Οι ζωοτροφές, ανάλογα με τα φυσικοχημικά τους χαρακτηριστικά, κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη, περιλαμβάνονται οι χονδροειδείς ζωοτροφές και είναι αυτές που από τη φύση τους έχουν μεγάλο όγκο και πολλές κυτταρίνες ανά μονάδα βάρους. Στη δεύτερη, περιλαμβάνονται αυτές με μικρό όγκο και λίγες ή καθόλου κυτταρίνες ανά μονάδα βάρους και ονομάζονται συμπυκνωμένες. Οι πρώτες προέρχονται αποκλειστικά από χλωρή φυτική ύλη και τα προϊόντα συντήρησής τους και είναι απαραίτητες στη διατροφή των φυτοφάγων ζώων, ενώ οι συμπυκνωμένες προέρχονται από φυτά, όπως δημητριακοί καρποί, σπέρματα, υποπροϊόντα γεωργικών βιομηχανιών ή ζώα όπως γάλα, κρεατάλευρα, ιχθυάλευρα κ.λπ. ή από ανόργανες ύλες, όπως διάφορα ανόργανα άλατα χημικής σύνθεσης ή ορυκτής προέλευσης και χρησιμοποιούνται στη διατροφή όλων των ειδών ζώων.
Διαβάστε ακόμη: Η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών για ζωοτροφές
Σιτηρέσιο: Διατροφή και απόδοση
Σιτηρέσιο είναι η ημερήσια ποσότητα τροφής που πρέπει να καταναλώνει το ζώο για να καλύπτει ακριβώς όλες τις απαιτήσεις του στα διάφορα θρεπτικά συστατικά και σε ενέργεια. Οι απαιτήσεις αυτές ονομάζονται ανάγκες και αποσκοπούν στον εφοδιασμό του ζώου με όλα εκείνα τα συστατικά που του είναι αναγκαία για να συντηρείται σε καλή σωματική κατάσταση και να παράγει κτηνοτροφικό προϊόν. Το σιτηρέσιο πρέπει κάθε φορά να αποτελείται από τις κατάλληλες ζωοτροφές για το κάθε είδος ζώου, να κάνει το ζώο να νιώθει χορτάτο, να προστατεύει την υγεία του και να συμβάλλει στην παραγωγή καλής ποιότητας προϊόντος. Όταν επιτυγχάνονται όλα αυτά, τότε το σιτηρέσιο θεωρείται κανονικό. Σχεδόν πάντοτε το σιτηρέσιο αποτελείται από πολλές απλές ζωοτροφές, οι οποίες συνδυάζονται μεταξύ τους με τέτοιον τρόπο ώστε να πληρούνται όλες οι ιδιότητές τους. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητο να υπάρχουν τα αναλυτικά στοιχεία της σύστασης και της θρεπτικής αξίας των ζωοτροφών, καθώς και τα στοιχεία εκείνα που αφορούν τις ανάγκες των ζώων. Ονοματολογικά, το κάθε σιτηρέσιο χαρακτηρίζει το είδος του ζώου, την ηλικία του και την παραγωγική του κατεύθυνση.
Η παρασκευή και η χορήγηση των σιτηρεσίων είναι η πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων της διατροφής των ζώων. Αυτή η πρακτική ορίζει την τεχνική της διατροφής που στοχεύει
- στη σωστή επιλογή των καταλληλότερων ζωοτροφών για κάθε ζώο,
- στη σωστή προετοιμασία των επιλεγμένων ζωοτροφών για την παρασκευή του εκάστοτε σιτηρεσίου
- στον καλύτερο τρόπο χορήγησης του σιτηρεσίου στα ζώα, έτσι ώστε αυτά να τρώνε την προϋπολογισμένη ποσότητα σιτηρεσίου με τη λιγότερη δυνατή εργασία για τη χορήγησή του.
Οι δύο πρώτοι στόχοι επιτυγχάνονται με κοινές διαδικασίες για όλα τα ζώα. Η επίτευξη του τρίτου στόχου απαιτεί διαφορετικές διαδικασίες ανάλογα με το είδος του ζώου και το είδος του σιτηρεσίου.
Για μεικτά σιτηρέσια, όπως αυτά των μηρυκαστικών ζώων, η μεν χορήγηση των χονδροειδών ζωοτροφών γίνεται είτε με βόσκηση, είτε με το χέρι, είτε μηχανικά, η δε των συμπυκνωμένων συνήθως με το χέρι και σε ορισμένη ποσότητα.
Επομένως, οι ζωοτροφές χορηγούνται στα ζώα για κατανάλωση είτε ως απλές, είτε ως σύνθετες, μείγματα απλών ζωοτροφών και σε ποσότητες που καθορίζονται από το είδος και την ηλικία του ζώου, από την περιεκτικότητά τους σε διάφορα θρεπτικά συστατικά, αλλά και σε ανεπιθύμητες ουσίες, δηλαδή από την ποιότητά τους, που πρέπει να ελέγχεται. Τέλος, οι ζωοτροφές που πρόκειται να χορηγηθούν στα ζώα χρειάζεται να προετοιμαστούν κατάλληλα.
Στις διακινούμενες ζωοτροφές, είτε είναι πρώτες ύλες είτε έτοιμα μείγματα είτε εξατομικευμένα προϊόντα βιομηχανιών, αναγράφεται υποχρεωτικά στη συσκευασία σε ειδικές ετικέτες η σύνθεση και η χημική τους σύσταση. Ο κύριος στόχος της διατροφής είναι η κατάρτιση ορθολογιστικών σιτηρεσίων, δηλαδή κανονικών και οικονομικών.
Η διατροφή θεωρείται ότι είναι αποτελεσματική όταν επιβαρύνει με το ελάχιστο δυνατό κόστος την παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων, δεν υποβιβάζει την ποιότητά τους και διασφαλίζει την υγεία και την παραγωγή ή την παραγωγικότητα των ζώων. Ο βαθμός στον οποίο κάθε ζώο εκμεταλλεύεται την τροφή του για να παράγει κτηνοτροφικό προϊόν ονομάζεται εκμετάλλευση σιτηρεσίου και εκφράζεται με τον συντελεστή εκμετάλλευσης ή τον δείκτη κατανάλωσης, που δείχνει την ποσότητα της τροφής που καταναλώθηκε από το ζώο για την παραγωγή μιας μονάδας κτηνοτροφικού προϊόντος. Τα αντίστροφο του συντελεστή εκμετάλλευσης λέγεται συντελεστής απόδοσης ή μετατρεψιμότητας της τροφής και εκφράζει την ποσότητα κτηνοτροφικού προϊόντος που παράγει, όταν καταναλωθεί 1 κιλό τροφής.
Ο συντελεστής εκμετάλλευσης επηρεάζεται από το ισόρροπο ή μη του σιτηρεσίου, το σωματικό βάρος των ζώων, το ύψος παραγωγής, την ηλικία των ζώων και τις συνθήκες εκτροφής. Η εκμετάλλευση του σιτηρεσίου στην πράξη μπορεί να βελτιωθεί με τον κατάλληλο συνδυασμό παραγόντων, αλλά και με διάφορα άλλα μέσα που αυξάνουν την πεπτικότητα των θρεπτικών συστατικών του σιτηρεσίου ή που βελτιώνουν τις συνθήκες λειτουργίας του πεπτικού συστήματος των ζώων.
Νέα προσέγγιση σιτηρεσίου
Ένα τέτοιο, λοιπόν, σιτηρέσιο είναι η χρήση μείγματος εμπλουτισμένου με αραχίδα, βαμβακόσπορο, ηλίανθο, λινάρι, σουσάμι, σόγια, κινόα, τριγωνέλλα, chia, μαύρο κύμινο, ζεόλιθο και ατταπουλγίτη σε ποσοστό 2% και κοκκομετρίας 0.02mm, κάστανα, βελανίδια, χαρούπια, αποξηραμένα φρούτα και λαχανικά αντί να πηγαίνουν σε χωματερές, super foods, όπως μούρα, κράνμπερι, βατόμουρα, κουκιά, βίκο, μπιζέλια, φασόλια και γενικά όσπρια, ελαιοκράμβη, τριτικάλε, φύλλα ακακίας σε ποσοστό έως 6%, ρύζι, σόργο, λούπινο, βρίζα, βρόμη, και αποξηραμένα βότανα, όπως τσουκνίδα, σπόρο γαϊδουράγκαθο κατά περίπτωση, ταραξάκο κ.λπ. Όλα αυτά σε συνδυασμό με καλαμπόκι, σιτάρι, κριθάρι, και ενσίρωμα. Οι παραπάνω σπόροι μπορεί να είναι «γυμνοί» ή «επενδυμένοι», δηλαδή χωρίς περίβλημα ή με ξυλώδες περίβλημα. Οι γυμνοί έχουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία από τους επενδυμένους, γιατί αυτοί οι τελευταίοι έχουν μεγαλύτερο ποσοστό ινωδών ουσιών. Όλα αυτά τα σπέρματα που προαναφέρονται έχουν μεγάλο ποσοστό πρωτεΐνης και είναι πλούσια σε ωμέγα λιπαρά οξέα.
Τα φρούτα και τα λαχανικά δίνουν επαρκές ποσοστό βιταμινών και υδατανθράκων, ενώ τα super foods δίνουν καλή επάρκεια σε αντιοξειδωτικά φυτικής και φυσικής προέλευσης χωρίς προσμείξεις χημικών. Επίσης, κάποιοι σπόροι, όπως η τριγωνέλλα, έχουν αμινοξέα που βοηθούν στη γαλακτοπαραγωγή. Το είδος του συμπληρωματικού αυτού σιτηρεσίου αποτελεί συμπυκνωμένη ζωοτροφή φυτικής προέλευσης που δίνεται σε συνδυασμό με κάποια άλλη ζωοτροφή για παραγωγή προϊόντων πλούσιων σε ωμέγα λιπαρά οξέα ή CLA που θα μετατραπεί στον ανθρώπινο οργανισμό σε ωμέγα λιπαρά οξέα ανάλογα με το είδος των ζώων. Βέβαια, σημαντική θα είναι και η αύξηση της τιμής των παραγόμενων προϊόντων, λόγω της ποιότητάς τους.
Γράφουν: Χρήστος Λάκης, Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
