γράφει ο Γεώργιος Θεοδώρου, γεωπόνος
Το χειμερινό κλάδεμα της αμπέλου θεωρείται η πιο σημαντική καλλιεργητική εργασία στον αμπελώνα, καθώς επηρεάζει άμεσα την καρποφορία της τρέχουσας χρονιάς και μακροπρόθεσμα την πορεία και την ευρωστία της καλλιέργειας, ανάλογα με τους χειρισμούς που πραγματοποιούνται.
Τα χειμερινά κλαδέματα διακρίνονται σε κλαδέματα διαμόρφωσης και κλαδέματα καρποφορίας. Το κλάδεμα διαμόρφωσης συνήθως εφαρμόζεται τα πρώτα 2-3 έτη στα πρέμνα, έως ότου πάρουν την τελική τους μορφή. Βεβαίως, παρεμβάσεις διαμόρφωσης πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής των πρέμνων, σε περιπτώσεις νεκρώσεων παραγωγικών μονάδων, υπερβολικού ψηλώματος ή μηχανικών βλαβών. Στο παρόν κείμενο θα σταθούμε περισσότερο στις τεχνικές του κλαδέματος καρποφορίας, στη χρονική περίοδο εκτέλεσης και την προστασία κατά της ίσκας κ.ά.
Τα τελευταία χρόνια, το κλάδεμα έχει γίνει μόνιμος πονοκέφαλος των αμπελουργών για πολλούς λόγους. Αρχικά, απαιτεί έμπειρο και εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, κάτι που σημαίνει πως ο αμπελουργός πρέπει να συνεργάζεται με σταθερό προσωπικό κάθε χρόνο, το οποίο να γνωρίζει καλά τις εργασίες που πρέπει να γίνουν στο αμπέλι.
Τα τελευταία τρία έτη, με την έλλειψη σε εργατικά χέρια και την αύξηση του κόστους καλλιέργειας, αυτό καθίσταται, πλέον, δύσκολο, με αποτέλεσμα να βλέπουμε συχνά τους ίδιους τους αμπελουργούς να ξεκινούν από πολύ νωρίς το κλάδεμα, προκειμένου να προλάβουν και να εξοικονομήσουν κάποια χρήματα, είτε να χρησιμοποιούν προσωπικό άπειρο, παίρνοντας το ρίσκο της υποβάθμισης του αμπελώνα.
Εκτός αυτών, οι αμπελουργοί καλούνται να διαχειριστούν και το μεγάλο πρόβλημα της ίσκας που επικρατεί τις τελευταίες δεκαετίες και έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Η ασθένεια της ίσκας είναι εκφυλιστική, μεταδοτική και μπορεί να περιοριστεί με κάποια μέσα και χειρισμούς, οι οποίοι δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθούν όταν το κλάδεμα ξεκινά από πολύ νωρίς, όταν υπάρχει μεγάλη πίεση χρόνου και όταν ο αμπελουργός δεν προτίθεται να διαθέσει λίγα επιπλέον χρήματα.
Προτεινόμενο μοντέλο
Ένα ιδανικό μοντέλο θα ήταν οι αμπελουργοί να κλαδεύουν πιο όψιμα από μέσα Φεβρουαρίου έως μέσα Μαρτίου (για τις περισσότερες περιοχές της χώρας μας). Εκείνο το διάστημα και ιδίως τον Μάρτη, οι χυμοί των πρέμνων αρχίζουν να ανεβαίνουν και το φαινόμενο της δακρύρροιας στις τομές μειώνει τις πιθανότητες εγκατάστασης των παθογόνων της ίσκας. Έπειτα, παράλληλα με το κλάδεμα τις ημέρες εργασίας, τα κλαδεμένα μέρη θα πρέπει να ψεκάζονται είτε με χαλκό είτε με σκευάσματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο ειδικά για την ίσκα (ανταγωνιστικοί μικροοργανισμοί, μυκητοκτόνα καλυπτικά κρούστας), αυστηρά αυθημερόν.
Κατά την εργασία του κλαδέματος είναι απαραίτητο να απολυμαίνονται τα εργαλεία από πρέμνο σε πρέμνο και, σε περιπτώσεις ασθενικών κληματίδων, από τομή σε τομή. Τα απολυμαντικά μέσα που χρησιμοποιούνται είναι, συνήθως, το οινόπνευμα 93 βαθμών (που υπάρχει στο εμπόριο), το διάλυμα χλωρίνης 10% v/v (σ.σ. ενδέχεται να προκαλέσει διάβρωση στα εργαλεία) ή το διάλυμα φορμόλης 2%.
Σε καθημερινή βάση, καλό είναι να απομακρύνονται οι κληματίδες από τον αμπελώνα και να καίγονται, διότι είναι εστίες μόλυνσης. Τέλος, σημεία μέσα στον αμπελώνα, στα οποία έχουν παρατηρηθεί συμπτώματα ίσκας, πρέπει να μαρκάρονται από το καλοκαίρι και να κλαδεύονται τελευταία.
Σε γενικές γραμμές, είτε κλαδεύουμε αμπελώνες γραμμικής διαμόρφωσης είτε κυπελλοειδούς, οι βασικές αρχές είναι κοινές. Έντονα προσβεβλημένες από παθογόνα κληματίδες πρέπει να αφαιρούνται και ας βρίσκονται σε ενδεχομένως καλύτερη θέση από τις υπόλοιπες στην ίδια κεφαλή. Έπειτα, φροντίζουμε να διατηρούμε το ύψος των κεφαλών σταθερό στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.
Στόχος είναι να κρατάμε τις κεφαλές όσο πιο κοντά γίνεται στην αρχική τους θέση, ακόμα και αν χρειαστεί να θυσιάσουμε μια πιο εύρωστη κληματίδα, αρκεί αυτή που θα κρατήσουμε να μην είναι ασθενική. Παράλληλα, εξετάζουμε την κατεύθυνση της κληματίδας και την ευρωστία.
Συχνά, οι αμπελουργοί κάνουν το λάθος να πραγματοποιούν μεγάλες τομές, ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν είναι απαραίτητο, ή τομές σύριζα στον βραχίονα. Είναι σημαντικό να αποφεύγονται γενικώς οι μεγάλες τομές, διότι προσφέρουν εύκολη δίοδο στα παθογόνα που ευθύνονται για τις ασθένειες του ξύλου (ίσκα, ευτυπίωση).
Πέρα από αυτό, μια σημαντική παράμετρος –που ίσως πολλοί αγνοούν– είναι ότι κάθε μεγάλη τομή νεκρώνει και ένα σχεδόν αντίστοιχου μεγέθους τμήμα στο εσωτερικό του ξύλου, με αποτέλεσμα να δυσκολεύουμε την κίνηση των χυμών του πρέμνου. Ουσιαστικά, τη φράσσουμε, γεγονός που μειώνει την παραγωγικότητα και τη διάρκεια ζωής των πρέμνων.
Ενδεδειγμένος εξοπλισμός
Τέλος, ο εξοπλισμός κλαδέματος σαφώς και είναι μια εξίσου σημαντική παράμετρος. Ένα καλό μηχανικό χειροψάλιδο κάνει πιο λεπτομερή δουλειά από το αεροψάλιδο που χρησιμοποιούν σχεδόν όλοι οι αμπελουργοί, ωστόσο η διαδικασία είναι χρονοβόρα και κουραστική για τον κλαδευτή.
Πλέον, κυκλοφορούν στο εμπόριο και ηλεκτρικά ψαλίδια με φορητή επαναφορτιζόμενη μπαταρία, με ικανοποιητικό έλεγχο και καλή ποιότητα τομής, τα οποία είναι μια εύχρηστη λύση που υπόσχεται να βοηθήσει στη ροή της εργασίας.
