Η διατροφή των αιγοπροβάτων πριν και μετά τη γέννα

Η αιγοπροβατοτροφία στη χώρα μας βασίζεται παραδοσιακά στις εκτατικές και ημιεκτατικές εκμεταλλεύσεις. Η ιδιαίτερη χλωρίδα των βοσκοτόπων της Ελλάδας είναι αυτή που κάνει τα γαλακτοκομικά προϊόντα να έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία.

της Χρυσούλας Σαραφίδου, γεωπόνου-ζωοτέχνη

Οι χρησιμοποιούμενες, όμως, πεδινές, ημιορεινές και ορεινές βοσκήσιμες εκτάσεις χαρακτηρίζονται από μικρή παραγωγικότητα (500 κιλών ξηρής ουσίας ανά στρέμμα ανά έτος), σύντομη βλαστική περίοδο (3 έως 4 μήνες στα πεδινά και 4 έως 5 μήνες στα ορεινά) λόγω κλιματικών συνθηκών και υπερφόρτιση 11 του εφαρμοζόμενου συνεχούς συστήματος βόσκησης. Πέραν αυτών, στις περισσότερες βοσκήσιμες εκτάσεις της χώρας μας σήμερα δεν εφαρμόζεται κανένα σύστημα διαχείρισης, κυρίως επειδή το 80% αυτών είναι κοινοτικές ή κρατικές, με αποτέλεσμα στην πλειοψηφία τους να είναι υποβαθμισμένες. Αντίθετα, στους ορεινούς βοσκότοπους, λόγω της μείωσης της ποιμενικής μετακινούμενες αιγοπροβατοτροφίας, παρατηρείται εγκατάλειψη και υποβάθμιση, με απρόβλεπτα και δυσάρεστα αποτελέσματα.

Συχνά διαπιστώνεται ότι, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η διατροφή των αιγοπροβάτων δεν είναι ούτε επαρκής, ούτε ισόρροπη. Έτσι δεν εκπτύσσεται πλήρως το παραγωγικό δυναμικό των ζώων, με αποτέλεσμα οι εκροές (έσοδα από γάλα και κρέας) να είναι χαμηλές για τον κτηνοτρόφο ο οποίος στη συνέχεια δεν διαθέτει τις απαιτούμενες ζωοτροφές για την κάλυψη των αναγκών των ζώων του.

Διατρόφή προβατίνων

Οι παραγωγικές φάσεις μιας γαλακτοπαραγωγού προβατίνας κατά τη διάρκεια του έτους διακρίνονται σε 6 περιόδους:

• Ξηρά περίοδος (κατά την οποία η προβατίνα δεν αρμέγεται και ο μαστός αναπλάθεται για την επόμενη γαλακτική περίοδο).
• Προετοιμασία (η οποία περιλαμβάνει τις τελευταίες 45 ημέρες πριν από τον τοκετό, όπου το μαστικό παρέγχυμα αυξάνει σε όγκο)
• Έναρξη γαλακτοπαραγωγής (γαλουχία και πρώτο στάδιο άμελξης)
• Μέση γαλακτοπαραγωγής
• Λήξη γαλακτοπαραγωγής
• Στύψιμο (περίοδος που οι προβατίνες σταματούν να παράγουν γάλα).

Από τις παραπάνω περιόδους, δύο είναι αυτές που παίζουν τον μεγαλύτερο ρόλο για το ύψος της συνολικής γαλακτοπαραγωγής και την ποιότητά του. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για την περίοδο της προετοιμασίας και την πρώτη περίοδο γαλακτοπαραγωγής.

Γενικά, οι Χονδροειδείς Ζωοτροφές (ΧΖ – βόσκηση, σανοί) στα αιγοπρόβατα μπορούν να καλύψουν το 100% των αναγκών συντήρησης και το 50%-100% των αναγκών συντήρησης και γαλακτοπαραγωγής, ανάλογα με το ύψος τους.

Η ποιότητα και η ποσότητα των χορηγούμενων ΧΖ εξαρτάται από το παραγωγικό στάδιο των ζώων (κυοφορία – γαλακτοπαραγωγή) και από την κατ’ εκτίμηση προσλαμβανόμενη από τα ζώα ποσότητα χλόης βοσκής.

Περίοδος προετοιμασίας

Όταν τα ζώα είναι αδύνατα, παρατηρείται καθυστέρηση ή αναστολή εκδήλωσης του οίστρου και υψηλό ποσοστό επιστροφών. Για αυτό, απαιτείται αύξηση του επιπέδου διατροφής, που επιτυγχάνεται με την εφαρμογή της τόνωσης, η οποία συνίσταται στη χορήγηση μιας επιπλέον μικρής ποσότητας μίγματος γαλακτοπαραγωγής (200g-400g/ημέρα), για δύο περίπου εβδομάδες πριν από την έναρξη των οχειών, με σκοπό τη βελτίωση της σωματικής κατάστασης των ζώων και κατ επέκταση της ωοθυλακιορρηξίας.

Ένα μεγάλο ποσοστό προβάτων, κατά τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο – Σεπτέμβριο έχει μόνο ανάγκες συντήρησης, τις οποίες καλύπτει με υπολείμματα σιτηρών (καλαμιές) και άλλων καλλιεργειών (αμπελιών, βαμβακιών, περιβολιών κ.λπ.). Η σωματική κατάσταση κατά τη θερινή περίοδο είναι συνήθως ικανοποιητική. Το φθινόπωρο, που εισέρχονται στο τελευταίο τρίτο της κυοφορίας και δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα για βόσκηση, χορηγείται στα ζώα συμπληρωματική τροφή αποτελούμενη από ΧΖ (χόρτο μηδικής, χόρτο λειμώνων, άχυρο κ.λπ.) και σύνθετες ζωοτροφές.

Έχει παρατηρηθεί ότι όσο καλύτερη είναι η διατροφή της προβατίνας κατά τον τελευταίο ενάμιση μήνα πριν από τον τοκετό, τόσο πιο ψηλά ανεβαίνει η μέγιστη ποσότητα γάλακτος ανά ημέρα και τόσο μεγαλύτερη διάρκεια έχει η επερχόμενη γαλακτική περίοδος, συντελώντας στη συνολικά μεγαλύτερη παραγωγή γάλακτος.

Παράλληλα, όταν οι αποθήκες του οργανισμού έχουν γεμίσει μέχρι την ημέρα του τοκετού, και με την προϋπόθεση ότι στη συνέχεια η προβατίνα τρέφεται σωστά, ώστε να καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες γαλακτοπαραγωγής, παρατηρείται μια πιο ομαλή καμπύλη γαλακτοπαραγωγής και αποφεύγονται οι απότομες πτώσεις του γάλακτος, καθώς οι αποθήκες του οργανισμού λειτουργούν ως ασφαλιστική δικλείδα για τη διατήρηση της παραγωγής.

Ένα πράγμα που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά το τελευταίο στάδιο εγκυμοσύνης είναι ότι καθώς μεγαλώνουν τα έμβρυα, ο χώρος για τα στομάχια είναι πιο περιορισμένος, συνεπώς η προβατίνα δεν μπορεί να καταναλώσει μεγάλες ποσότητες τροφής. Για τον λόγο αυτόν, γίνεται σταδιακή βελτίωση του μίγματος, κάνοντάς το πιο δυνατό και παράλληλα μειώνοντας τη χορήγηση άχυρου, αντικαθιστώντας το με σανό μηδικής (τριφύλλι).

Μία επίσης καλή πρακτική είναι να χορηγείται μίγμα γαλακτοπαραγωγής κατά το τελευταίο δεκαήμερο πριν από τον τοκετό.

Έναρξη Γαλακτοπαραγωγής

Στη συγκεκριμένη περίοδο, πολλοί παραγωγοί κάνουν το λάθος να ξεχνούν ότι το γάλα που καταναλώνουν τα νεογέννητα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στο παραγόμενο προϊόν της προβατίνας, συνεπώς θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό των αναγκών παραγωγής. Επίσης, κάποιοι παραγωγοί πιστεύουν πως ίσως είναι καλύτερο να ξεκινήσουν το βελτιωμένο σιτηρέσιο μετά την απομάκρυνση των νεογέννητων, δηλαδή μετά τον απογαλακτισμό. Ωστόσο, μια τέτοια τακτική οδηγεί σε μειωμένη γαλακτοπαραγωγή, καθώς μειώνονται κατά πολύ τα αποθέματα της προβατίνας και στη συνέχεια το ύψος της γαλακτοπαραγωγής δεν μπορεί να ανέβει εύκολα.

Γενικά, την περίοδο αυτή θα πρέπει να χορηγείται το καλύτερης ποιότητας μίγμα γαλακτοπαραγωγής και παράλληλα οι καλύτερες Χονδροειδείς Ζωοτροφές, ούτως ώστε να καλύπτονται όσο γίνεται καλύτερα οι διατροφικές ανάγκες της προβατίνας για τη συντήρησή της, αλλά και τη γαλακτοπαραγωγή.