Η πίεση που ασκείται στον πρωτογενή τομέα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της οικονομικής κρίσης μπορεί να βρει διέξοδο σε καινούργιες καλλιέργειες. Αξιόλογη πρόταση νέας καλλιέργειας αποτελεί το λίτσι (Litchi chinensis). Με καταγωγή από την Κίνα, ανταποκρίνεται άριστα στις κλιματικές συνθήκες της Δυτικής Κρήτης, καθώς είναι εγκατεστημένο για περισσότερο από 20 χρόνια στις φυτείες που διατηρεί το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου στα Χανιά.
της Δρος Θηρεσίας-Τερέζας Τζατζάνη, Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών
& Αμπέλου, ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ»
Γενικά στοιχεία
Το λίτσι είναι υποτροπικό είδος, κατάλληλο για περιοχές με υψηλή σχετική υγρασία, θερμά και υγρά καλοκαίρια και χειμερινές θερμοκρασίες όχι χαμηλότερες από -4°C. Αναπτύσσεται καλύτερα σε καλά στραγγιζόμενα εδάφη, με επάρκεια αρδευτικού νερού, ελαφρώς όξινο pH (5,5-7,5) και πλούσια σε οργανική ουσία. Επίσης, δεν αντιμετωπίζει σοβαρούς εχθρούς και ασθένειες. Δημιουργεί μια σφαιρική κόμη με ύψος περίπου 5 μέτρων, δεν είναι απαιτητικό σε κλαδέματα και χρειάζεται μόνο ήπιο καθάρισμα των κλάδων σε ετήσια βάση.
Οι ταξιανθίες του λίτσι παράγονται σε ξύλο της προηγούμενης χρονιάς και τα άνθη αναπτύσσονται την άνοιξη της τρέχουσας βλαστικής περιόδου. Πρόκειται για εκατοντάδες μικρά λευκά, κίτρινα ή πράσινα λουλούδια που είναι αρωματικά και προσελκύουν μεγάλο αριθμό μελισσών και άλλων εντόμων. Για την περιοχή της Κρήτης, η περίοδος ανθοφορίας ξεκινά Απρίλιο-Μάιο και τον Ιούλιο αρχίζει η παραγωγή.
Ο καρπός είναι υψηλής εμπορικής και διατροφικής αξίας. Αποτελείται από ένα ελκυστικό κόκκινο, σκληρό και αδρό περικάρπιο που απομακρύνεται εύκολα αποκαλύπτοντας τη βρώσιμη, λευκή, ημιδιαφανή και χυμώδη σάρκα του, που είναι ιδιαίτερα αρωματική και γλυκιά. Ο καρπός συναντάται σε σχήμα καρδιάς ή σφαιρικό, διαμέτρου μέχρι 5cm και ζυγίζει περίπου 20γρ. Στο κέντρο του καρπού υπάρχει ένα μη βρώσιμο σπέρμα που αποκολλάται εύκολα από τη σάρκα.
Το κάθε δέντρο σε πλήρη παραγωγή παράγει 30 έως 50 κιλά καρπών. Η συγκομιδή, που διαρκεί 4-6 εβδομάδες στα μέσα του καλοκαιριού, πραγματοποιείται με το χέρι. Ο καρπός πρέπει να συγκομίζεται όταν είναι πλήρως ώριμος και έτοιμος για κατανάλωση. Η ωριμότητα συνήθως αξιολογείται από το χρώμα του περικαρπίου και τη γεύση της σάρκας. Στο εμπόριο είναι διαθέσιμες αρκετές ποικιλίες, κυριότερες από τις οποίες είναι οι Kway May Pink, Mc Lean και Wai Chee.
Θρεπτικά συστατικά
Ο ώριμος καρπός αποτελείται από 80% νερό, περιέχει μικρές ποσότητες θιαμίνης, ριβοφλαβίνης και μετάλλων και αποτελεί σημαντική πηγή ασκορβικού οξέος. Μετά τη συγκομιδή, τα επίπεδα του ασκορβικού οξέος μειώνονται, ανεξάρτητα από τις συνθήκες αποθήκευσης. Τα κυριότερα σάκχαρα στους ώριμους καρπούς είναι η σακχαρόζη, η φρουκτόζη και η γλυκόζη, ενώ περιέχονται επίσης μέτριες ποσότητες πολυφαινολών, σε κάποιες περιπτώσεις υψηλότερες από τα σταφύλια και τα μήλα.
Εμπορία και οικονομικό ενδιαφέρον
Το λίτσι παρουσιάζει περιορισμένη διάρκεια αποθήκευσης, εξαιτίας της αλλαγής χρώματος του περικαρπίου. Ο αποχρωματισμός αυτός είναι το κύριο πρόβλημα των καρπών μετά τη συγκομιδή, οι οποίοι χάνουν το κόκκινο χρώμα τους λόγω ταχείας αποικοδόμησης της κόκκινης χρωστικής και γίνονται καφέ. Ωστόσο, έχει διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει προφανής μεταβολή στο περιεχόμενο των ανθοκυανινών και η γεύση δεν επηρεάζεται. Το καφέτιασμα των καρπών είναι ταχύ και η αποσύνθεση εμφανίζεται μετά από 2-3 ημέρες στους 20°C, ή μετά από 8-10 ημέρες στους 7°C (ψυγείο). Εναλλακτικά, οι καρποί επεξεργάζονται και εμπορεύονται ως κονσερβοποιημένοι, κατεψυγμένοι ή αποξηραμένοι, αλλά δεν προτιμώνται, δεδομένου ότι η αρωματική γεύση αλλοιώνεται στη διαδικασία της κονσερβοποίησης.
Η Ινδία και η Κίνα παράγουν το 91% της παγκόσμιας παραγωγής, με το προϊόν να διατίθεται κυρίως στην τοπική αγορά. Εξαγωγή λίτσι γίνεται από τη Νότια Αφρική, την Αυστραλία και το Ισραήλ με συνεχή αύξηση. Παρόλο που υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις καλλιέργειας λίτσι στην Ασία, η μικρή διάρκεια συντήρησης του νωπού καρπού δυσχεραίνει την εμπορία σε μακρινές αγορές. Αυτό δημιουργεί πλεονέκτημα στην ελληνική παραγωγή, που μπορεί να προμηθεύσει ταχύτερα την ευρωπαϊκή αγορά και να απορροφηθεί άμεσα, καθώς είναι ένας καρπός ιδιαίτερα αγαπητός στο παγκόσμιο καταναλωτικό κοινό.
Ορισμένες ποικιλίες παράγουν ένα υψηλό ποσοστό καρπών με συρρικνωμένα σπέρματα που είναι γνωστά ως «γλώσσες κοτόπουλου». Αυτοί οι καρποί έχουν συνήθως υψηλότερη τιμή, λόγω της ύπαρξης περισσότερης βρώσιμης σάρκας. Επίσης, υπάρχουν και άσπερμες ποικιλίες με μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον. Προς το παρόν η διάθεση δενδρυλλίων πραγματοποιείται μέσω φυτωρίων του εξωτερικού.
Συμπεράσματα
Ζητούμενο για τους παραγωγούς είναι πλέον η επιλογή κατάλληλων ειδών, προσαρμοσμένων στο κλίμα και στις συνθήκες κάθε περιοχής, οικονομικά συμφέρουσες για τον παραγωγό, και με θετική ανταπόκριση από το καταναλωτικό κοινό. Το παγκόσμιο ενδιαφέρον αυξάνεται συνεχώς για καρπούς που συμβάλλουν σε μια υγιεινή διατροφή, η οποία ενισχύεται με μοναδικές και ιδιαίτερα αρωματικές γεύσεις, συνδυασμό που ικανοποιεί το λίτσι.
Παράλληλα, δημιουργούνται νέες ευκαιρίες για παραγωγούς που βρίσκονται σε κατάλληλες κλιματικές περιοχές, με εναλλακτικές καλλιέργειες που μπορούν να αποτελέσουν ενισχυτικό εισόδημα στον πρωτογενή τομέα. Χωρίς ιδιαίτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις, το λίτσι αποτελεί ένα πρώτο βήμα για τους παραγωγούς, που καλούνται να συνδυάσουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες με νέες, ανοίγοντας καινούργια μονοπάτια στον αγροτικό τομέα.
