Τάσεις και ανακατατάξεις στις καλλιέργειες θερμοκηπίων

Από το 1956, που έφτασε στην Ιεράπετρα ο Ολλανδός γεωπόνος Πολ Κούιπερς και δίδαξε στους ντόπιους αγρότες τη σημασία των θερμοκηπίων, πολλά έχουν αλλάξει. Οι δύσπιστοι καλλιεργητές άλλαξαν γνώμη και η νέα τεχνολογία διαδόθηκε από τον «Ολλανδό» σε όλη την Κρήτη.

Η φτωχή Ιεράπετρα μετατράπηκε σε μια ακμάζουσα πόλη και τα εκτός εποχής κηπευτικά της, μαζί με αυτά του Τυμπακίου, της Κουντούρας και της υπόλοιπης Ελλάδας, κατέκτησαν τις παγκόσμιες αγορές. Και όλα αυτά χωρίς άμεσες επιδοτήσεις, αλλά από την αγορά και την αυξημένη επιχειρηματικότητα που διακρίνει τους παραγωγούς κηπευτικών είτε θερμοκηπίου, είτε υπαίθριων.

Το νήμα των δύο αυτών αλλαγών της εποχής μας, δηλαδή της νέας τεχνολογίας και της νέας επιχειρηματικότητας, καλούνται σήμερα να πιάσουν εκ νέου οι σημερινοί καλλιεργητές. Γιατί οι αλλαγές είναι πολλές και συνεχείς. Ένα στρέμμα σύγχρονου υδροπονικού θερμοκηπίου, για παράδειγμα, δίνει έξι με επτά συγκομιδές και 400.000 μαρούλια το έτος. Η εξέλιξη των «κάθετων» θερμοκηπίων είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή, καθώς δίνουν από οκτώ έως δώδεκα συγκομιδές και 1.200.000 τεμάχια το έτος.

Ο νέος φωτισμός led και άλλες εφαρμογές ευφυούς γεωργίας, για παράδειγμα, αυξάνουν σημαντικά τις αποδόσεις. Κάνουν, όμως, και κάτι πολύ πιο σημαντικό: μετατρέπουν τις σκοτεινές χώρες του Βορρά σε «ηλιόλουστες», που παράγουν σε δωδεκάμηνη βάση, και ανταγωνίζονται τις μεσογειακές περιοχές.

Παρόμοιες ανατροπές υπάρχουν και στην επιχειρηματικότητα. Μόνο μέσα από συνεργασίες και δημιουργία μεγάλων και βιώσιμων σχημάτων μπορεί να εξελιχθεί η οικογενειακή εκμετάλλευση. Εξάλλου, αυτόν τον δρόμο, της τεχνολογικής και επιχειρηματικής καινοτομίας, ακολουθούν και οι σημερινοί συμπατριώτες του «Ολλανδού», που έγιναν παγκόσμια δύναμη (και) στα θερμοκήπια.

Η παρακολούθηση αυτών των εξελίξεων δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Την περίοδο της κρίσης, της χρηματοδοτικής ανεπάρκειας και της υπερφορολόγησης, οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες εμφανίζονται καθηλωμένες, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα συνεχίζει να αποτελεί την πέμπτη ευρωπαϊκή δύναμη με πολύ μεγάλη, όμως, διαφορά από τις δύο πρώτες, την Ισπανία και την Ιταλία. Παράλληλα, όπως καταδεικνύει και το σχετικό διάγραμμα, καταγράφονται σοβαρές παραγωγικές εσωτερικές ανακατατάξεις.

Την περίοδο 2011-2014, για παράδειγμα, οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες ανθέων και φυτών, περιορίστηκαν στο μισό. Η πλειονότητα των ανθοπαραγωγών πέρασε στα κηπευτικά, όπου πλέον υπάρχουν περίπου 58.000 στρέμματα.

Την ίδια περίοδο, καταγράφονται σοβαρές ενδοπεριφερειακές διαφοροποιήσεις. Τα θερμοκήπια στην Ήπειρο και στην Κεντρική Μακεδονία μειώθηκαν δραματικά. Μικρότερες μειώσεις είχαμε στη Θεσσαλία, στη Δυτική Μακεδονία, στη Στερεά, στο Βόρειο και στο Νότιο Αιγαίο, στο Ιόνιο και στην Αττική. Αντίθετα, αύξηση, μικρότερη ή μεγαλύτερη, καταγράφεται στην Κρήτη και την Πελοπόννησο. Ωστόσο, η περιφέρεια που αναδεικνύεται πλέον σε ανερχόμενη παραγωγική περιοχή είναι αυτή της Δυτικής Ελλάδας, με επίκεντρο την Ηλεία, όπου οι εκτάσεις με θερμοκήπια υπερδιπλασιάστηκαν μέσα σε μία τριετία. Η κρίση φαίνεται να δρομολογεί νέα δεδομένα και νέα παραγωγική εξειδίκευση στα θερμοκήπια.