Στην Ελλάδα, οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, μία από τις βασικότερες εκφάνσεις της κοινωνικής οικονομίας, με εκατονταετή παρουσία, δεν ανταποκρίνονται δυστυχώς στον ρόλο που, εν δυνάμει, εμπεριέχει ο θεσμός. Η αδιαφανής και κακή διαχείριση από τις διοικήσεις, οι παρεμβάσεις της πολιτείας, η λειτουργία εκτός του πλαισίου αρχών του συνεργατισμού και η χρησιμοποίησή τους για αλλότριους σκοπούς οδήγησαν μεγάλο μέρος των συνεταιρισμών στη χρεοκοπία και τον θεσμό σε πλήρη απαξίωση μεταξύ των αγροτών και της κοινωνίας γενικότερα. Από αυτήν τη δυσμενή εξέλιξη, ωφελήθηκαν ορισμένα τμήματα του ιδιωτικού τομέα και υπέστησαν βλάβη οι αγρότες, οι καταναλωτές και η εθνική οικονομία στο σύνολό της. Ωστόσο, παρά την οικονομική και ηθική απαξίωση, οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί διαθέτουν κοινωνικά ερείσματα, αξιόλογες υποδομές και παρουσία σε σημαντικούς τομείς δραστηριότητας. Αυτοί οι παράγοντες συνιστούν κρίσιμες προϋποθέσεις, οι οποίες, με τις κατάλληλες πολιτικές, είναι δυνατόν να αποτελέσουν την αφετηρία για τη συγκρότηση ενός σύγχρονου ρόλου των συνεταιρισμών.
Στόχος μας είναι η ανάδειξη των συνεταιρισμών σε βασικό πυλώνα ανάπτυξης του αγροδιατροφικού συστήματος και, κατ’ επέκταση, του αγροτικού χώρου. Αυτό εκφράζεται με τον ενεργό ρόλο τους στην προμήθεια των αγροτικών εισροών, στην πρωτογενή παραγωγή, στη μεταποίηση και στην εμπορία των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Με την παρέμβαση σε αυτούς τους τομείς, οι συνεταιρισμοί μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κόστους παραγωγής, στην εξυγίανση της αγοράς και στη συγκράτηση σημαντικού τμήματος της προστιθέμενης αξίας στην ύπαιθρο.
Η στρατηγική που θα υπηρετήσει την ανάδειξη των συνεταιρισμών σε βασικό πυλώνα ανάπτυξης του αγροδιατροφικού συστήματος και του αγροτικού χώρου είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε ιδεολογικό επίπεδο, στην εσωτερική λειτουργία, την οικονομική αποτελεσματικότητα, την εκπαίδευση και την επιμόρφωση. Πρέπει να αποκατασταθεί η τραυματισμένη ιδέα του συνεργατισμού και, ακολούθως, να αναδειχτεί η κοινωνική και οικονομική δυναμική που εμπεριέχει ο θεσμός. Αυτά, βέβαια, προϋποθέτουν απτά οικονομικά αποτελέσματα, τα οποία θα προκύψουν μόνο ως αποτέλεσμα ρήξης με τις κακές πρακτικές του παρελθόντος και όχι ως επιφανειακή μεταρρύθμιση που επιχειρεί να μπαλώσει τα συμπτώματα χωρίς να θίγει τα αίτια.
Για να βελτιωθεί η εσωτερική λειτουργία των συνεταιρισμών, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ζητήματα στελέχωσης, οργάνωσης και διοίκησης. Για να έχουν οικονομική αποτελεσματικότητα, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να αντιμετωπιστεί η λειτουργία ζημιογόνων και μη αποδοτικών δραστηριοτήτων, ο υπερβολικός δανεισμός και τα χρέη τους, η έλλειψη ρευστότητας, να οικοδομηθούν δίκτυα διανομής και να αναπτυχθεί η διασυνεταιριστική συνεργασία.
Προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα των παραπάνω είναι μία στρατηγική εκπαίδευσης-επιμόρφωσης, προκειμένου να εμπεδωθούν οι αρχές λειτουργίας των συνεταιρισμών, η διαφορά τους με τις εταιρείες κεφαλαίου, τα ειδικά κριτήρια αξιολόγησης για να αρθούν οι εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με τον πρωταρχικό σκοπό των συνεταιρισμών, για να κατανοηθεί ο σημαντικός κοινωνικός τους ρόλος και, βέβαια, μια πληθώρα άλλων τεχνικών ζητημάτων που αφορούν τους τομείς παρέμβασης των συνεταιρισμών.
Βαγγέλης Αποστόλου, υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
