Oμάδα Σύνταξης: Δρ. Φ. Γιαννακοπούλου, Δ. Δρόλιας, Β. Λάσκος, Ν. Μυτιλέκας, Β. Τσουκανάς
Μήλο
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η ορθολογική θρέψη των δέντρων της μηλιάς αυξάνει την απόδοση, ενισχύει την ποιότητα των μήλων, επιδρά στη μείωση εκδήλωσης ανωμαλιών στη φυσιολογία των καρπών (πικρή κηλίδωση, μικροκαρπία, μεταχρωματισμοί κ.λπ.) και αυξάνει τον χρόνο συντήρησής τους.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Στα ελληνικά εδάφη, ο προσδιορισμός των απαιτήσεων της μηλιάς σε θρεπτικά στοιχεία είναι αναγκαίο να καθορίζεται με βάση τα αποτελέσματα της φυλλοδιαγνωστικής ανάλυσης, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα των εδαφολογικών αναλύσεων, λαμβάνοντας υπόψη πάντα και την εικόνα του ίδιου του δέντρου, καθώς και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις των υποκειμένων. Μια γενική κατεύθυνση για τις ετήσιες απαιτήσεις των κύριων θρεπτικών στοιχείων αζώτου (Ν), φωσφόρου (Ρ) και καλίου (Κ) των δέντρων της μηλιάς (100 δέντρα/στρέμμα) για την παραγωγή 3-4 τόνων/στρέμμα είναι: 15-20 κιλά/στρέμμα Ν, 6-15 κιλά/στρέμμα Ρ και 15-30 κιλά/στρέμμα Κ.
ΕΙΔΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ: ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ
Με τις επιφανειακές λιπάνσεις της μηλιάς επιδιώκουμε να καλύψουμε τις απαιτήσεις αυτής της χρονικής περιόδου σε άζωτο και ασβέστιο. Επίσης, αυτήν τη χρονική περίοδο πραγματοποιούνται και οι εφαρμογές ιχνοστοιχείων, όπου απαιτείται. Η ποσότητα της λίπανσης στην καλλιέργεια της μηλιάς μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία, το μήκος της ετήσιας βλάστησης, την ποικιλία και τις εδαφικές ιδιότητες.
Οι ανάγκες θρέψης της καλλιέργειας σε άζωτο κατά την περίοδο της ανθοφορίας είναι οι υψηλότερες σε σύγκριση με όλα τα υπόλοιπα στάδια ανάπτυξης της καλλιέργειας. Η εφαρμογή του αζώτου όμως πρέπει να γίνεται με βάση τις αρχές τις ορθολογικής λίπανσης, αφού υψηλότερες ποσότητες είναι πιθανό να προκαλέσουν έντονη βλάστηση, που δρα ανταγωνιστικά στην καρποφορία. Σε συνέχεια της βασικής λίπανσης, όπου εφαρμόστηκαν 30%-50% των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο, ακολουθεί η επιφανειακή λίπανση, με 1-2 επιφανειακές εφαρμογές, με τις οποίες προστίθενται οι υπόλοιπες μονάδες αζώτου. Η πρώτη εφαρμογή αζώτου συνιστάται στο στάδιο της έντονης βλάστησης και το πολύ 10-14 μέρες μετά την πτώση πετάλων, ενώ η δεύτερη εφαρμογή στο στάδιο του καρπιδίου. Η εξασφάλιση της επάρκειας του ασβεστίου αντιμετωπίζεται με προσθήκη ασβεστίου στα εδάφη ή/και με διαφυλλικούς ψεκασμούς. Το ασβέστιο πρέπει να είναι διαθέσιμο στη μηλιά από το στάδιο του μικρού καρπιδίου, δηλαδή από νωρίς την άνοιξη με την πτώση των πετάλων μέχρι και τη συγκομιδή. Εφαρμογές μπορούν να πραγματοποιηθούν και μετασυλλεκτικά. Επίσης, συνιστάται η εφαρμογή μαγνησίου, βορίου και ψευδαργύρου, για αποφυγή τροφοπενιών.
Με την έκπτυξη της νέας βλάστησης, σε περιοχές όπου έχει παρατηρηθεί έλλειψη ψευδαργύρου (Zn) την προηγούμενη χρονιά με συμπτώματα μικροφυλλίας, μικροκαρπίας, βραχυγονάτωσης και γυμνώματος της βάσης των ετήσιων βλαστών, συστήνεται η προσθήκη χηλικού ψευδαργύρου είτε στο έδαφος, είτε με διαφυλλικούς ψεκασμούς. Το βόριο παίζει σημαντικό ρόλο στην καρπόδεση και μπορεί να εφαρμοστεί είτε διαφυλλικά την περίοδο που έχουν εκπτυχθεί τα φύλλα των λογχοειδών, είτε μετασυλλεκτικά την προηγούμενη περίοδο (διαφυλλικά ή επιφανειακή εφαρμογή), ώστε να σχηματιστούν αποθήκες βορίου διαθέσιμες στα λογχοειδή την επόμενη άνοιξη.
ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Η αξία της σωστής θρέψης των καρποφόρων δέντρων βασίζεται στην επίδρασή των θρεπτικών στοιχείων τόσο στην αύξηση του δέντρου, όσο και στα ποιοτικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των καρπών, καθώς από έλλειψη θρεπτικών στοιχείων εμφανίζονται παραμορφώσεις καρπών, τραχιά επιφάνεια φλοιού, φελλώδεις βυθισμένες περιοχές στη σάρκα των καρπών, μικροκαρπία, μικρή περίοδος συντήρησης στα ψυγεία και μαλακή σάρκα στα μήλα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Δημάση-Θεριού Κ. & Ι. Θεριός. 2006. Γενική Δενδροκομία. Εκδ. Γαρταγάνη, Θεσσαλονίκη – Σωτηρόπουλος Θ., 2015, Εγχειρίδιο Λίπανσης Οπωροφόρων Φυλλοβόλων δέντρων, μηλιά,Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων δέντρων Νάουσας. Αρχείο ΣΠΕΛ 1995-2020.
Πορτοκάλι
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η παραγωγικότητα ενός οπωρώνα επηρεάζεται άμεσα από τη θρεπτική κατάσταση των δέντρων. Η ισορροπημένη λίπανση αποσκοπεί στη χορήγηση των φυτών με όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία που απαιτούνται για τη διασφάλιση της ομαλής ανάπτυξής τους, την αύξηση των αποδόσεων και την ενίσχυση της ποιότητας των καρπών.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο συνδυασμός φυλλοδιαγνωστικής και εδαφολογικής ανάλυσης συμβάλλει στον ακριβέστερο προσδιορισμό των θρεπτικών αναγκών των φυτών, σε σχέση πάντοτε με την επιδιωκόμενη απόδοση της παραγωγής τους και την εικόνα του ίδιου του δέντρου. Οι γενικές ετήσιες απαιτήσεις των κύριων θρεπτικών στοιχείων αζώτου (Ν), φωσφόρου (Ρ) και καλίου (Κ) ενός πορτοκαλεώνα που βρίσκεται σε πλήρη παραγωγή είναι:
α) για υψηλή απόδοση 24 kg/στρ Ν, 6 kg/στρ Ρ και 21 kg/στρ Κ/
β) για μέση απόδοση 17 kg/στρ Ν, 4 kg/στρ Ρ και 15 kg/στρ Κ
γ) για χαμηλή απόδοση 4 kg/στρ Ν, 2 kg/στρ Ρ και 8 kg/στρ Κ. Η χορήγηση των λιπασμάτων καλύπτει τις ανάγκες των δέντρων σε θρεπτικά στοιχεία κατά τις κρίσιμες περιόδους ανάπτυξής τους (έναρξη εαρινής βλάστησης, ανθοφορία, καρπόδεση, ανάπτυξη και ωρίμανση του καρπού).
Ο χρόνος της λίπανσης (μία ή περισσότερες εφαρμογές μέσα στη χρονιά), καθώς και το είδος του λιπάσματος που θα χρησιμοποιηθεί, θα πρέπει να ταυτίζονται με τα κρίσιμα στάδια των φυτών και τις θρεπτικές τους απαιτήσεις.
ΕΙΔΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ: ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ
Αυτή την περίοδο έχει ήδη ξεκινήσει η ανοιξιάτικη βλάστηση, με τα άνθη να ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους προς τα τέλη Απριλίου, ενώ τους μήνες Μάιο – Ιούνιο εμφανίζονται τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των καρπών. H πορτοκαλιά στα στάδια αυτά έχει υψηλές απαιτήσεις σε άζωτο και κάλιο, παρόλο που ένα ποσοστό αυτών των στοιχείων έχει ήδη χορηγηθεί με τη βασική λίπανση στο τέλος του χειμώνα. Τα στοιχεία αυτά έχουν άμεση επίδραση στην επιτυχημένη καρπόδεση, στο βάρος των καρπών και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. Αντίστοιχα, από αυτήν τη χρονική περίοδο και μετά, είναι απαραίτητη η ενίσχυση των φυτών με ασβέστιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο και ψευδάργυρο, στοιχεία που ευνοούν τόσο τις λειτουργίες των φυτών, όσο και τα χαρακτηριστικά της παραγωγής.
Στην επιφανειακή λίπανση χορηγείται το υπόλοιπο 25%-50% των συνολικών αναγκών θρέψης της καλλιέργειας σε άζωτο και η εφαρμογή πραγματοποιείται χρονικά μέχρι και την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης ανάπτυξης του καρπού (Μάιος – Ιούλιος).
Οι πορτοκαλιές έχουν υψηλές απαιτήσεις αζώτου κατά τη διάρκεια της ταχείας ανάπτυξης των καρπών, για αυτό και η εφαρμογή του στις ποσότητες αυτές είναι αναγκαία. Η παροδική έστω έλλειψη αζώτου κατά το στάδιο της καρπόδεσης και στο στάδιο του καρπιδίου, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μειωμένη καρπόδεση και πτώση καρπιδίων.
Το κάλιο είναι βασικότατο θρεπτικό στοιχείο για τα πορτοκάλια, καθορίζοντας σημαντικά την απόδοση και την ποιότητα της παραγωγής. Στην επιφανειακή λίπανση εφαρμόζεται 60%-70% των συνολικών απαιτήσεων της καλλιέργειας σε κάλιο, από το στάδιο της καρπόδεσης μέχρι και την ωρίμανση των καρπών. Συνιστάται να αποφεύγεται η εφαρμογή υπερβολικών ποσοτήτων καλίου, οι οποίες μπορεί να αυξήσουν την οξύτητα του χυμού.
Το μαγνήσιο και το ασβέστιο είναι αναγκαία να είναι διαθέσιμα στην πορτοκαλιά από την καρπόδεση μέχρι και την ωρίμανση των καρπών. Η εξασφάλιση της επάρκειάς τους αντιμετωπίζεται με προσθήκη μαγνησίου και ασβεστίου στα εδάφη ή/και συμπληρωματικά με διαφυλλικούς ψεκασμούς. Το ασβέστιο πρέπει να είναι διαθέσιμο στη μηλιά από το στάδιο του μικρού καρπιδίου, δηλαδή από νωρίς την άνοιξη με την πτώση των πετάλων μέχρι και τη συγκομιδή. Εφαρμογές μπορούν να πραγματοποιηθούν και μετασυλλεκτικά.
Συνιστάται η εφαρμογή ιχνοστοιχείων, όπως ψευδαργύρου, σιδήρου και μαγγανίου, που αν δεν έχουν ήδη εφαρμοστεί χορηγούνται, σε αυτό το στάδιο κυρίως διαφυλλικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βασιλακάκης μ. & Ι. Θεριος, 2006, μαθήματα Ειδικής Δενδροκομίας Εσπεριδοειδή, Εκδ. Γαρταγάνης. Ρούσσος Π., Αν. Καθηγητής Δενδροκομίας ΓΠΑ. Αρχείο ΣΠΕΛ,1995-2019.
Φυστίκι
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η ορθολογική λίπανση της φιστικιάς συμβάλλει στην αύξηση της ποιότητας και της ποσότητας της παραγωγής, διατηρώντας ταυτόχρονα τη γονιμότητα των εδαφικών πόρων.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο καθορισμός του προγράμματος λίπανσης της φιστικιάς πραγματοποιείται μετά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της φυλλοδιαγνωστικής ανάλυσης (που συνιστάται να γίνεται κάθε 2η χρονιά –τη χρονιά της ακαρπίας– στα τέλη Ιουλίου) και της εδαφολογικής ανάλυσης (που συνιστάται να γίνεται πριν τη φύτευση και επανάληψη αυτής ανά πενταετία), λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλία και την ηλικία του δέντρου, καθώς και τις συνθήκες άρδευσης και την εικόνα του ίδιου του δέντρου. Σε περιπτώσεις που δεν έχει προηγηθεί φυλλοδιαγνωστική ανάλυση, κάποιες γενικές κατευθύνσεις λίπανσης είναι οι ακόλουθες:
Σε ξηρικό φιστικεώνα:
α) Σε χρονιά ακαρπίας στο τέλος του χειμώνα 300-400gr Ν/δέντρο και 100gr Κ/δέντρο
β) Σε χρονιά καρποφορίας 600gr Ν/δέντρο, 150gr P/δέντρο και 500gr Κ/δέντρο, τον μάιο- Ιούνιο >200gr Κ/δέντρο και τον Ιούνιο-Ιούλιο διαφυλλικοί ψεκασμοί με N και ιδιαίτερα με K.
Σε αρδευόμενο φιστικεώνα:
α) Σε χρονιά ακαρπίας στο τέλος του χειμώνα 600-700gr Ν/δέντρο
β) Σε χρονιά καρποφορίας 600-700gr Ν/δέντρο, 250-350gr P/δέντρο και 1.000gr Κ/δέντρο, τον Μάιο – Ιούνιο 500gr Ν/δέντρο και 200-300gr Κ/δέντρο και τον Ιούνιο – Ιούλιο διαφυλλικοί ψεκασμοί με N και ιδιαίτερα K.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να δοθεί στο κάλιο στις χρονιές καρποφορίας, καθώς είναι το πλέον κρίσιμο θρεπτικό στοιχείο για το άνοιγμα των καρπών, που αποτελεί κριτήριο ποιότητας για τη φιστικιά. Αντίστοιχα, μια άλλη γενική κατεύθυνση που συνιστάται για δέντρα ηλικίας περίπου 15 ετών και για μία μέση παραγωγή 15-20Kg/δέντρο (ανάλογα πάντα με τη γονιμότητα του εδάφους, το φορτίο του δέντρου που αναμένεται και την εδαφική υγρασία) είναι η ετήσια εφαρμογή ανά στρέμμα: 15-18 μονάδες αζώτου (Ν), 4-6 μονάδες φωσφόρου (P) (ανά δύο χρόνια) και 15-20 μονάδες καλίου (K).
ΕΙΔΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ: ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ
Τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για τη φιστικιά είναι το άζωτο, το κάλιο, ο φωσφόρος, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το βόριο, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το μαγγάνιο. Η επιφανειακή λίπανση έχει ως κύριο στόχο να εφοδιάσει τα δέντρα με άζωτο (N) και πραγματοποιείται 15-20 ημέρες πριν από την έκπτυξη των οφθαλμών. Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο συνιστάται να εφαρμόζεται στο δέντρο το 25%-30% των συνολικών αναγκών σε άζωτο ετησίως.
Η φιστικιά απαιτεί σχετικά υψηλές ποσότητες αζωτούχου λίπανσης, εξαιτίας της μεγάλης περιεκτικότητας των καρπών της σε πρωτεΐνη. Οι ανάγκες θρέψης, ωστόσο, είναι μειωμένες σε ξηρικούς και σε χρονιά ακαρπίας φιστικεώνες. Όσον αφορά τα ιχνοστοιχεία, ο ψευδάργυρος (Zn) και κυρίως το βόριο (B) είναι τα πιο σημαντικά για το δέντρο της φιστικιάς. Ο τρόπος εφοδιασμού του δέντρου με ιχνοστοιχεία μπορεί να γίνεται είτε με τα κοκκώδη λιπάσματα, εφόσον αυτά που χρησιμοποιούνται περιέχουν αυτά τα ιχνοστοιχεία, είτε με διαφυλλικούς ψεκασμούς.
Η προσθήκη βορίου πριν από την καρπόδεση και πριν από το άνοιγμα των οφθαλμών, συντελεί στην υψηλή παραγωγή και επηρεάζει σημαντικά την καρπόδεση, συμβάλλοντας στην αύξηση του αριθμού των ανθέων και γυρεόκοκκων. Ένδειξη ότι τα φιστικόδεντρα βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση και ότι μπορούν να παράγουν καρπούς και την επόμενη χρονιά (εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία), αποτελεί η μέση ετήσια βλάστηση. Συγκεκριμένα, πρέπει να έχει στο τέλος της βλαστικής περιόδου μήκος 25 ως 30 εκατοστά περίπου, 15 περίπου φύλλα, 5 ως 6 ανθοφόρους οφθαλμούς και ανάλογο αριθμό από ξυλοφόρους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βέμμος Σ., 2013, Φιστικιά. Ρούσσος Π., Φιστικιά, Παρουσιάσεις στο ΓΠΑ., Νάνος Γ., 2019, Διδακτικές σημειώσεις για το μάθημα της ειδικής δενδροκομίας. Αρχείο ΣΠΕΛ 1996-2020.
Οι ανάγκες θρέψης της κάθε καλλιέργειας υπολογίζονται ανάλογα με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής, την ποικιλία, το στάδιο ανάπτυξης, την ηλικία του φυτού, τις καλλιεργητικές τεχνικές και τις επιδιωκόμενες αποδόσεις. Η εδαφολογική και η φυλλοδιαγνωστική ανάλυση αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τον καθορισμό της ορθολογικής λίπανσης.
