχική διαταραχή είναι αυτή του άγχους, με περίπου 25 εκατ. άτομα (5,4% του πληθυσμού) να ζουν με αγχώδεις διαταραχές, και ακολουθεί η κατάθλιψη.

Η συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών ψυχικής υγείας είναι υψηλότερη στη Φινλανδία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στην Ιρλανδία και χαμηλότερη στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία και στην Πολωνία. Στην Ελλάδα, τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι το 4,7% του πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, ποσοστό που είναι αυξημένο κατά 80,8% σε σχέση με το ποσοστό του 2009 (2,6%). Κατάθλιψη φέρεται να εμφανίζουν τρεις στους δέκα άντρες και σχεδόν επτά στις δέκα γυναίκες. Ακόμη, το 7,6% του πληθυσμού πάσχει από αγχώδεις διαταραχές, ενώ το 1,7% από άλλες ψυχικές διαταραχές.

Το 2015 στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται ότι περισσότεροι από 84.000 άνθρωποι κατέληξαν από κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας ή αυτοκτονία, αν και οι ερευνητές θεωρούν ότι το ποσοστό είναι μεγαλύτερο, καθώς πολλά άτομα με ψυχική νόσο πεθαίνουν πρόωρα εξαιτίας σωματικών προβλημάτων και χρόνιων παθήσεων που δεν αντιμετωπίζονται σωστά.

Αγροτικός πληθυσμός

Όσον αφορά τον αγροτικό πληθυσμό, τα στοιχεία είναι ανεπαρκή και διάσπαρτα. Με βάση την ΕΛΣΤΑΤ και τα στοιχεία που επεξεργάστηκε η ΜΚΟ Κλίμακα, το έτος 2015 στην Ελλάδα καταγράφονταν 529 αυτοκτονίες (άντρες στην πλειονότητα), με το 15% να αφορά ειδικευμένους γεωργούς. Το μεγαλύτερο ποσοστό (43%) αφορούσε οικονομικά ανενεργά άτομα.

Στις 31 Ιανουαρίου 2019 η εφημερίδα Le Monde επανέφερε στο προσκήνιο τη σκοτεινή πλευρά της γαλλικής υπαίθρου, συγκλονίζοντας με το δημοσίευμα «Αυτοκτονίες αγροτών, μια σιωπηλή εκατόμβη». Σύμφωνα με αυτό, το 2008, χρονιά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, παρατηρήθηκε στον αγροτικό πληθυσμό της Γαλλίας αύξηση των θανάτων από αυτοκτονίες κατά 28% και το 2009, έτος της κρίσης του γάλακτος, κατά 22%.

Περισσότερο επλήγη ο τομέας της κτηνοτροφίας: η αύξηση των αυτοκτονιών των βοοτρόφων ανήλθε στο 127% σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό της χώρας και κατά 57% την επόμενη χρονιά. Το 2010 και το 2011 κατεγράφησαν 253 αυτοχειρίες αντρών και 43 γυναικών, περίπου τρεις αυτοκτονίες την εβδομάδα. Οι περισσότεροι αυτόχειρες ήταν άντρες ηλικίας από 45 έως 64 ετών.

Σύμφωνα με τη δημόσια γαλλική υπηρεσία Υγείας, που εξέτασε την περίοδο 2010-2011, η αύξηση των θανάτων λόγω των αυτοκτονιών παρατηρήθηκε τους μήνες κατά τους οποίους οι τιμές του γάλακτος ήταν πολύ χαμηλές.

Μόλις το 2016 το Εθνικό Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών της χώρας παραδέχτηκε ότι δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες για τον αγροτικό πληθυσμό, ενώ ήδη από την προηγούμενη χρονιά άρχισε να λειτουργεί τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης των Γάλλων αγροτών.

Στη χώρα μας, τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι το 4,7% του πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, ποσοστό αυξημένο κατά 80,8% σε σχέση με το 2009 (2,6%), ενώ κατάθλιψη φέρεται να εμφανίζουν τρεις στους δέκα άνδρες και σχεδόν επτά στις δέκα γυναίκες

Υποστήριξη και βοήθεια

Στη Βόρεια Ιρλανδία οι ψυχικές νόσοι χαρακτηρίζονται ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει στο μέλλον ο αγροδιατροφικός τομέας. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, τα ποσοστά των ασθενών είναι κατά 25% περισσότερα σε σχέση με την Αγγλία, ενώ καταγράφεται μεγάλος αριθμός αυτοκτονιών, αυτοτραυματισμών και πλήθος συνταγογραφήσεων αγχολυτικών φαρμάκων.

Έρευνα που διεξήχθη το 2002 αποκάλυψε ότι το 5% όσων εργάστηκαν περισσότερες από δέκα ώρες την εβδομάδα σε οικογενειακή αγροκτηνοτροφική μονάδα υπέφεραν από άγχος ή/και κατάθλιψη.

Όπως εξηγεί η ομάδα εθελοντών «Σαμαρείτες», που δραστηριοποιείται στο Ηνωμένο Βασίλειο για την υποστήριξη των ψυχικών νοσούντων, στην Ιρλανδία, η μοναξιά και η απομόνωση αποτελούν σήμερα βασικά ζητήματα τόσο για τους νέους όσο και για τους ηλικιωμένους. Μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2018 οι «Σαμαρείτες» δέχτηκαν 65.000 κλήσεις από την Ιρλανδία μέσω της γραμμής βοήθειας, ενώ όλο και περισσότεροι αποφασίζουν να μιλήσουν ανοιχτά για όσα τους βαραίνουν στις μικρές εθελοντικές ομάδες που επισκέπτονται την ύπαιθρο.

Η αλήθεια είναι ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Αρχές είναι εδώ και χρόνια προσανατολισμένες στη μελέτη και στην ενημέρωση του αγροτικού πληθυσμού σε θέμα υγείας και ασφάλειας. Ακόμη και η Εθνική Στατιστική Αρχή διαθέτει στοιχεία για την πληθυσμιακή ομάδα, καταγράφοντας χρόνο με τον χρόνο τις αυτοκτονίες αγροτών. Από το 2008 έως και το 2017 καταγράφηκαν συνολικά 173 αυτοκτονίες αντρών και γυναικών, ηλικίας από 20 έως και 64 ετών, σε Αγγλία και Ουαλία.

Σύμφωνα με τους «Σαμαρείτες», εκτός από τη μοναξιά και την απομόνωση, οι αγρότες στη Μεγάλη Βρετανία καλούνται αφενός να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες προκλήσεις στον τομέα τους και αφετέρου να αυξήσουν το παραγόμενο προϊόν τους, γεγονός που τους δημιουργεί πίεση και άγχος. Σε όλα αυτά, όπως εξηγούν, προστέθηκε και ο φόβος για το μέλλον εξαιτίας του Brexit. Η αβεβαιότητα για τις αυριανές συνέπειες επηρεάζει, όπως λένε, επίσης σημαντικά την ψυχική υγεία των αγροτών.

Καλύτερη δεν είναι η κατάσταση στις ΗΠΑ, όπου επίσης καταγράφεται αύξηση των ψυχικών νόσων στον αγροτικό πληθυσμό, που βιώνει μία από τις πιο στρεσογόνες περιόδους από το 1980, εξαιτίας των εμπορικών σχέσεων της χώρας με την Κίνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του έτους ο αριθμός των κλήσεων προς τον οργανισμό στήριξης των αγροτικών οικογενειών Farm Aid διπλασιάστηκε, με τους αγρότες από το Κεντάκι, τη Μοντάνα και τη Φλόριντα να αναζητούν από οικονομικές συμβουλές μέχρι και βοήθεια για τα έντονα συναισθήματα που βίωναν.

Στη χώρα μας, τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι το 4,7% του πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, ποσοστό αυξημένο κατά 80,8% σε σχέση με το 2009 (2,6%), ενώ κατάθλιψη φέρεται να εμφανίζουν τρεις στους δέκα άνδρες και σχεδόν επτά στις δέκα γυναίκες.

Info

✱ Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί και με σωματικές ενοχλήσεις (δύσπνοια, ταχύπνοια, ταχυκαρδία, ναυτία, ζάλη, πονοκέφαλος, πόνος στο στήθος, θολή όραση κ.ά.), ανήσυχες σκέψεις ή μπορεί να εκφραστεί με συμπεριφορές (π.χ. ψυχαναγκασμούς κ.ά.).

✱ Για να αντιμετωπίσουν το υπερβολικό στρες, οι άνθρωποι καταφεύγουν συχνά σε λάθος μεθόδους. Βλέπουν ατελείωτες ώρες τηλεόραση, απομακρύνονται από φίλους ή αντίθετα επιδιώκουν να βρίσκονται συνεχώς σε φιλικό κοινωνικό περίγυρο, προκειμένου να αποφύγουν την επίλυση των προβλημάτων που τους απασχολούν, τρώνε περισσότερο ή λιγότερο από το κανονικό, κοιμούνται περισσότερο του κανονικού, πίνουν πολύ αλκοόλ, ξεσπάνε σε άλλους ακόμα και με βίαιες συναισθηματικές αντιδράσεις, αποφασίζουν να αρχίσουν το κάπνισμα ή καπνίζουν περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως, καταφεύγουν σε φάρμακα που υπόσχονται κάποια ανακούφιση κ.ά.

✱ Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εκτιμάται ότι το 50% του πληθυσμού που πάσχει από κατάθλιψη δεν αναζητά βοήθεια, ενώ το 10% του εργατικού δυναμικού έχει παραμείνει εκτός εργασίας εξαιτίας της κατάθλιψης.

✱ Στην Ελλάδα λειτουργούν κάποιες δομές ψυχικής υγείας και δραστηριοποιούνται ΜΚΟ και πολλές εθελοντικές ομάδες, που μπορούν να βοηθήσουν όσους έχουν ανάγκη.

✱ Μη διστάζετε, μιλήστε!

 

-Διαφήμιση-
gaia-sense