Η διαθεσιμότητα υγιεινών τροφίμων στις γειτονιές, το είδος των εστιατορίων, η κατάσταση των δρόμων, η ύπαρξη ποδηλατόδρομων, είναι κάποιοι από τους ανεξερεύνητους παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση της παχυσαρκίας. Είναι οι συνθήκες του περιβάλλοντος που επικρατούν σε μία περιοχή και επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τα κρούσματα παιδικής παχυσαρκίας.
Την εξερεύνηση αυτών των συνθηκών έχει αναλάβει το ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα BigO, στο οποίο συμμετέχουν συνολικά 13 φορείς, με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης να είναι ο συντονιστής του προγράμματος. Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΑΠΘ, Αναστάσιος Ντελόπουλος, ο οποίος συμμετέχει στο πρόγραμμα, αναφέρει στην «ΥΧ» πως «Το BigO δεν προσπαθεί να ανακαλύψει καινούργια θεωρία για το τι ευθύνεται για την παχυσαρκία, προσπαθεί όμως να εντοπίσει σε κάθε περιοχή –περιφέρεια, πόλη, γειτονιά– ποιες είναι οι συγκεκριμένες αιτίες που οδηγούν στην αύξησή της. Μπορεί, δηλαδή, σε διαφορετικούς τόπους να συντρέχουν διαφορετικές συνθήκες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα αλλού να έχουμε έξαρση της παχυσαρκίας και αλλού όχι. Ακόμα και μέσα στην ίδια χώρα, μπορεί σε μία περιοχή να έχουμε αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας ενώ σε άλλη να μην έχουμε ή τα αίτια που συντελούν στην παχυσαρκία σε μία περιοχή να είναι διαφορετικά από ό,τι είναι σε άλλη».
Στόχος, λοιπόν, του προγράμματος είναι να αναπτυχθεί μια υποδομή η οποία θα επιτρέπει να βελτιωθούν, με εφόδιο την αντικειμενική γνώση και τις μετρήσεις, οι πολιτικές που ασκούνται σε τοπικό επίπεδο από τις δημόσιες αρχές υγείας, για να καταπολεμήσουν την παχυσαρκία.
Οι συνθήκες μελέτης
Το πρόγραμμα, όπως μας ενημερώνει ο Αν. Ντελόπουλος, μελετά συνθήκες όπως ο τρόπος κίνησης των παιδιών, τα μέρη που τρώνε, ο τρόπος μετακίνησής τους στο σχολείο κ.λπ. «Οι παράγοντες τους οποίους συλλέγουμε για το περιβάλλον περιλαμβάνουν το πώς είναι οι δρόμοι, τι διαθεσιμότητα υπάρχει στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή σε ποδηλατόδρομους. Συλλέγουμε, επίσης, και πληροφορίες για την πυκνότητα και τη θέση των διαφόρων τύπων σημείων εστίασης ή και τη διαθεσιμότητα ελκυστικών αγορών για υγιεινά τρόφιμα και λαχανικά. Επιπλέον, συλλέγουμε πληροφορίες σχετικά με το αν τα παιδιά τρώνε στο σπίτι ή στο σχολείο ή, αντίθετα, συνηθίζουν να τρώνε σε κάποιο ταχυφαγείο.
Η δυνατότητα του BigO να μετρά τη συμπεριφορά των παιδιών που συνδέονται με την παχυσαρκία και να τη συσχετίζουν με τις συνθήκες του περιβάλλοντός τους είναι το κλειδί στη σχεδίαση στοχευμένων πολιτικών καταπολέμησης της παιδικής παχυσαρκίας. Η χρήση τεχνολογιών «μαζικών δεδομένων» (big data) επιτρέπει την ανάλυση των συλλεγόμενων δεδομένων, ώστε να αντληθεί χρήσιμη πληροφορία. Παράλληλα, το BigO αξιοποιεί τα ασφαλέστερα μέσα προστασίας προσωπικών δεδομένων όσων εθελοντικά συμβάλλουν, προσφέροντας τις απαραίτητες μετρήσεις.
Συμμετοχή σχολείων και τεχνολογικά μέσα
Η τεχνολογική πρωτοτυπία του BigO είναι ότι η συλλογή των πληροφοριών γίνεται από τα ίδια τα παιδιά, όπως μας ενημερώνει ο Αν. Ντελόπουλος. «Τους δίνουμε τη δυνατότητα να έχουν κάποιους κοινότυπους αισθητήρες, όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα ή τα smart watches και μέσω αυτών συλλέγουμε πληροφορία για το πώς κινούνται, που κινούνται, πώς τρώνε. Ταυτόχρονα, για την περιοχή μέσα στην οποία ζουν και κινούνται, συλλέγουμε πληροφορίες είτε από δημόσιους χάρτες, είτε από στατιστικές υπηρεσίες, είτε από οποιαδήποτε άλλη πηγή.
Στο πρόγραμμα συμμετέχει ένας αριθμός σχολείων στην Αθήνα, τη Λάρισα και τη Στοκχόλμη, στα οποία δοκιμάζουμε τις τεχνολογίες που αναπτύσσουμε. Ταυτόχρονα, προσπαθούμε να προωθήσουμε τη χρήση της πλατφόρμας BigO σε ένα πολύ ευρύτερο πανευρωπαϊκό δίκτυο σχολείων».
Αποτελέσματα
«Αυτό που θέλουμε να δούμε μέσω του προγράμματος είναι πώς συνδέεται η εμφάνιση της παχυσαρκίας στα παιδιά με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε περιοχή, έτσι ώστε να είναι εφικτό να ιεραρχήσουμε τα αίτια», αναφέρει ο Αν. Ντελοπουλος. «Η ιεράρχηση αυτή, θα δώσει τη δυνατότητα στις αρχές να υλοποιούν παρεμβάσεις όπως η δημιουργία καινούργιων υποδομών –ένα γυμναστήριο, έναν ποδηλατόδρομο, κ.λπ.– ή η βελτίωση άλλων, π.χ. του φωτισμού σε έναν δρόμο ή σε ένα πάρκο, για να μπορούν τα παιδιά να το χρησιμοποιούν και να ασκούνται. Οι παρεμβάσεις, ωστόσο, μπορεί να αφορούν και υιοθέτηση μέτρων που ενθαρρύνουν την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων ή ενδεχομένως τον περιορισμό της διάθεσης προϊόντων με πολλά λιπαρά ή ζάχαρη κοντά σε σχολικές μονάδες».
